حاکم شرع
حاكم شرع حاكم منصوب از جانب خدا به طور مستقيم يا با واسطه است، بيشترين كاربرد عنوان حاكم شرع در كلمات فقها، فقیه جامع شرایط است. از حدود ولایت حاکم شرع در باب تجارت سخن گفته‌اند.
اگر حاکم شرع حکم کند که اوّل ماه است، کسی هم که تقلید او را نمی‌کند، باید به حکم او عمل نماید، ولی کسی که می‌داند حاکم شرع اشتباه کرده، نمی‌تواند به حکم او عمل نماید.
عنوان مسئله:
اگر حاکم شرع حکم کند که اوّل ماه است، کسی هم که تقلید او را نمی‌کند، باید به حکم او عمل نماید، ولی کسی که می‌داند حاکم شرع اشتباه کرده، نمی‌تواند به حکم او عمل نماید.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- یک عدّه از کارکنان شرکت نفت وضع کارشان طوریست که در یک محل معیّن نمیمانند بلکه به طور سیّار هر مدّتی در یک محلّی مشغول کار هستند و اختیار کارشان با خودشان نیست، یعنی نمیدانند که الآن که برای کاربه فلان نقطه میروند تا چه وقت آن جا هستند، ممکن است دو روز یا سه روز بمانند، یا دو ماه یا سه ماه یا بیشتر بمانند و کار فرما در اوّل امر مدّت توقّف درمحل کار را تعیین نمی‌کند و نمی‌تواند تعیین کند و این کار مستمر آنهاست که در هر محلّی مدّت نامعلومی باید بمانند و کار کنند، وظیفه آنها راجع به قصر و اتمام چیست؟
- هرگاه بر اَحد الزوجین جنون عارض شود، آیا اختیار فسخ برای هر یک میآید؟ و اگر زوج سفیه شد حاکم شرع - به ولایتی که دارد - میتواند زوجه او را مطلّقه نماید یا خیر؟
- ملکیست وقفیّت آن محرز است ولی وقف نامه در دست نیست و متولّی آن معلوم نیست ولی مصرف آن معلوم است، آیا ورثه واقف در صورت عدم امکان اجازه از حاکم شرع میتوانند آن موقوفه را به مصرف آن برسانند؟
- شخصی که مظالم بر ذمّه اوست و صاحب آن را میشناسد لکن اگر بخواهد به صاحب آن بگوید باعث فتنه و فساد میشود، آیا میشود مخفیانه در مال او داخل نماید، یا این که به حاکم شرع رد نماید؟
- شخصی که مظالم بر ذمّه اوست و صاحب آن را میشناسد لکن اگر بخواهد به صاحب آن بگوید باعث فتنه و فساد میشود، آیا میشود مخفیانه در مال او داخل نماید، یا این که به حاکم شرع رد نماید؟
- اشخاصی که قطع یا ظن قوی و یا احتمال قوی حاصل کنند به این که متولّی وقف عام یا خاص خیانت در کل یا بعض منافع وقف می‌کند و به مصارفش نمیرساند و لیکن ترافع در نزد حاکم شرع نشده که خیانتش بر حاکم ثابت شود، یا حکم به عزل یا ضم امین به او نماید، اجاره کردن چنین ملک وقفی از متولّی مزبور چه صورت دارد؟
- در رسائل عملیّه فرمودهاید: اگر از زن طفل مرده متولّد یا سقط شود، بر مادرش غسل مس میّت واجب میشود، زنهای دهات این مسأله را تا حال نشنیدند و به فکرشان هم نرسیده که در این مورد تکلیف دارند و باید بپرسند مسأله را تا یاد بگیرند. و علی هذا تا حال هیچ زنی در دهات این غسل را نکرده چه در زمان تقلید ازحضرت عالی و چه در زمان تقلید از آقای آیت اللَّه اصفهانی - طاب ثراه – اکنون سؤال میشود اعمال مشروطه به این غسل که از این زنها صادر گردیده در زمان آیت اللَّه اصفهانی و در زمان حضرت عالی چه حکم دارد؛ صحیح و مسقط قضاست یا باطل و قضا لازم است؟ و دیگر این که الآن معلوم نیست در حین خروج، طفل گرم بوده یا سرد بوده، با این تفاصیل جواب را لطفاً مرقوم فرمایید که مورد لزوم است؟
- یک نفر کارگر شرکت نفت است و او را مأمور کشتیهای نفط کشی کردهاند که از آبادان مرتّب حمل نفت می‌کند به بوشهر و بندر عبّاس مثلاً و در محل اقامه و وطن خود ده روز توقّف نمی‌کند، تکلیف او در باب نماز و روزه چیست؟ و نیز محتمل است که بعد از چند ماه از عمل مزبور، او را معزول و به کار دیگر در وطنش بگمارند؟
