نماز صبح
نماز صبح از نمازهای یومیه که دو رکعت است و بین طلوع فجر و طلوع آفتاب خوانده می‌شود.
نزدیک اذان صبح از طرف مشرق نور سفیدی رو به بالا حرکت می‌کند که آن را فجر اول گویند؛ موقعی که آن سفیدی پهن شد، فجر دوم و اول وقت نماز صبح است؛ و آخر وقت نماز صبح موقعی است که آفتاب بیرون می‌آید.
عنوان مسئله:
نزدیک اذان صبح از طرف مشرق نور سفیدی رو به بالا حرکت می‌کند که آن را فجر اول گویند؛ موقعی که آن سفیدی پهن شد، فجر دوم و اول وقت نماز صبح است؛ و آخر وقت نماز صبح موقعی است که آفتاب بیرون می‌آید.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا در شبهای مهتابی لازم است بعد از اذان صبح مقداری خواندن نماز صبح را تأخیر انداخت تا روشنی صبح بر نور ماه غلبه محسوس پیدا کند؟
- [آیت الله خامنه ای] رسیدن نور خورشید به زمین تقریباً هفت دقیقه طول می کشد. آیا ملاک پایان وقت نماز صبح، طلوع خورشید است یا رسیدن نور آن به زمین؟
- [سایر] علت واجب بودن نماز صبح چیست؟ چرا باید طلوع فجر تا طلوع آفتاب این نماز خوانده شود؟ با توجه به اینکه نماز صبح بسیاری از مردم قضا می‌شود، آیا بهتر نبود که مثلاً از روشن شدن هوا تا پخش شدن آفتاب این نماز خوانده شود؟ معمولاً در جواب این سؤال روایتی از پیامبر(ص) میخوانند لیکن بنده جواب منطقی و علمی میخواهم.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی در شبهای ماه مبارک رمضان در تنگی وقت (قبل از اذان صبح) تیمّم کند، در صورتی که تا طلوع آفتاب آب پیدا نکند، آیا شرعا میتواند با آن تیمّم که کرده، نماز بخواند یا باید تیمّم دیگری کند؟
- [آیت الله اردبیلی] در جایی که ما زندگی میکنیم، اذان نماز ظهرین از اول وقت یک ساعت دیرتر اذان میدهند آیا بر ما لازم است اذانی را اول وقت (زوا آفتاب) بدهیم یا از اول وقت دیرتر هم میتوانیم اذان بدهیم اشکالی نیست؟
- [آیت الله خامنه ای] وقت نماز عصر تا اذان مغرب است یا تا هنگام غروب آفتاب؟ نیمه شب شرعی برای نماز عشا و بیتوته در منی چه وقت است؟
- [سایر] در رسالههای عملیه نوشته شده که اذان صبح باید به فجر صادق برسد بعد نماز خواند؛ که احتیاطا حداقل 5 – 6 دقیقه بعد از اذان است، توضیح آن چیست؟
- [آیت الله مظاهری] کسی که در آخر وقت، تصوّر می‌کند برای دو نماز وقت دارد و نماز ظهر خود را شروع می‌کند و وقتی نماز ظهر او تمام می‌شود اذان مغرب را میگویند، آیا نماز ظهر او صحیح است، یا باید با نماز عصر هر دو را قضا نماید؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] گاهی اتفاق می افتد که فرصت انجام تمام نماز شب قبل از طلوع فجر نیست. آیا خواندن چند رکعت از نماز شب پس از اذان صبح اشکال دارد و به صحت نماز شب ضرر می زند؟
- [آیت الله سبحانی] آیا در شبهای مهتابی می توان نماز صبح را به محض رسیدن وقت اذان خواند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- آخر وقت نماز عشا نصف شب است، ولی رعایت احتیاطی که در مسئله ?20 گفته شد بنماید. و مقصود از نصف شب نصف مابین غروب آفتاب و طلوع فجر است، نه طلوع آفتاب.
