تکبیر
تکبیر، در لغت به معنای بزرگ شمردن، بزرگ داشتن خداوند، به بزرگی یادکردن و اللّه اکبر گفتن است و تنها یک بار در قرآن ذکر شده است.
مستحب است بعد از رکوع پنجم و دهم بگوید:سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُو نیز پیش از هر رکوع و بعد از آن تکبیر بگوید، ولی بعد از رکوع پنجم و دهم گفتن تکبیر مستحب نیست.
عنوان مسئله:
مستحب است بعد از رکوع پنجم و دهم بگوید:سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُو نیز پیش از هر رکوع و بعد از آن تکبیر بگوید، ولی بعد از رکوع پنجم و دهم گفتن تکبیر مستحب نیست.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- ما قولکم - دام وجودکم - فیمن طلّق زوجته مرّتین و خالعها فی الثالثة من دون اتّباع بالطلاق اجتهاداً، أو تقلیداً لمن لا یعتبره، فهل لها الرجوع فی البذل وله الرجوع إلیها أم لا؟ وهل تحتاج إلی المحلّل لو أراد نکاحها جدیداً أم لا؟
- نماز گزار خم شد برای رکوع، هنوز کف هایِ دست او به زانو نرسیده یقین کرد حمد را نخوانده، می‌تواند برگردد و حمد را بخواند، یا بگذرد؟
- در مستحبّات سعی بین صفا و مروه اگر هروله را ترک کند، یا خوب انجام ندهد چه صورت دارد؟
- در مسافری که چهار فرسخ برود و چهار فرسخ بر گردد با بیتوته شب، فرموده‌اید: مهما أمکن جمع کند، آیا این تعبیر احتیاط واجب است یا مستحبّ؟
- هرگاه صروری عمداً حلق نکند و تقصیر را اختیار کند چه صورت دارد؟ و آیا احتیاط در باب حلق صروری مطلق است یا مستحبّ؟
- حیوانی که شخص اَخرس و لال ذبح می‌نماید به اشاره مفهمه به تسمیه، آیا حلال است یا خیر؟ و همچنین در عقود و ایقاعات و معاملات؟
- شخصی ملکی وقف می‌کند بر امام زمان (عج) و قرار می‌دهد که عایدات هر ساله آن تا زمانی که اولاد ذکور دارد جهت اولاد ذکور خود واقف باشد و بعد از انقراض اولاد ذکور عایدات آن ملک راجع به امام زمان (عج) باشد، آیا چنین وقفی صحیح است یا خیر؟ و بر فرض صحّت پس از انقراض اولاد ذکور عایدات آن را به فقرای شیعه می‌توان داد یا خیر؟
- شخصِ صائم در ماه رمضان وارد خزینه حمّام می‌شود، سهواً سر زیر آب برده از خزینه دیگر - که از زیر به این خزینه راه دارد - سر بیرون می‌آورد، بعداً متذکّر می‌شود که نماز ظهر و عصر را نخوانده، اگر بخواهد بیرون بیاید ناچار است که سر زیر آب برده از خزینه اوّلی بیرون آید، چون راه خزینه ثانی منحصر به راه خزینه اوّلی است، تکلیف این شخص چیست؟ سر را زیر آب ببرد و برای نماز بیرون بیاید، یا آن که نماز را در همان خزانه دوّمی به طور ایماء در رکوع و سجود، به جا آورد؟
- ملاذ الاَنام حجّة الاِسلام! بعضی از داعی از مسأله ارث زوجه از اراضی مسکونی و غیر مسکونی ما تَرَک زوجِ خود سؤال نمودند و داعی مراجعه به رسائل عملیه فتوی حضرت آیة اللَّه الهی نمودم اختلاف به نظرم رسید و در (منتخب الرسائل) چاپ سوّم در حرمان زوجه از اراضی تأمّل فرموده اید (3)، متمنّیست آخرین نظر شریفتان را مرقوم فرمایید.