- رؤیت هلال در نجف اشرف، یا مصر، یا پاکستان برای اهالی رشت وتهران حجّت و لازم العمل است یا خیر؟ در این موضوع هم از آقای حاج میرزااسماعیل مصباح که صاحب تقویم و از جغرافیای مضبوط اطّلاع کامل دارند، سؤال شده در جواب نوشتهاند: رؤیت هلال در نجف اشرف برای رشت وتهران، بلکه مطلق بلاد شرقیّه حجّت نیست و هم چنین رؤیت هلال در نجف با حکم حاکم شرع در آن جا برای مکّه حجّت و لازم العمل است یا خیر؟
- شخصی متاعی خریده - مثلاً - معادل هزار تومان، قیمت آن را نقداً ندارد میخواهد یک طغری برات و چک بانک هزار تومانی - که وعده پرداخت آن تا یک ماه است - بدهد، صاحب متاع قبول نمی‌کند و شخص دیگر به آن صاحب برات و چک میگوید: من نهصد و پنجاه تومان نقد به تو میدهم، برات هزار تومانی یک ماهه را قبول دارم، آیا این عمل برای آن نقد دهنده و صاحب برات جایز و صحیح است یا نه؟ آیا به طور کلّی چکهای بانک و بروات را بدین طریق میتوان خرید و فروش نمود؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] اگر در موضوعی قاضی، حکم صادر کرد، ولی مرجع تقلید آن را خلاف شرع یا مبتنی بر اشتباه دانست، به کدام یک از دو نظر باید ملتزم شد؟
- [سایر] در تعارض حکم حکومتی حاکم شرع با حکم و مرجع تقلید، تقدم با کیست؟ لطفا آدرس جواب خود از کدام کتاب و کدام صفحه را نیز بیان کنید.
- [سایر] اگر شخص فتوای مرجع تقلید را به طور اشتباه نقل کند، تکلیف چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر حاکم اسلامی و مرجع تقلید متفاوت باشند وجوهات خمس را باید به کدامیک سپرد؟
- [سایر] اگر کسی عملی را مرتکب شود که مرجع تقلید شخص دیگری آن را حرام می‌داند ؛ ولی به نظر مرجع تقلید خودش جایز است ؛ آیا باید او را از آن عمل نهی کند؟
- [سایر] علت اینکه زن نمی‌تواند مرجع تقلید و یا قاضی باشد، چیست؟
- [سایر] آیا در قرآن بیان شده است که زن نمی‌تواند قاضی یا مرجع تقلید شود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] چرا ولدالزنا نمی‌تواند مرجع تقلید یا امام جماعت شود و حال آنکه هیچ گناهی نکرده است؟
- [سایر] آیا اعلام اول ماه از شئون مرجع تقلید است یا از شئون ولی فقیه؟
- [آیت الله خوئی] آیا جایز است اقتدا به شخصی که از مرجع تقلیدی تقلید می‌کند که او بلند خواندن بسم اللّه را در دو رکعت آخری نماز واجب می‌داند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- انسان نمی‌تواند بدون اذن حاکم شرع از مال کسی که می‌داند خمس نمیدهد، خمس را بردارد و به حاکم شرع برساند.
- اوّل ماه به تلگراف ثابت نمیشود، مگر دو شهری که از یکی به دیگری تلگراف کردهاند، نزدیک یا هم افق باشند و انسان بداند که تلگراف از روی حکم حاکم شرع یا شهادت دو مرد عادل بوده است.
- اگر مالی را که خمس آن داده نشده بخرد، چنانچه حاکم شرع معامله پنج یک آن را اجازه ندهد، معاملهی آن مقدار باطل است و حاکم شرع میتواند پنج یک آن مال را بگیرد و اگر اجازه بدهد معامله صحیح است و خریدار باید مقدار پنج یک پول آن را به حاکم شرع بدهد و اگر به فروشنده داده میتواند از او پس بگیرد.
- اگر مکلف مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام دهد، در صورتی اعمال او صحیح است که با فتوای مجتهدی که وظیفهاش تقلید از او بوده، یا با فتوای مجتهدی که فعلاً باید از او تقلید کند مطابق باشد، یا از راه دیگری بفهمد که به وظیفهی واقعی خود رفتار کرده است.
- هرگاه پسری را از روی شهوت ببوسد، حاکم شرع از سی تا نود هر قدر صلاح می‌داند تازیانه به او میزند و روایت شده که خداوند عالم دهانهای از آتش به دهان او میزند و ملائکة آسمان و زمین و ملائکة رحمت و غضب بر او لعنت میکنند و جهنم برای او مهیا خواهد بود، ولی اگر توبه کند توبهی او قبول میشود.
- اگر فرزند، پدر یا مادر را عمداً بکشد باید او را بکشند، ولی اگر پدری فرزند خود را عمداً بکشد، باید به دستوری که در احکام دیه گفته میشود دیه بدهد و هر قدر حاکم شرع صلاح می‌داند او را بزنند.