- وقت نافله شب از نصف شب است تا اذان صبح و بهتر است نزدیک اذان صبح خوانده شود؛ و اگر کسی چهار رکعت یا بیشتر از نافله شب را خوانده و وقت فریضه صبح رسیده، میتواند نماز شب را تمام کند و میتواند نافله و فریضه صبح را بخواند و بعداً باقیمانده نماز شب را قضا کند؛ و امّا اگر چیزی از نماز شب را بهجا نیاورده و یا کمتر از چهار رکعت بهجا آورده، در این دو صورت مقدم داشتن نافله و فریضه صبح بر قضای نماز شب افضل است.
- اگر انسان مرضی دارد که بول او قطرهقطره میریزد یا نمیتواند از بیرون آمدن غائط خودداری کند، چنانچه یقین دارد که از اول وقت نماز تا آخر آن به مقدار وضو گرفتن و نماز خواندن مهلت پیدا می‌کند، باید نماز را در وقتی که مهلت پیدا می‌کند بخواند؛ و اگر مهلت او به مقدار کارهای واجب نماز است، باید در وقتی که مهلت دارد فقط کارهای واجب نماز را بهجا آورد و کارهای مستحب آن مانند اذان و اقامه را ترک نماید؛ اگر در مراقبتِ آن وقت، عسر و حرج و مشکلی برای او پیش نیاید.
- موقعی که زلزله و رعد و برق و مانند اینها اتفاق میافتد، انسان باید فوراً نماز آیات را بخواند و اگر نخواند معصیت کرده و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت بخواند اداست.
- در حال توانائی بر تحصیل علم موقعی انسان میتواند مشغول نماز شود که یقین کند وقت داخل شده است؛ و یا اینکه بنابر اظهر شخص عادلی که آشنا با اوقات نماز است اذان بگوید؛ و یا دو مرد عادل به داخل شدن وقت خبر دهند.
- نافله نماز ظهر پیش از نماز ظهر خوانده می‌شود و وقت آن از اول ظهر است تا موقعی که آن مقدار از سایه شاخص که بعد از ظهر پیدا می‌شود، به اندازه دو هفتم آن شود، مثلاً اگر درازی شاخص هفت وجب باشد، هر وقت مقدار سایهای که بعد از ظهر پیدا می‌شود به دو وجب رسید، آخر وقت نافله ظهر است. امّا بعد از این وقت تا موقعی که سایه به اندازه خود شاخص بشود باز هم نافله ظهر فضیلت دارد، ولی از نظر فضیلت به وقت قبلی نمیرسد؛ و قبل از اذان ظهر و بعد از اینکه سایه به اندازه شاخص شد به امید اینکه الآن خواندن آن خوب باشد، میتوانند نافله ظهر را بخوانند، ولی بنابر احتیاط اگر قبل از ظهر میخوانند نیت ادا و اگر بعد از نماز میخوانند نیت ادا و قضا ننمایند.
- برای تعیین ظهر شرعی میتوان از (شاخص) استفاده کرد و آن چوب یا چیزی مانند آن است که بهصورت عمودی در زمین مسطح فرو میبرند. صبح که خورشید بیرون می‌آید، سایه این شاخص به طرف مغرب میافتد و هر چه آفتاب بالا می‌آید این سایه کم می‌شود و در اکثر شهرها در اول ظهر شرعی به آخرین درجه کمّی میرسد و ظهر که گذشت، سایه آن به طرف مشرق برمیگردد و هر چه خورشید رو به مغرب میرود، سایه زیادتر می‌شود؛ بنابراین وقتی سایه به آخرین درجه کمّی رسید و دومرتبه رو به زیاد شدن گذاشت معلوم می‌شود ظهر شرعی شده است. ولی در بعضی شهرها مثل مکه که گاهی موقع ظهر سایه به کلی از بین میرود، بعد از آنکه سایه دوباره پیدا شد، معلوم می‌شود ظهر شده است.
