احتیاط مستحب
احتیاط غیر الزام‌آور را احتیاط مستحب گویند.
اگر کسی با هواپیما مسافرت کند و بخواهد نماز را در هواپیما بخواند چنانچه بتواند نماز را رو به قبله با سایر شرایط به جا اورد نماز او صحیح است و اگر نتواند نماز را رو به قبله به جا اورد چنانچه وقت نماز وسعت دارد که پس از پیاده شدن می تواند نماز را رو به قبله به جا اورد در این صورت نماز خواندن در هواپیما باطل است و اگر وقت نماز تنگ شده باشد و تا موقع پیاده شدن وقت ان تمام می شود واجب است نماز را در هواپیما به ان طرفی که علم دارد قبله در ان طرف است به جا اورد و اگر علم ندارد به هر طرفی که گمان دارد قبله است نماز را بخواند و اگر گمان هم ندارد می تواند به هر طرف که بخواهد نماز بخواند اگر چه احتیاط مستحب ان است که به چهار طرف نماز بخواند و اگر اصلا تمکن از نماز به سوی قبله ندارد این شرط از او ساقط است
عنوان مسئله:
اگر کسی با هواپیما مسافرت کند و بخواهد نماز را در هواپیما بخواند چنانچه بتواند نماز را رو به قبله با سایر شرایط به جا اورد نماز او صحیح است و اگر نتواند نماز را رو به قبله به جا اورد چنانچه وقت نماز وسعت دارد که پس از پیاده شدن می تواند نماز را رو به قبله به جا اورد در این صورت نماز خواندن در هواپیما باطل است و اگر وقت نماز تنگ شده باشد و تا موقع پیاده شدن وقت ان تمام می شود واجب است نماز را در هواپیما به ان طرفی که علم دارد قبله در ان طرف است به جا اورد و اگر علم ندارد به هر طرفی که گمان دارد قبله است نماز را بخواند و اگر گمان هم ندارد می تواند به هر طرف که بخواهد نماز بخواند اگر چه احتیاط مستحب ان است که به چهار طرف نماز بخواند و اگر اصلا تمکن از نماز به سوی قبله ندارد این شرط از او ساقط است
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
سوال مرتبط یافت نشد
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] در برخی موارد زائران بیت اللّه الحرام یا سایر مسافران، در وقت نماز در هواپیما هستند. با توجه به این که نماز در هواپیما معمولاً مانع استقرار و طمأنینه نیست، در صورتی که سایر شرایط، مثل قیام و قبله و رکوع و سجود مراعات شود، آیا در صورت احتمال یا علم به این که پیش از اتمام وقت نماز به مقصد میرسند و میتوانند نماز را پس از پیاده شدن از هواپیما بخوانند، نماز در هواپیما کفایت میکند یا خیر؟ و در صورتی که نماز را در آن حال بخوانند و پیش از اتمام وقت نماز پیاده شوند، اعاده نماز لازم است یا نه؟
