جبران
جبران و تدارک کردن را تلافی گویند و از آن در باب صلات سخن گفته شده است.
اگر کسی در کنکور تقلب کند و حق کسی را ضایع نماید، چون قبول نمی شد و کس دیگری جایش می آمد، چگونه باید جبران کند و حلالیت بطلبد؟
از دفاتر مراجع عظام تقلید تا کنون جواب های زیر دریافت شده است: حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی): تقلب حرام است و توبه کافی است. حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی): باید انصراف دهد تا نفر بعد جایگزین او شود. حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله العالی): به طور کلی تقلب جایز نیست. فعلاً وظیفه شما توبه و پشیمانی است و باید تصمیم بگیرید دیگر تقلب نکنید.
از دفاتر مراجع عظام تقلید تا کنون جواب های زیر دریافت شده است: حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی): تقلب حرام است و توبه کافی است. حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی): باید انصراف دهد تا نفر بعد جایگزین او شود. حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله العالی): به طور کلی تقلب جایز نیست. فعلاً وظیفه شما توبه و پشیمانی است و باید تصمیم بگیرید دیگر تقلب نکنید.
عنوان سوال:
اگر کسی در کنکور تقلب کند و حق کسی را ضایع نماید، چون قبول نمی شد و کس دیگری جایش می آمد، چگونه باید جبران کند و حلالیت بطلبد؟
پاسخ:
از دفاتر مراجع عظام تقلید تا کنون جواب های زیر دریافت شده است: حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی): تقلب حرام است و توبه کافی است. حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی): باید انصراف دهد تا نفر بعد جایگزین او شود. حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله العالی): به طور کلی تقلب جایز نیست. فعلاً وظیفه شما توبه و پشیمانی است و باید تصمیم بگیرید دیگر تقلب نکنید.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر انسان قبل از بلوغ دزدی و یا حق کسی را ضایع و پایمال کرده باشد لازم است از صاحبان حق حلالیّت بطلبد یا خیر؟
- [سایر] کسی که در دوران کودکی وسیله ای را که فکر میکرده مال خودش است از یکی از دوستانش برداشته والان پشیمان شده باید چگونه جبران کند؟اگر دیگر اورا نمیبیند،واگراو راببیند نمیتواند به او بگوید و حلالیت بطلبد چطور؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه دانشجویی (خدای ناکرده) در کنکور تقلّب کند، و قبول شود، چنانچه شک یا یقین داشته باشد که تقلّب مذکور تأثیری در قبولی نداشته، اکنون که می خواهد شروع به تحصیل کند وظیفه اش چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی در کنکور سراسری تقلب کند و در آن قبول شود و مدرک بگیرد سپس به وسیله آن مدرک کار کند، با توجه به این که از یک طرف حقی را ضایع کرده و از طرف دیگر در حال کار کردن و زحمت کشیدن است و با توجه به این که بعد از قبول شدن در کنکور 4 سال هم درس خوانده تا مدرک بگیرد و صرف قبول شدن در کنکور نبوده و حتی هزینه درس خواندن را هم پرداخته، آیا درآمد آن حرام است؟
- [آیت الله بهجت] اگر مادری فرزند خود را بزند و بدن فرزند سرخ شود، این عمل مادر دیه دارد؟ آیا مادر باید حلالیّت بطلبد؟
- [سایر] چه کنم در کنکور قبول بشوم؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی از کسی غیبت می‌کند یا تهمت میزند یا مال او را حیف و میل می‌کند و بعد حلالیّت میطلبد و او هم راضی میگردد و بعد از مدّتی میگوید من تو را حلال نمیکنم آیا دوباره غیبت کننده لازم است حلالیّت بطلبد؟
- [سایر] ائمه معصوم(ع) چگونه درباره افراد ظالم و فحاش توضیح میدهند؟ درباره شخصی که به ظاهر حلالیت طلبیده، اما قصد جبران ندارد و بکار خود ادمه میدهد؟!
- [سایر] سلام بله یادداشت رو خوندم ممنونم یه جایی توی مراحل توبه فرمودین اگه حقی از کسی ضایع شده باید جبران بشه من فکر میکنم حق پدر و مادرمو ضایع کردم و از اعتمادشون سو استفاده کردم ولی چه جوری میتونم جبران کنم؟
- [آیت الله سبحانی] اگر سؤالات کنکور از طریق غیر قانونی بدست آید و در کنکور قبول شوم، استفاده از مزایای دانشگاه جایز است یا خیر؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر انسان از مسلمانی غیبت کرده باشد، بنابر احتیاط واجب چنانچه ممکن باشد و مفسدهای پیدا نشود، باید به هر وسیله ممکن از او حلالیت بخواهد و اگر ممکن نباشد یا گفتن به او موجب مفسده شود، برای او از خداوند طلب آمرزش نماید و در صورتی که غیبت یا تهمتی نسبت به او انجام داده باشد که سبب شکست و وهن او شده باشد، باید آن را جبران و برطرف نماید.