- نماز مغرب و عشا هر کدام وقت مخصوص و مشترک و وقت فضیلتی دارند؛ وقت مخصوص نماز مغرب: از اول مغرب است، تا وقتی که از مغرب به اندازه خواندن سه رکعت نماز بگذرد، که اگر کسی مثلاً مسافر باشد و تمام نماز عشا را سهواً در این وقت بخواند نمازش باطل است؛ و وقت مخصوص نماز عشا: برای شخص مختار، موقعی است که به اندازه خواندن نماز عشا به نصف شب مانده باشد که اگر کسی تا این موقع نماز مغرب را نخواند، باید اول نماز عشا و بعد از آن نماز مغرب را بخواند، ولی احتیاط در این است که در صورت اضطرار و تأخیر نماز از نیمه شب، آخر شب را ملاک برای وقت مخصوص نماز عشا قرار دهد؛ بنابراین اگر به مقدار پنج رکعت به آخر شب وقت دارد هر دو نماز را به قصد مافِیالذّمه بخواند، و اگر کمتر وقت دارد اگرچه یک رکعت باشد اول نماز عشا را به قصد اینکه احتمالاً وظیفه او نماز عشا است، بخواند بعد نماز مغرب را قضا کند و بعد از آن احتیاطاً نماز عشا را دو مرتبه به نیت قضا بخواند. و بین وقت مخصوص نماز مغرب و وقت مخصوص نماز عشا، وقت مشترک نماز مغرب و عشا است که اگر کسی در این وقت اشتباهاً نماز عشا را پیش از نماز مغرب بخواند و بعد از نماز ملتفت شود، نمازش صحیح است و باید نماز مغرب را بعد از آن بهجا آورد.
- برای مرد و زن مستحب است پیش از نمازهای یومیه اذان و اقامه بگویند، اما احتیاط مستحب این است که اقامه ترک نشود، مخصوصاً در نماز صبح و مغرب و برای کسی که به جماعت نماز نمیخواند. ولی پیش از نماز عید فطر و قربان، مستحب است سه مرتبه بگویند: (اَلصّلاة)؛ و همچنین برای اینکه به دیگران اعلام شود که وقت نماز داخل شده است، استحباب اذان بعید نیست؛ و گفتن اذان و اقامه در غیر این موارد به قصد ورود در شرع حرام است.
- قسم چند شرط دارد: 1 کسی که قسم میخورد باید بالغ و عاقل باشد و از روی قصد و اختیار قسم بخورد، پس قسم خوردن بچه، دیوانه، مست و کسی که مجبورش کردهاند درست نیست، و همچنین است اگر در حال عصبانیت بدون قصد قسم بخورد. 2 کاری را که قسم میخورد انجام دهد، باید حرام و مکروه نباشد و کاری را که قسم میخورد ترک کند، باید واجب یا مستحب نباشد و قسم بر ترک امری که راجح است، هر چند دنیوی باشد، منعقد نمیشود، و متعلق قسم با رجحان بهطور قطع کفایت می‌کند، ولی انعقاد قسم در امر متساویالطرفین، یعنی مباح، مبنی بر احتیاط است. 3 به یکی از اسامی خداوند عالم قسم بخورد که به غیر ذات مقدس او گفته نمیشود؛ مانند (خدا) و (اللّه)، و نیز اگر به اسمی قسم بخورد که به غیر خدا هم میگویند، ولی بهقدری بر خدا اطلاق می‌شود که هر وقت کسی آن اسم را بگوید ذات مقدس حق در نظر می‌آید، مثل آنکه به (خالق) و (رازق) قسم بخورد، صحیح است. 4 قسم را به زبان بیاورد، و اگر بنویسد یا در قلبش آن را قصد کند، صحیح نیست، ولی شخص لال اگر با اشاره قسم بخورد، صحیح است. 5 عمل کردن به قسم برای او ممکن باشد، و اگر موقعی که قسم میخورد ممکن بوده، ولی بعداً تا آخر وقتی که برای قسم معین کرده عاجز شود، یا برایش مشقت داشته باشد، قسم او از وقتی که عاجز شده بههم میخورد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] نزدیک اذان صبح از طرف مشرق ، سفیدهای رو به بالا حرکت می‌کند که آن را فجر اول گویند . موقعی که آن سفیده پهن شد فجر دوم ، و اول وقت نماز صبح است . و آخر وقت نماز صبح موقعی است که آفتاب بیرون می‌آید .