- [آیت الله خامنه ای] اهمیت قبله در نماز چه قدر است و اگر در مکانی قرار داشتی که جهت قبله مشخص نبود و راهی برای یافتن آن هم وجود نداشت و بعد از خواندن نماز بعداً (چند روز بعد) متوجه شدی که جهت قبله اشتباه بوده باید چه کرد؟ ج) بطور کلّی کسی که هیچ راهی برای یافتن قبله ندارد و گمانش هم به هیچ طرف نمی رود، بنابر احتیاط واجب باید به چهار طرف نماز بخواند و اگر عمداً برخلاف وظیفه عمل کرده و بعد هم متوجه شده به طرفی که نماز خوانده اشتباه بوده است، باید بنابر احتیاط نماز خود را اعاده نماید.س: کسی که در حال اضطرار نمی تواند به طرف قبله نماز بخواند، آیا جهات غیر از قبله برایش یکسان است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر در ضمن عقد معاملات با انسان شرط شود که وضو بگیرد یا غسل کند یا نماز بخواند بیان نمائید آیا از نظر فقهی اولااین شرط صحیح است یا باطل و ثانیاعمل نمودن به شرط فوق چه حکمی (واجب، حرام، مستحبّ، مکروه و یا مباح) دارد؟
- [سایر] بنده به یک دختر مسلمان 22 ساله باکره علاقه من هستم، ولی امکان اینکه ما الان ازدواج کنیم یا نامزد شویم نیست. ما تصمیم گرفته ایم که با هم ازدواج موقت کنیم، ولی هر دوی ما مطمئنیم که پدر ایشان با این تصمیم ما مخالفت خواهد کرد. حال ما تصمیم گرفتیم که در آیندهای نزدیک همدیگر را ملاقات کنیم ولی سوال بنده این است. ما در چنین شرایطی چه کار می توانیم بکنیم؟ آیا می شود که ما بدون اجازه پدر ایشان با هم ازدواج موقت کنیم تا به گناه مرتکب نشویم؟ چون ما تصمیم گرفتیم که با هم به مسافرت برویم بدون اجازه و اطلاع پدر ایشان. هم بنده و هم این خانم در اروپا زندگی میکنیم و اینجا هر انسانی از 18 سالگی به بعد خودشان تصمیم برای آیندهشان می گیرند و همچنین ازدواجشان. آیا دادن مهری در ازدواج موقت هم واجب است؟ حتا اگر دختر مورد نظر انتظاری به گرفتن مهری نداشته باشد و خودش گفت باشد که نیازی به مهری ندارد. آیا می شود که صیغه را به فارسی هم خواند؟ چون نه بنده و نه این خانم عربی بلد نیستیم. آیا می شود صیغه را برای ما به فارسی ترجمه کنید تا ما به فارسی بخوانیم؟ سوال دیگر من این است که، وقتی که انسان جنب می شود و وقت نماز فرا رسیده، و آن موقع انسان غسل میکند ولی بعد از غسل کردن و همام کردن مجبور به ادرار کردن می شود. آیا می تواند که دوباره غسل کند برای نماز خواندن؟ یا این که باید وضو بگیرد؟ همان طور که گفتم ما در اروپا زندگی میکنیم و در دست شوییهای اینجا به جای آب از دستمال کاغذی استفاده می کنند. آیا استفاده از دستمال کاغذی به جای آب برای تمیز کردن خود اشکال دارد و با همان لباس نماز بخواند؟ چون ما وقتی در مدرسه یا سر کار خود هستیم و به دست شویی میرویم مجبور هستیم که از دستمال کاغذی به جای آب استفاده کنیم و وقتی وقت نماز می شود با هم لباس زیری که تنمان هست نماز می خوانیم آیا اشکال دارد؟ و بعضی موقع سر کارمان با همان لباس زیری که تنمان هست نماز می خوانیم و امکان تعویض لباس زیر نداریم. آیا این مساله برای مردها و خانمها فرق دارد؟ با تشکر فراوان از زحمات شما امیدوارم که هر چه زودتر به سوالات بنده جواب دهید تا قابل اینکه ما مرتکب گناه شویم.
