جعاله
التزام به پرداخت عوضی معلوم در ازای انجام دادن کاری را جُعاله میگویند.جعاله، عنوان بابی مستقل در فقه است که از احکام آن در این باب به تفصیل سخن گفتهاند.
پیش از آن که عامل شروع به کار کند، جاعل و عامل می‌توانند جعاله را به هم بزنند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا گنجاندن شرائط زیر در قرارداد جعاله صحیح است یا خیر: ( درصورت عدم تصفیه کامل بدهی جاعل به عامل تا سررسید مقرر، به علت تأخیر در تأدیه بدهی از تاریخ سررسید تا تصفیه کامل اصل بدهی، جاعل تعهد نمود علاوه بر بدهی، مبلغی معادل 27% بدهی برای هر سال به بانک (عامل) پرداخت نماید... تبصره: جاعل به بانک حق و اختیار داد که هر مبلغی را پس از سررسید یا معوق شدن دین خود به بانک پرداخت نماید ابتدائاً بابت خسارات تأخیر تأدیه محاسبه و منظور گردد...)
- آیا گنجاندن شرائط زیر در قرارداد جعاله صحیح است یا خیر: ( درصورت عدم تصفیه کامل بدهی جاعل به عامل تا سررسید مقرر، به علت تأخیر در تأدیه بدهی از تاریخ سررسید تا تصفیه کامل اصل بدهی، جاعل تعهد نمود علاوه بر بدهی، مبلغی معادل 27% بدهی برای هر سال به بانک (عامل) پرداخت نماید... تبصره: جاعل به بانک حق و اختیار داد که هر مبلغی را پس از سررسید یا معوق شدن دین خود به بانک پرداخت نماید ابتدائاً بابت خسارات تأخیر تأدیه محاسبه و منظور گردد...)
- آیا تعیین ابتدای سال خمسی به دست خود ماست؟ و کسی که ابتدای شروع به کار و کسب و درآمد خود را نمیداند، چه باید بکند؟
- آیا خمس سرمایه و وسایل کسب و کار را باید موقع شروع به کسب و کار پرداخت کرد یا پس از گذشتن سال؟ اگر پس از گذشتن یک سال واجب میشود، باید یک سال تمام از آن بگذرد یا با رسیدن سال خمسی باید پرداخت شود؟
- در عقد مضاربه ای، سرمایه در بخش تجارت و زمینه های مولد و تولیدی به کار گرفته شده و برای آن هم در شرایط عادی، مدت تعیین شده و عامل به علت نوسانات شدید اقتصادی و حوادث خارج از اراده، صرفاً برای مدتی قادر به استرداد سرمایه مالک نیست. ( اصل سرمایه محفوظ اما برای نقدشوندگی و تادیه و نیز جلوگیری از ضرر، نیاز به مرور زمان و انجام اقداماتی از ناحیه عامل است.) حکم فقهی عقد در این وضعیت چیست و طرفین در این زمینه چه تکلیفی دارند؟
- معمول است که در کشورهای خارجی زنان و مردان نامحرم با یکدیگر دست می‌دهند و چنانچه کسی این کار را نکند ناراحت می‌شوند. مسلمانانی که به این کشورها سفر می‌کنند آیا می‌توانند با زنان اجنبی دست دهند؟ در صورت ضرورت و حرج چطور؟
- اینجانب قصد راه اندازی یک وِبسایت را دارم که به دلیل شبهاتی که در این زمینه برای من ایجاد شده، لازم دانستم قبل از اقدام با حضرتعالی به عنوان یک مرجع صاحبنظر و مورد اعتماد مشورت داشته باشم. این سایت در زمینه پیش‌بینی مسابقات فوتبال می‌باشد و بدین شکل فعالیت می‌کند که در ازای دریافت وجهی از اعضا، آنها می‌توانند در مسابقات نظرسنجی شرکت کنند و در نهایت به کسانیکه گزینه صحیح را انتخاب کرده‌اند درصد مشخصی که از قبل تعیین شده و اعضا در جریان آن می‌باشند از همین وجه جمع‌آوری شده تعلق می‌گیرد و مابقی نیز صرف هزینه‌های سایت و انجام امور خیریه میشود. آیا اصولاً روش کار این سایت اشتباه می باشد و حرام است؟ ( اعضا رضایت کامل به این کار دارند و هیچگونه اجباری در این امر نیست). در صورتیکه حرام می‌باشد، آیا اگر هزینه جوایز را از راه دیگری مثلاً جذب اسپانسر و حامی مالی و یا جذب تبلیغات به دست آوریم و از شرکت کنندگان هیچ وجهی دریافت نشود، باز هم این کار حرام است؟