- [آیت الله مظاهری] توبه و کفّاره غیبت نظیر سایر گناهان است، که اگر از آن عمل زشت پشیمان شده و خود را اصلاح کند، پروردگار عالم او را میآمرزد، مگر اینکه آن غیبت به گوش کسی که غیبت از او شده رسیده باشد که در این صورت باید از او حلیّت بطلبد، ولی اگر ممکن نباشد، نظیر اینکه دسترسی به او نیست یا حلیّت طلبیده ولی راضی نشده، استغفار برای او کفایت می‌کند و به هر تقدیر دعا و استغفار برای کسی که از او غیبت شده لازم است، همانگونه که اگر بتواند جبران خسارت کند و آن ضربهای را که به شخصیّت او وارد نموده است جبران نماید، نیز لازم است، نظیر اینکه امتیازها و فضائل او را در میان مردم متذکّر شود.
- [آیت الله مظاهری] اگر پدر یا مادر در حقوق اولاد کوتاهی بنمایند، گرچه ضمان ندارد و اولاد از آنها چیزی بستانکار نمیشوند، ولی تا رضایت اولاد را فراهم نکنند توب? آنها قبول نمیشود، مگر اینکه تحصیل رضایت آنها مقدور نباشد که در این صورت با دعا و استغفار و در صورت امکان با دادن مال، باید جبران کنند.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی تهمت به کسی زده باشد و او مطّلع شده باشد، باید او را راضی کند تا توبه او قبول شود و اگر مطّلع نشده باشد، در توبه رضایت او شرط نیست، ولی علاوه بر لزوم دعا و صفحه 396 استغفار برای او، باید اگر قدرت دارد رفع آن تهمت بنماید، و اگر قدرت بر این کار ندارد، باید بهواسطه تعریف او و امثال آن، به اندازه ممکن جبران آن خسارت را بنماید و چنانچه نتوانست او را راضی کند یا دسترسی به او نداشت، دعا و استغفار و جبران خسارت به مقدار میسّر کفایت می‌کند.
- [آیت الله اردبیلی] صورت عقد بیمه چند نحو است: یکی آن که بیمهگزار بگوید: (به عهده من است فلان مبلغ را در فلان تعداد قسط هر کدام به مبلغ فلان بدهم، در مقابل اگر خسارتی به مغازه من، مثلاً از ناحیه حریق یا دزدی وارد شود، جبران نمایی) و طرف هم قبول کند، یا بگوید: (بر عهده من است خسارتی را که به مغازه شما از ناحیه حریق یا دزدی وارد می‌شود در مقابل آن که فلان مقدار بدهی جبران نمایم) و باید تمام قیودی که در مسأله سابق ذکر شد معلوم و قرارداد شوند.
- [آیت الله مظاهری] یکی از گناهان بزرگ در اسلام مکر و خدعه با مسلمانان است و کراراً در قرآن شریف علاوه بر اینکه آن را حرام میداند گوشزد می‌کند که مکر مکرکننده، به خودش باز میگردد: (وَ لا یَحیقُ الْمَکْرُ السَّیِءُ الّا بِاهْلِهِ)[1] (و نیرنگ زشت، جز دامان صاحبش را نگیرد.) و آن اقسامی دارد: الف) مکر و خدعه با خداوند تبارک و تعالی نظیر مکر و خدعه در تضعیف دین و افرادی که وابسته به دین هستند، نظیر علما و متّقین و نظیر تقلّب در قانون، مثل آنچه در مورد اصحاب سبت که در قرآن آمده است، و این قسم مکر در میان مردم زیاد دیده می‌شود، و حیلههایی که در حلال کردن حرام نظیر خوردن ربا و فرار نمودن از واجبات نظیر فرار از خمس و از حقوق دیگران و محروم کردن وارث بدون جهت از ارث و محروم نمودن زوجه از مهریه بهکار برده می‌شود که از مصادیق همین مکر و خدعه و تقلّب در قانون است. ب) مکر و خدعه برای جلب مال دیگران، یا ضایع نمودن حقوق دیگران نظیر غش در معاملات و فریب دادن مردم در معاملات که این قسم علاوه بر اینکه حرام است، حقّالنّاس نیز میباشد و به حقّالنّاس در اسلام زیاد اهمیّت داده شده است. ج) مکر و خدعه در ضایع نمودن عرض و آبروی دیگران و یا ایجاد دشمنی میان مسلمانان و امثال اینها که این صورت گرچه ضمانآور نیست، ولی گناهش از قسم دوّم بزرگتر است. د) مکر و خدعه در جلب منافع و احراز شخصیّت بدون اینکه ضرری برای کسی داشته باشد، و این قسم مکر و خدعه اگر حرامی بر آن مترتّب نباشد نظیر دروغ یا غیبت و امثال آن، جایز است، ولی مسلمان از این کارها نمیکند.