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر برای پیدا کردن قبله وسیله ای ندارد یا با این که کوشش کرده گمانش به طرفی نمی رود نماز خواندن به یک طرف کفایت می کند و احتیاط مستحب ان است که در وسعت وقت چهار نماز به چهار طرف بخواند
- اگر بفهمد تمام نماز را پیش از وقت خوانده باید دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید و اگر بعضی از نماز را پیش از وقت خوانده حکمش در مساله بیان شده است و اگر بفهمد نماز را رو به قبله نخوانده در صورتی که منحرف به ما بین راست و چپ باشد نمازش صحیح است و در غیر این صورت اگر پیش از گذشتن وقت بفهمد باید اعاده کند و اگر بعد از ان بفهمد قضا ندارد ولی اگر پشت به قبله کرده باشد بنابر احتیاط واجب قضا نماید و در هر صورت اگر به جهت ندانستن حکم شرعی به غیر قبله نماز بخواند نمازش باطل است
- وقت نماز ظهر و عصر ما بین زوال تا غروب افتاب است ولی چنانچه نماز عصر را عمدا قبل از نماز ظهر بخواند باطل است مگر این که از اخر وقت بیش از به جا اوردن یک نماز وقت نباشد که در این فرض اگر کسی تا این موقع نماز ظهر را نخوانده باید نماز عصر را بخواند و بعد از ان نماز ظهر را قضا کند و اگر کسی پیش از این وقت سهوا تمام نماز عصر را پیش از نماز ظهر بخواند نمازش صحیح است و احتیاط واجب ان است که ان را نماز ظهر قرار داده و چهار رکعت دیگر به قصد ما فی الذمه به جا اورد
- اگر پیش از خواندن نماز احتیاط بفهمد که رکعتهای نمازش کم بوده چنانچه کاری که نماز را باطل می کند انجام نداده باید انچه را از نماز نخوانده بخواند و برای سلام بیجا بنابر احتیاط واجب دو سجده سهو بنماید و همچنین برای هر موجب دیگری که پیش امده باشد و اگر کاری که نماز را باطل می کند انجام داده مثلا پشت به قبله کرده باید نماز را دوباره به جا اورد
- کسی که یقین یا انچه در حکم یقین است به قبله ندارد اگر بخواهد غیر از نماز کاری کند که باید رو به قبله انجام داد مثلا بخواهد سر حیوانی را ببرد در صورتی که می تواند تاخیر بیندازد تا قبله را پیدا کند بنابر احتیاط واجب تاخیر بیندازد و اگر نتواند یا تاخیر برای او حرجی است می تواند به گمان عمل نماید و اگر گمان ممکن نیست چنانچه کشتن ان حیوان ضرورت دارد مثل ان که اگر تاخیر بیندازد می میرد به هر طرف که انجام دهد صحیح است
- هرگاه در حال سجده بفهمد پیشانی را بر چیزی گذاشته که سجده بر ان باطل است چنانچه وقت نماز وسعت دارد و ممکن است بر چیزی که سجده بر ان صحیح است سجده نماید پیشانی را از روی ان بر داشته و بر چیزی که سجده بر ان صحیح است سجده نماید و بنابر احتیاط واجب دو سجده سهو به جا اورد و اگر ممکن نیست نماز را از سر گیرد و چنانچه وقت تنگ است به ترتیبی که در مساله گذشت عمل نماید
- اگر عمدا سر را به قدری بگرداند که مواجه طرف راست یا چپ قبله یا بیشتر باشد نمازش باطل است ولی اگر سر را کمی بگرداند که نگویند روی خود را از قبله برگردانده نمازش باطل نمی شود و اگر به مقداری برگرداند که بگویند روی خود را از قبله برگردانده است ولی به حد راست یا چپ قبله نرسیده باشد در این صورت چنانچه رو گرداندن عمدی باشد نماز باطل است و اگر سهوی باشد نماز صحیح است و اگر سهوا سر را به قدری بگرداند که مواجه طرف راست یا چپ قبله باشد و متذکر شود در صورتی که وقت هر چند به مقدار یک رکعت باقی مانده بنابر احتیاط واجب اعاده نماید و اگر به این اندازه باقی نمانده یا بعد وقت متذکر شود قضا ندارد ولی اگر سهوا پشت به قبله کرده باشد بنابر احتیاط واجب قضا نماید
- اگر بعد از خواندن نماز احتیاط بفهمد کسری نمازش بیشتر از نماز احتیاط بوده چنانچه بعد از نماز احتیاط کاری که نماز را باطل می کند انجام داده مثلا پشت به قبله کرده باید نماز را دوباره بخواند و اگر کاری که نماز را باطل می کند انجام نداده بنابر احتیاط واجب کسری نمازش را ضمیمه نماید و نماز را تمام کند و برای هر یک از سلام در اصل نماز و نماز احتیاط و هر موجب دیگری که پیش امده باشد دو سجده سهو به جا اورد و نماز را هم اعاده نماید