- اینجانب قصد راه اندازی یک وِبسایت را دارم که به دلیل شبهاتی که در این زمینه برای من ایجاد شده، لازم دانستم قبل از اقدام با حضرتعالی به عنوان یک مرجع صاحبنظر و مورد اعتماد مشورت داشته باشم. این سایت در زمینه پیش‌بینی مسابقات فوتبال می‌باشد و بدین شکل فعالیت می‌کند که در ازای دریافت وجهی از اعضا، آنها می‌توانند در مسابقات نظرسنجی شرکت کنند و در نهایت به کسانیکه گزینه صحیح را انتخاب کرده‌اند درصد مشخصی که از قبل تعیین شده و اعضا در جریان آن می‌باشند از همین وجه جمع‌آوری شده تعلق می‌گیرد و مابقی نیز صرف هزینه‌های سایت و انجام امور خیریه میشود. آیا اصولاً روش کار این سایت اشتباه می باشد و حرام است؟ ( اعضا رضایت کامل به این کار دارند و هیچگونه اجباری در این امر نیست). در صورتیکه حرام می‌باشد، آیا اگر هزینه جوایز را از راه دیگری مثلاً جذب اسپانسر و حامی مالی و یا جذب تبلیغات به دست آوریم و از شرکت کنندگان هیچ وجهی دریافت نشود، باز هم این کار حرام است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] هرگاه جاعل، جعاله را فسخ کند و عامل کارهای مقدماتی را انجام داده باشد آیا مستحق اجرت المثل است ؟
- [آیت الله سبحانی] هرگاه عامل در اثناء جعاله عام یا خاص عمل را ترک و جعاله را فسخ کند آیا دوباره می تواند به همان کار مشغول شود؟
- [آیت الله سبحانی] هرگاه عامل پیش از اطلاع از قراردادی که جاعل تعیین کرده، آن کار را انجام دهد مستحق اجرت می باشد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر جاعل در قالب جعاله خاص ،با فرد یا افراد معینی قرار داد جعاله بگذارند،اگر فردی خارج از آن جمع به انجام مورد جعاله مبادرت کند آیا از او پذیرفته می شود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] در وامهای جعاله که قانونابانک موظف است مورد قرارداد را انجام دهد بانک فقط پول در اختیار جاعل قرار میدهد و از او میخواهد که به وکالت از طرف بانک کار خود را انجام دهد و بعداعلاوه بر پول دریافتی مبلغی به عنوان حقّ الجعاله به بانک بپردازد که در حقیقت جاعل شخصامورد جعاله را با پول بانک به انجام رسانده و حقّ الجعاله را بانک دریافت میدارد بفرمائید اینگونه قرارداد صورت شرعی دارد یا خیر؟
- [آیت الله نوری همدانی] در وامهای جعاله که قانوناً بانک موظف است مورد قرار داد را انجام دهد، بانک فقط پول در اختیار جاعل قرار میدهد و از او میخواهد که بوکالت از طرف بانک کار خود را انجام دهد و بعداً علاوه بر پول دریافتی مبلغی بعنوان حق الجعاله به بانک بپردازد که در حقیقت جاعل شخصاً مورد جعاله را با پول بانک به انجام رسانده و حق الجعاله را بانک دریافت میدارد، بفرمائید اینگونه قرار داد صورت شرعی دارد یا خیر؟
- [سایر] در عقد جعالهای که با بانک بسته میشود، آیا اگر بانک که عامل میگردد در جعالهی دوم خودِ شخص را تماما عامل قرار دهد، این جعاله صحیح است؟
- [آیت الله سبحانی] هرگاه جاعل از اجرتی که اعلان کرده بود به اجرت کمتر عدول کند و عامل اطلاع نداشته باشد مستحق چه مقدار اجرت می باشد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا خانمهای نامحرم می‌توانند برای مردان آمپول بزنند و یا فشار خون بگیرند و یا عکسهای رادیولوژی بگیرند؟
- [آیت الله سبحانی] آیا عامل در جعاله می تواند برای به دست آوردن اجرت خود نتیجه عمل را نگه دارد تا پس از گرفتن اجرت آن را تسلیم کند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- بعد از آن که عامل شروع به کار کرد، اگر جاعل بخواهد جعاله را به هم بزند، اشکال ندارد، ولی باید مزد مقدار عملی را که انجام داده به او بدهد.
- (جعاله) یعنی انسان قرار بگذارد در مقابل کاری که برای او انجام می‌دهند، مال معیّنی بدهد؛ مثلاً بگوید: (هر کس گمشده مرا پیدا کند صد تومان به او میدهم). به کسی که این قرار را میگذارد (جاعل) و به کسی که کار را انجام میدهد (عامل) میگویند و فرق بین جعاله و اجاره اشخاص این است که در اجاره بعد از خواندن صیغه، اجیر باید عمل را انجام دهد و کسی هم که او را اجیر کرده اجرت را به او بدهکار میشود، ولی در جعاله عامل میتواند مشغول عمل نشود و تا عمل را انجام نداده، جاعل بدهکار نمیشود.