- [آیت الله علوی گرگانی] نزدیک اذان صبح از طرف مشرق، سفیدهای رو به بالا حرکت می‌کند که آن را فجر اوّل گویند، موقعی که آن سفیده پهن شد، فجر دوم واوّل وقت نماز صبح است وآخر وقت نماز صبح موقعی است که آفتاب بیرون می‌آید.
- [آیت الله بروجردی] نزدیک اذان صبح از طرف مشرق، سفیدهای رو به بالا حرکت می‌کند که آن را فجر اوّل گویند، وقتی که آن سفیده پهن شد، فجر دوم یا فجر صادق و اوّلِ وقت نماز صبح است و آخر وقت نماز صبح موقعیست که آفتاب بیرون می‌آید.
- [آیت الله اردبیلی] نزدیک اذان صبح از طرف مشرق، سپیدهای رو به بالا حرکت می‌کند که آن را (فجر اوّل) میگویند. هنگامی که آن سپیده پهن شد، (فجر دوم) و اوّل وقت نماز صبح است و آخر وقت نماز صبح هنگامی است که آفتاب بیرون می‌آید.
- [امام خمینی] نزدیک اذان صبح از طرف مشرق سفیده ای رو به بالا حرکت می کند، که آن را فجر اول گویند. موقعی که آن سفیده پهن شد، فجر دوم و اول وقت نماز صبح است. و آخر وقت نماز صبح، موقعی است که آفتاب بیرون می آید.
- [آیت الله وحید خراسانی] نزدیک اذان صبح از طرف مشرق سفیده ای رو به بالا حرکت می کند که ان را فجر اول گویند و موقعی که ان سفیده پهن شد فجر دوم و اول وقت نماز صبح است و اخر وقت نماز صبح موقعی است که افتاب طلوع می کند
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . نزدیک اذان صبح از طرف مشرق، سفیده ای رو به بالا حرکت می کند که آن را فجر اول گویند، موقعی که آن سفیده پهن شد فجر دوم، و اول وقت نماز صبح است، و آخر وقت نماز صبح موقعی است که آفتاب بیرون می آید.
- [آیت الله مظاهری] نزدیک اذان صبح از طرف مشرق سپیدهای رو به بالا حرکت می‌کند که آن را فجر اوّل گویند موقعی که آن سپیده پهن شد فجر دوم، و اوّل وقت نماز صبح است.
- [آیت الله نوری همدانی] نزدیک اذان صبح از طرف مشرق ، سفیده ای رو به بالا حرکت می کند که آن رافجر اول گویند، موقعی که آن سفیده پهن شد ، فجر دوم و اول و قت نماز صبح است و آخر وقت نماز صبح موقعی است که آفتاب بیرون می آید . احکام وقت نماز
- [آیت الله فاضل لنکرانی] نزدیک اذان صبح از طرف مشرق، سفیده ای رو به بالا حرکت می کند که آن را فجر اوّل گویند وقتی که آن سفیده در طرف مشرق و افق پهن و گسترده می شود آن را فجر دوّم گویند که اوّل وقت نماز صبح است و آخر وقت نماز صبح موقعی است که آفتاب بیرون می آید. _________ 1 بنابراین تقریباً یازده ساعت و یک ربع بعدازظهر شرعی آخر وقت نماز مغرب و عشا است. _________