- زیدی وصیت کرده که: فلان ملک من نباید بین روثه تا بزرگ شدن صغار من تقسیم شود و تا صغار من کبیر نشده‌اند از منافع باید استفاده کنند و بعد از کبیر شدن صغار کما فرض اللَّه تقسیم کنند، چنین وصیتی نافذ است یاخیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] گفتن (ربّنا فلک الحمد) به جای (سمع اللّه لمن حمده) آیا صورت شرعی دارد؟
- [آیت الله بهجت] آیا گفتن "ربّنا فلک الحمد" به جای "سمع اللّه لمن حمده" صورت شرعی دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] وقتی که می خواهیم به امام جماعت در رکوع متصل شویم آیا باید صبر کنیم که ایشان در رکوع قرار بگیرند و بعد تکبیر را بگوییم یا می توان در حال رفتن امام به رکوع تکبیر را گفت؟ و اگر شک در رسیدن به رکوع امام کردیم وظیفه ما چیست؟
- [آیت الله بهجت] گفتن ذکر "سمع اللّه لمن حمده" و "بحول اللّه و قوته أقوم و أقعد"، برای کسی که نشسته نماز می خواند چه صورتی دارد؟
- [آیت الله بهجت] شخصی تکبیرات نماز میّت را به صورت مرتب نخوانده است یعنی تکبیر اوّل و سوم و دوم و پنجم را جا به جا خوانده ، آیا نمازش صحیح است؟
- [آیت الله بهجت] آیا پیش از نمازهایی مانند نماز آیات، گفتن هفت تکبیر مستحب است یا خیر؟
- [آیت الله جوادی آملی] رعایت نکردن صحیح بعض مستحبات نماز (مثلاً بالا بردن صحیح دست در تکبیر) چه حکمی دارد؟
- [سایر] لطفاً به این سؤالات پاسخ دهید: 1. آیا یک وقفه کوچک و لحظه ای انتظار پس از قرائت هر دو سوره و قبل از رفتن به رکوع لازم است؟ یا آن که می توان بلافاصله پس از قرائت سوره ها (حمد و اخلاص) و بدون هیچ وقفه ای و حتی بدون گفتن ذکر مستحب تکبیر به رکوع رفت؟ 2. در خصوص حکم قیام متصل به رکوع توضیحاتی را ارائه فرمایید؟
- [سایر] با سلام؛ راجع به هفت تکبیر مستحب در ابتدای نماز، در کتاب (علل الشّرائع) دو حدیث متناقض نقل شده است: در حدیث اوّل آمده است پیامبر تکبیر گفتند و امام حسین تکبیر نگفتند، تا مرتبه هفتم که امام حسین تکبیر گفتند. امّا در حدیث دوم آمده است از همان اوّل امام حسین تکبیر گفتند، و تا هفت بار تکرار شد. چگونه می‌توان بین این دو حدیث جمع کرد، خصوصاً با توجّه به این‌که هر دو صحیح‌اند و توسّط شیخ صدوق نقل شده‌اند؟
- [آیت الله بهجت] چه چیزهایی در رکوع، مستحب است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- مستحب است پیش از رفتن به رکوع در حالی که راست ایستاده تکبیر بگوید و در رکوع زانوها را به عقب دهد و پشت را صاف نگه دارد و گردن را بکشد و مساوی پشت نگه دارد و بین دو قدم را نگاه کند و پیش از ذکر یا بعد از آن صلوات بفرستد، ولی آن را به نیت ذکر رکوع نگوید و بعد از آن که از رکوع برخاست و راست ایستاد در حال آرامی بدن بگوید:(سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَه).
- نماز عید فطر و قربان دو رکعت است، که در رکعت اوّل بعد از خواندن حمد و سوره‌ی باید پنج تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر یک قنوت بخواند و بعد از قنوت پنجم تکبیر دیگری بگوید و به رکوع رود و دو سجده به جا آورد و برخیزد و در رکعت دوم چهار تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر قنوت بخواند و تکبیر پنجم را بگوید و به رکوع رود و بعد از رکوع دو سجده کند و تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد.
- در نماز آیات ممکن است انسان بعد از نیت و تکبیر و خواندن حمد آیه‌های یک سوره را پنج قسمت کند و یک آیه یا بیشتر از آن را بخواند و به رکوع رود و سر بردارد و بدون این که حمد بخواند، قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به رکوع رود و همینطور تا پیش از رکوع پنجم سوره را تمام نماید، مثلاً به قصد سوره‌ی قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ بِسْمِ اللّهِ اَلرَّحْمنِ الرَّحیمِ بگوید و به رکوع رود، بعد بایستد و بگوید:قُل هُوَ اللهُ أَحَدٌدوباره به رکوع رود و بعد از رکوع بایستد و بگوید:اَللهُ الصَّمَدُباز به رکوع رود و بایستد و بگوید:لَمْ یلِدْ وَ لَمْ یولَدْو به رکوع رود، باز هم سر بردارد و بگوید:وَ لَمْ یکُنْ لَهُ کُفُواً اَحَدو بعد از آن به رکوع پنجم رود و بعد از سر برداشتن دو سجده کند و رکعت دوم را هم مثل رکعت اوّل به جا آورد و بعد از سجده‌ی دوم تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد.