- خمس را باید دو قسمت کنند:یک قسمت آن سهم سادات است و باید به سید فقیر، یا سید یتیم، یا به سیدی که در سفر درمانده شده بدهند و نصف دیگر آن سهم امام عَلَیْهِ السَّلَام است که در این زمان باید به مجتهد جامع الشرایط بدهند، یا به مصرفی که او اجازه میدهد برسانند؛ ولی اگر انسان بخواهد سهم امام را به مجتهدی که از او تقلید نمی‌کند بدهد، در صورتی به او اذن داده میشود که بداند آن مجتهد و مجتهدی که از او تقلید می‌کند، سهم امام را به یک طور مصرف میکنند.
- تقلید در احکام، عمل کردن به دستور مجتهد است و از مجتهدی باید تقلید کرد که مرد و بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و حلالزاده و زنده و عادل باشد و عادل کسیست که کارهایی را که بر او واجب است به جا آورد و کارهایی را که بر او حرام است، ترک کند که اگر از اهل محل یا همسایگان او یا کسانی که با او معاشرت دارند حال او را بپرسند، خوبی او را تصدیق نمایند و نیز مجتهدی که انسان از او تقلید می‌کند، باید اعلم باشد، یعنی در فهمیدن حکم خدا از تمام مجتهدهای زمان خود استادتر باشد.
- اوّل ماه به پنج چیز ثابت میشود:اوّل:آن که خود انسان ماه را ببیند.دوم:عدّهای که از گفتهی آنان یقین پیدا میشود، بگویند ماه را دیدهایم و همچنین است هر چیزی که به واسطهی آن یقین پیدا شود.سوم:دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را دیدهایم، ولی اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند، اوّل ماه ثابت نمیشود.چهارم:سی روز از اوّل ماه شعبان بگذرد که به واسطهی آن اوّل ماه رمضان ثابت میشود، یا سی روز از اوّل رمضان بگذرد که به واسطهی آن اوّل ماه شوال ثابت میشود.پنجم:حاکم شرع حکم کند که اوّل ماه است.
- اگر موقعی که باید بدهی خود را بدهد، طلبکار مطالبه کند و او ندهد، طلبه کار میتواند مالی را که گرو برداشته بفروشد و طلب خود را بردارد و باید بقیه را به بدهکار بدهد، ولی اگر به حاکم شرع دسترسی دارد، باید برای فروش آن از حاکم شرع اجازهی بگیرد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] اگر حاکم شرع حکم کند که اوّل ماه است کسی هم که از او تقلید نمی‌کند، باید به حکم او عمل نماید. ولی کسی که می‌داند حاکم شرع اشتباه کرده نمی‌تواند به حکم او عمل نماید.
- [آیت الله اردبیلی] اگر حاکم شرع حکم کند که اوّل ماه است، کسی که از او تقلید نمی‌کند نیز باید به حکم او عمل نماید؛ ولی کسی که می‌داند حاکم شرع اشتباه کرده، نمی‌تواند به حکم او عمل نماید.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر حاکم شرع حکم کند که اول ماه است ، کسی هم تقلید او را نمی کند ، باید به حکم او عمل نماید . ولی کسی که می داند حاکم شرع اشتباه کرده ، نمی تواند به حکم او عمل نماید .
- [امام خمینی] اگر حاکم شرع حکم کند که اول ماه است، کسی هم که تقلید او را نمی کند،باید به حکم او عمل نماید، ولی کسی که می داند حاکم شرع اشتباه کرده، نمی تواند به حکم او عمل نماید.
- [آیت الله سبحانی] اگر حاکم شرع حکم کند که اول ماه است، کسی هم که از او تقلید نمی کند، باید به حکم او عمل نماید. ولی کسی که می داند حاکم شرع اشتباه کرده، نمی تواند به حکم او عمل نماید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر حاکم شرع حکم کند که اول ماه است، کسی هم که تقلید او را نمی کند، باید به حکم او عمل نماید. ولی کسی که می داند حاکم شرع اشتباه کرده نمی تواند به حکم او عمل نماید.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اول ماه به حکم حاکم شرع ثابت می شود مگر آنکه بداند که در حکم اشتباه شده و چنانچه حاکم شرع بگوید دو عادل نزد من به رؤیت هلال شهادت داده اند کافی است.
- [آیت الله علوی گرگانی] انسان نمی‌تواند بدون اذن حاکم شرع از مال کسی که می‌داند خمس نمیدهد، خمس را بردارد و به حاکم شرع برساند.
- [آیت الله خوئی] انسان نمی‌تواند بدون اذن حاکم شرع از مال کسی که می‌داند خمس نمیدهد، خمس را بردارد و به حاکم شرع برساند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اول ماه به " تلگرام " ثابت نمی شود، مگر این که انسان بداند که اگر " تلگرام " از روی حکم حاکم شرع یا شهادت دو مرد عادل بوده است.