- اگر در بین نماز یادش بیاید که یک نماز یا بیشتر از همان روز از او قضا شده یا فقط یک نماز قضا از روزهای پیش دارد چنانچه وقت وسعت دارد و ممکن است نیت را به نماز قضا برگرداند احتیاط مستحب این است که نیت نماز قضا کند مثلا اگر در نماز ظهر پیش از رکوع رکعت سوم یادش بیاید که نماز صبح ان روز قضا شده در صورتی که وقت نماز ظهر تنگ نباشد نیت را به نماز صبح برگرداند و ان را دو رکعتی تمام کند بعد ظهر را بخواند ولی اگر وقت تنگ است یا نمی تواند نیت را به نماز قضا برگرداند مثل ان که در رکوع رکعت سوم نماز ظهر یادش بیاید که نماز صبح را نخوانده چون اگر بخواهد نیت نماز صبح کند یک رکوع که رکن است زیاد می شود نباید نیت را به قضای صبح برگرداند
- پنجم از مبطلات نماز ان است که عمدا پشت به قبله کند یا به طرف راست یا چپ قبله بر گردد بلکه اگر عمدا به قدری برگردد که نگویند رو به قبله است اگر چه به طرف راست یا چپ نرسد نمازش باطل است و اما در صورت سهو اگر به طرف راست یا چپ نرسد نماز او صحیح است و اگر برسد و متذکر شود در صورتی که وقت هر چند به مقدار یک رکعت باقی مانده اعاده نماید و اگر به این اندازه باقی نمانده یا بعد وقت متذکر شود قضا ندارد ولی اگر پشت به قبله کرده باشد بنابر احتیاط واجب قضا نماید
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] اگر کسی با هواپیما مسافرت کرد و خواست نماز خود را در هوا بخواند، چنانچه بتواند نماز را رو به قبله و با دیگر شرایط بهجا آورد، نماز او صحیح است و اگر نتواند در هوا نماز را رو به قبله بهجا آورد، اگر وقت نماز به اندازهای وسعت دارد که پس از پیاده شدن میتواند نماز را رو به قبله بهجا آورد، در این صورت نماز خواندن در هواپیما صحیح نیست و اگر وقت نماز تنگ شده باشد و تا موقع پیاده شدن وقت آن تمام می‌شود واجب است نماز را در هواپیما به آن طرفی که علم دارد قبله در ان طرف باشد بهجا آورد و اگر علم نداشته باشد به هر طرفی که گمان دارد قبله باشد نماز را بخواند و اگر گمان هم نداشته باشد، میتواند به هر طرفی که بخواهد نماز را بخواند اگرچه احتیاط مستحب آن است که در چنین حال به چهار طرف نماز بخواند و اگر اصلًا متمکن از خواندن نماز در هوا به سوی قبله نمیباشد این شرط از او ساقط است.
- [آیت الله سیستانی] اگر مکلف با هواپیما سفر کند، و بخواهد در آن نماز بخواند، در صورتی که بتواند به هنگام نماز رو به قبله بودن و استقرار داشتن و دیگر شرایط را رعایت کند، نمازش صحیح است، وگرنه در صورتی که وقت داشته باشد و بتواند پس از خروج از هواپیما نماز واجد شرایط را بجای آورد، بنا بر احتیاط نمازش در هواپیما صحیح نیست. لکن اگر وقت تنگ باشد، واجب است نماز را درون هواپیما بجای آورد و در آن صورت اگر جهت قبله را بداند، باید بدان جهت نماز بخواند و نمازش بدون رعایت قبله جز در حال ضرورت صحیح نیست، و در این حال باید هرگاه هواپیما از سمت قبله منحرف شد، بدان سو رو کند، و در هنگام انحراف از قبله، از قراءت و ذکر دست بکشد، و اگر نتواند به عین قبله توجه کند، باید سعی کند بیش از (نود) درجه از قبله منحرف نشود، و اگر جهت قبله را نداند، باید بکوشد آن را مشخص کند و طبق ظنّ خود عمل نماید، و اگر نتواند ظن بدست آورد کافی است نماز را به هر جهتی که احتمال میدهد قبله در آن باشد، بجای آورد. گر چه احتیاط مستحب آن است که نماز را به چهار جهت بجای آورد. این در جایی است که بتواند با شناخت قبله رو به قبله باشد و اگر جز در تکبیرة الاحرام نتواند، بدان اکتفا کند و اگر اصلاً نتواند، شرط استقبال ساقط می‌شود. و جایز است انسان قبل از وقت نماز اختیاراً با هواپیما مسافرت کند، هرچند بداند در هواپیما ناچار به نماز فاقد شرط استقبال و استقرار خواهد شد.