- بعد از تکبیر امام اگر صفِ جلو آماده نماز و تکبیر گفتن آنان نزدیک باشد، کسی که در صف بعد ایستاده می‌تواند تکبیر بگوید، ولی احتیاط مستحب آن است که صبر کند تا تکبیر صف جلو تمام شود.
- اگر در نماز عید موقعی برسد که امام در رکوع است، می‌تواند نیت کند و تکبیر اوّل نماز را بگوید و به رکوع برود.
- نماز میت پنج تکبیر دارد و اگر نمازگزار پنج تکبیر به این ترتیب بگوید کافی است:بعد از نیت و گفتن تکبیر اوّل بگوید:(اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلا اللهُ وَ اَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ اللهِ).و بعد از تکبیر دوم بگوید:(اللّهُمَّ صَلِ علی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ).و بعد از تکبیر سوم بگوید:(اللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤمِنینَ وَ الْمُؤمِناتِ).و بعد از تکبیر چهارم اگر میت مرد است بگوید:(اللّهُمَ اغْفِر لِهذا الْمَیتِ) و اگر زن است بگوید:(اللّهُمَ اغْفِر لِهذِهِ الْمَیتِ).و بعد تکبیر پنجم را بگوید.و بهتر است بعد از تکبیر اوّل بگوید:(اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلا اللهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسوُلُهُ اَرْسَلَهُ بِالْْحَقِّ بَشیراً وَ نَذِیراً بَینَ یدَی السّاعَة).و بعد از تکبیر دوم بگوید:(اللّهُمَّ صَلِ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بارِکْ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ کَاَفْضَلِ ما صَلَّیتَ وَ بارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلی اِبْراهِیمَ وَ آلِ اِبْراهِیمَ اِنَّکَ حَمِیدٌ مَجیدٌ وَ صَلِّ عَلی جَمِیعِ الاَْنْبیاءِ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ الشُّهداءِ و الصِّدّیقینَ وَ جَمِیعِ عِبادِ اللهِ الصّالِحِینَ).و بعد از تکبیر سوم بگوید:(اللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤمِنینَ وَ الْمُؤمِناتِ وَ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُسْلِماتِ الأَحْیاءِ مِنْهُمْ وَ الأمْواتِ تابِعْ بَینَنا وَبَینَهُمْ بِالْخَیراتِ اِنَّکَ مُجِیبُ الدَّعَواتِ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیء قَدِیرِ).و بعد از تکبیر چهارم اگر میت مرد است بگوید:(اللّهُمَ اِنَّ هذَا عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ وَ ابْنُ اَمَتِکَ نَزَلَ بِکَ وَ اَنْتَ خَیرُ مَنْزوُلٍ بِهِ، الَلّهُمَّ اِنّا لا نَعْلَمُ مِنْه اِلا خَیراً وَ اَنْتَ اَعْلَمُ بِهِ مِنّا، اللّهُمَّ اِنْ کانَ مُحْسِناً فَزِدْ فی اِحْسانِهِ وَ اِنْ کانَ مُسِیئاً فَتَجاوَزْ عَنْهُ و اغْفِرَْلَهُ اللّهُمَّ اجْعَلْهُ عِنْدَکَ فِی اَعلی عِلّیین وَ اخْلُفْ عَلی اَهْلِهِ فِی الغابِرینَ وَ ارْحَمْهُ بِرَحْمِتَکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ).و بعد تکبیر پنجم را بگوید.ولی اگر میت زن است بعد از تکبیر چهارم بگوید:(اللّهُمَ اِنَّ هذِهِ اَمَتُکَ وَ ابْنَة عَبْدِکَ وَ ابْنَة اَمَتِکَ نَزَلَتْ بِکَ وَ اَنْتَ خَیرُ مَنْزوُلٍ بِهِ،اَللّهُمَّ اِنّا لانَعْلَمُ مِنْها اِلا خَیراً وَ اَنْتَ اَعْلَمُ بِها مِنّا الَلّهُمَّ اِنْ کانَتْ مُحْسِنَة فَزِدْ فی اِحْسانِها وَ اِنْ کانَتْ مُسِیئَة فَتَجاوَزْ عَنْها وَ اغْفِرْ لَها، الَلّهُمَّ اجْعَلْها عِنْدَکَ فِی اَعْلی عِلّیین وَ اخْلُفْ عَلَی اَهْلِها فِی الغابِرینَ وَ ارْحَمْها بِرَحْمِتَکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ).