- [آیت الله وحید خراسانی] بیمه از عقود است و به ایجاب و قبول محقق می شود مثل ان که بیمه کننده بگوید من متعهدم که خسارت وارده بر جان یا مال را در مقابل پرداخت چنین مالی جبران کنم و کسی که خواهان بیمه است بگوید قبول کردم یا کسی که خواهان بیمه است بگوید من تعهد می کنم که مال معینی را در مقابل جبران چنین خسارتی بپردازم و بیمه کننده قبول کند و این عقد مانند سایر عقود به قول و فعل محقق می شود و شرایط عامه عقود مانند بلوغ و عقل و قصد و مکره نبودن و محجور نبودن طرفین عقد به سفاهت یا افلاس در ان معتبر است و معتبر است انچه بیمه می شود مانند جان یا مال و خطرهای احتمالی که جان یا مال به جهت ان بیمه می شود معین باشد و همچنین مالی که پرداخت می شود و اگر به اقساط است اقساط ماهانه یا سالانه ان مثلا معین باشد و ابتدا و انتهای مدت بیمه نیز معین باشد
- [امام خمینی] صورت عقد بیمه چند نحو است: یکی آن که بیمهکننده بگوید به عهده من فلان مقدار که در فلان زمان ماهی فلان مقدار بدهم، در مقابل آن که خسارتی که به مغازه من مثلًا از ناحیه حریق یا دزدی وارد شد، جبران نمایی، و طرف قبول کند، یا طرف بگوید بر عهده من خسارتی که به مؤسسه شما وارد می‌شود از ناحیه حریق یا دزدی مثلًا در مقابل آن که فلان مقدار بدهی، و باید تمام قیودی که در مسأله سابق ذکر شد، معلوم شود و قرارداد شود.
- [آیت الله وحید خراسانی] غیبت و ان ذکر عیب مستور و پوشیده مومن در غیاب او است چه ان عیب را به گفتار بیان کند یا به رفتار بفهماند هرچند در اظهار عیب مومن قصد اهانت و هتک حیثیت نداشته باشد و اگر به قصد اهانت عیب مومن را اظهار نماید دو گناه مرتکب شده است و مرتکب غیبت باید توبه کند و بنابر احتیاط واجب از کسی که غیبت او را کرده حلیت بطلبد مگر ان که حلیت طلبیدن موجب مفسده ای شود و در مواردی غیبت جایز است متجاهر به فسق یعنی کسی که اشکارا و علنی گناه می کند که غیبت کردن از او در همان گناه جایز است غیبت کردن مظلوم از ظالمی که بر او ظلم کرده نسبت به ان ظلم در مورد مشورت که اظهار عیب به قصد نصیحت مشورت کننده در حدی که نصیحت محقق شود جایز است غیبت بدعت گذار در دین و کسی که موجب گمراهی مردم می شود غیبت برای اظهار فسق شاهد یعنی اگر کسی که شهادت می دهد فاسق است غیبت او به اظهار فسق او برای ان که به شهادت او حقی ضایع نشود جایز است غیبت کردن از شخصی برای دفع ضرر از جان یا عرض یا مال ان شخص غیبت کردن از گناهکار به قصد بازداشتن او از ان گناه در صورتی که به غیر ان بازداشتن او ممکن نباشد
- [آیت الله وحید خراسانی] گاه شخصی انجام کاری را از دولت یا از اشخاص به نحو مقاطعه کاری قبول می کند مانند ساختمان مدرسه یا بیمارستان یا جاده سازی و مانند اینها و در ضمن قرار داد صاحب کار برای اطمینان از عمل مقاطعه کار به تعهدش از او ضمانت نامه بانکی برای مبلغ معینی مطالبه می نماید که در صورت تخلف مقاطعه کار از انجام اصل کار و یا تخلف از شرایط قرار داد برای جبران خسارتهای احتمالی ان تخلف از ضمانت نامه استفاده نماید و مبلغ معین شده را دریافت کند و برای این مقصود مقاطعه کار به بانک مراجعه می نماید و از بانک تقاضای صدور ضمانت نامه ای به مبلغ مورد تقاضای صاحب کار می کند و بانک با دریافت تضمین لازم برای مقاطعه کار ضمانت نامه صادر می نماید و برای صدور ان به نسبت مبلغ مورد ضمانت از مقاطعه کار کارمزد دریافت می کند