- [آیت الله سیستانی] اگر برای پیدا کردن قبله وسیلهای ندارد ، یا با اینکه کوشش کرده ، گمانش به طرفی نمیرود ، نماز خواندن به یک طرف کافی است ، و احتیاط مستحب آن است که چنانچه وقت نماز وسعت دارد چهار نماز به چهار طرف بخواند .
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر برای پیدا کردن قبله وسیلهای ندارد، یا با این که کوشش کرده گمانش به طرفی نمیرود، نماز خواندن به یک طرف که احتمال میدهد قبله است کافیست و احتیاط مستحب آن است که چنانچه وقت وسعت دارد، چهار نماز به چهار طرف بخواند.
- [آیت الله خوئی] اگر برای پیدا کردن قبله وسیلهای ندارد، یا با این که کوشش کرده، گمانش به طرفی نمیرود، نماز خواندن به یک طرف کافی است، و احتیاط مستحب آن است که چنانچه وقت نماز وسعت دارد باید چهار نماز به چهار طرف بخواند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر برای پیدا کردن قبله وسیله ای ندارد؛ یا با اینکه کوشش کرده؛ گمانش به طرفی نمی رود؛ نماز خواندن به یک طرف کافی است و احتیاط مستحب آن است که چنانچه وقت نماز وسعت دارد چهار نماز به چهار طرف بخواند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر برای پیدا کردن قبله وسیلهای ندارد، یا با این که کوشش کرده، گمانش به طرفی نمیرود، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، بنابر احتیاط واجب چهار نماز به چهار طرف بخواند و اگر به اندازه چهار نماز وقت ندارد، باید به اندازهای که وقت دارد نماز بخواند مثلاً اگر فقط به اندازه یک نماز وقت دارد باید یک نماز ظهر به هر طرفی که میخواهد بخواند و باید نمازها را طوری بخواند که یقین کند یکی از آنها رو به قبله بوده، یا اگر از قبله کج بوده، به طرف دست راست و چپ قبله نرسیده است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که دریاد گرفتن قرائت و ذکر نماز کوتاهی کرده نمازش باطل است و اگر وقت تنگ شده احتیاط واجب آن است که با جماعت نماز بخواند و اگر دسترسی به جماعت ندارد نمازش در تنگی وقت صحیح است.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که حمد و سوره و چیزهای دیگر نماز را به خوبی نمیداند و میتواند یاد بگیرد، چنانچه وقت نماز وسعت داشته باشد، باید یا نماز را به جماعت بخواند و یا آن را به نحو صحیح یاد بگیرد و اگر وقت تنگ باشد، بنابر احتیاط واجب در صورتی که ممکن باشد، باید نماز خود را به جماعت بخواند.
- [آیت الله بهجت] اگر برای پیدا کردن قبله وسیلهای ندارد، یا با اینکه کوشش کرده، گمانش به طرفی نمیرود، چنانچه وقت نماز وسعت دارد باید از روی احتیاط چهار نماز به چهار طرف بخواند، اگرچه بعید نیست فقط یک نماز به یکی از چهار طرف که بخواند کافی باشد و سه نماز دیگر مستحب و از روی احتیاط باشد؛ و اگر به اندازه چهار نماز وقت ندارد، باید به اندازهای که وقت دارد نماز بخواند، مثلاً اگر فقط به اندازه یک نماز وقت دارد، باید یک نماز به هر طرفی که میخواهد بخواند. و در مواردی که نماز متعدد میخواند باید نمازها را طوری بخواند که یقین کند یکی از آنها رو به قبله بوده، یا اگر از قبله کج بوده به طرف دست راست و دست چپ قبله نرسیده است.