- نماز آیات دو رکعت است و در هر رکعت پنج رکوع دارد و دستور آن اینست که انسان بعد از نیت تکبیر بگوید و یک حمد و یک سوره تمام بخواند و به رکوع رود و سر از رکوع بردارد، دوباره یک حمد و یک سوره‌ی بخواند، باز به رکوع رود تا پنج مرتبه و بعد از بلند شدن از رکوع پنجم دو سجده نماید و برخیزد و رکعت دوم را هم مثل رکعت اوّل به جا آورد و تشهّد بخواند و سلام دهد.
- مستحب است موقع گفتن تکبیرِ اوّلِ نماز و تکبیرهای بین نماز دستها را تا مقابل گوش‌ها بالا ببرد.
- اگر عمداً قنوت نخواند قضا ندارد و اگر فراموش کند و پیش از آن که به اندازه‌ی رکوع خم شود یادش بیاید، مستحب است بایستد و بخواند و اگر در رکوع یادش بیاید، مستحب است بعد از رکوع قضا کند و اگر در سجده یادش بیاید مستحب است بعد از سلام نماز قضا نماید.
- در تمام نمازهای واجب و مستحب، پیش از رکوع رکعت دوم مستحب است قنوت بخواند و در نماز وتر با آن که یک رکعت می‌باشد، خواندن قنوت پیش از رکوع مستحب است و نماز جمعه در هر رکعت یک قنوت دارد، در رکعت اوّل پیش از رکوع و در رکعت دوم بعد از رکوع و نماز آیات پنج قنوت و نماز عید فطر و قربان در رکعت اوّل پنج قنوت و در رکعت دوم چهار قنوت دارد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] مستحب است بعد از رکوع پنجم و دهم بگوید: (سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ) و نیز پیش از هر رکوع و بعد از آن تکبیر بگوید حتّی بعد از رکوع پنجم و دهم تکبیر مستحب است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مستحب است بعد از رکوع پنجم و دهم بگوید، "سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهْ"و نیز پیش از هر رکوع و بعد از آن، تکبیر گوید ولی بعد از رکوع پنجم و دهم گفتن تکبیر مستحب نیست.
- [امام خمینی] مستحب است بعد از رکوع پنجم و دهم بگوید "سمع الله لمن حمده" و نیز پیش از رکوع و بعد از آن تکبیر بگوید، ولی بعد از رکوع پنجم و دهم، گفتن تکبیر مستحب نیست.
- [آیت الله بهجت] مستحب است بعد از رکوع پنجم و دهم بگوید: (سَمِعَ اللّه لِمَنْ حَمِدَه)، و نیز قبل از هر رکوع و بعد از آن تکبیر بگوید، ولی بعد از رکوع پنجم و دهم گفتن تکبیر مستحب نیست.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] مستحب است پیش از رکوع و بعد از آن تکبیر بگوید و بعد از رکوع پنجم و دهم قبل از تکبیر سمع اللّه لمن حمده نیز بگوید.
- [آیت الله خوئی] مستحب است پیش از رکوع وبعد از آن تکبیر بگوید و بعد از رکوع پنجم و دهم قبل از تکبیر" سمع الله لمن حمده" نیز بگوید.
- [آیت الله وحید خراسانی] مستحب است بعد از سر برداشتن از رکوع پنجم و دهم بگوید سمع الله لمن حمده و نیز پیش از هر رکوع و بعد از ان تکبیر بگوید ولی بعد از رکوع پنجم و دهم گفتن تکبیر مستحب نیست
- [آیت الله نوری همدانی] مستحب است بعد از رکوع پنجم و دهم بگوید : سمع اللهُ لمَن حمدهُ و نیز پیش ازهررکوع و بعد از آن تکبیر بگوید ولی بعد از رکوع پنجم و دهم گفتن تکبیر مستحب نیست .
- [آیت الله سیستانی] مستحب است پیش از رکوع و بعد از آن تکبیر بگوید، و بعد از رکوع پنجم و دهم تکبیر مستحب نیست. بلکه مستحب است بگوید: (سَمعَ الله لِمَنْ حَمِدَهُ).
- [آیت الله سبحانی] مستحب است بعد از رکوع پنجم و دهم بگوید: سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَه و نیز پیش از هر رکوع و بعد از آن تکبیر بگوید ولی بعد از رکوع پنجم و دهم گفتن تکبیر مستحب نیست ولی برای رفتن به رکوع تکبیر مستحب است.