- اگر عامل کار را ناتمام بگذارد، چنانچه آن کار مثل پیدا کردن اسب باشد که تا تمام نشود برای جاعل فایده ندارد، عامل نمیتواند چیزی مطالبه کند و همچنین است اگر جاعل مزد را برای تمام کردن عمل قرار دهد، مثلاً بگوید: (هر کس لباس مرا بدوزد هزار تومان به او میدهم)؛ ولی اگر مقصود او این باشد که هر مقدار از عمل که انجام گیرد برای آن مقدار مزد بدهد، جاعل باید مزد مقداری را که انجام شده به عامل بدهد، اگرچه احتیاط این است که با مصالحه یکدیگر را راضی نمایند.
- عامل میتواند عمل را ناتمام بگذارد، ولی اگر تمام نکردن عمل موجب ضرر جاعل شود، باید آن را تمام نماید؛ مثلاً اگر کسی بگوید: (هر کس چشم مرا عمل کند فلان مقدار به او میدهم) و پزشک جرّاحی شروع به عمل نماید، چنانچه به گونهای باشد که اگر عمل را تمام نکند، چشم معیوب میشود، باید آن را تمام نماید و در صورتی که ناتمام بگذارد، حقّی بر عهده جاعل ندارد، بلکه ضامن نقص و عیبی که حاصل میشود نیز هست.
- یک سرمایهگذار میتواند با چند عامل که به طور مشترک کار می‌کنند، در مورد یک مال مضاربه کند، خواه سهم آنان از سود مساوی باشد یا نه و در عمل یکسان باشند یا متفاوت، همچنین چند سرمایهگذار می‌توانند با یک عامل به مضاربه بپردازند.
- مستأجر و کسی که چیزی را اجاره داده، با رضایت یکدیگر می‌توانند معامله را به هم بزنند و نیز اگر در اجاره شرط کنند که هر دو یا یکی از آنان حقّ به هم زدن معامله را داشته باشند، می‌توانند مطابق قرارداد، اجاره را به هم بزنند.
- در هر موردی که جعاله در اثر جهالت یا نبودن سایر شرایط باطل شود، شخص عامل مستحقّ اجرةالمثل یعنی اجرتی که معمولاً برای مثل آن کار می‌دهند می‌باشد و اگر اجرت قرارداد شده با اجرةالمثل تفاوت داشته باشد، نسبت به مقدار زاید آن مصالحه نمایند، ولی اگر عمل را به قصد مجّانی انجام داده باشد، چیزی طلبکار نیست.
- اگر اجاره دهنده یا مستأجر بفهمند که مغبون شدهاند، چنانچه در هنگام انعقاد قرارداد اجاره متوجّه نباشند که مغبونند، می‌توانند اجاره را به هم بزنند، ولی اگر در قرارداد اجاره شرط کنند که اگر مغبون هم باشند حقّ به هم زدن معامله را نداشته باشند، نمیتوانند اجاره را به هم بزنند.
- اگر بدهکار و طلبکار و کسی که به او حواله شده یا یکی از آنان برای خود حقّ به هم زدن حواله را قرار دهند، مطابق قراری که گذاشتهاند می‌توانند حواله را به هم بزنند.
- کاری که جاعل میگوید برای او انجام دهند، نباید حرام باشد و نیز نباید به گونهای بیفایده باشد که غرض عقلایی به آن تعلّق نگیرد؛ پس اگر بگوید: (هر کسی شراب بخورد یا در شب به جای تاریکی برود صد تومان به او میدهم) جعاله صحیح نیست.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] پیش از آن که عامل شروع به کار کند، جاعل و عامل هر یک می‌توانند جعاله را به هم بزنند.
- [آیت الله علوی گرگانی] پیش از آن که عامل شروع بکار کند، جاعل وعامل می‌توانند جعاله را به هم بزنند.
- [امام خمینی] پیش از آن که عامل شروع به کار کند، جاعل و عامل می‌توانند جعاله را به هم بزنند.
- [آیت الله خوئی] پیش از آن که (عامل) شروع به کار کند، (جاعل) می‌توانند (جعاله) را به هم بزند.
- [آیت الله سبحانی] پیش از آنکه عامل شروع به کار کند، جاعل و عامل می توانند جعاله را به هم بزنند.
- [آیت الله بروجردی] پیش از آن که عامل شروع به کار کند، جاعل و عامل می‌توانند جعاله را به هم بزند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] پیش از آنکه عامل شروع به کار کند؛ جاعل می تواند جعاله را به هم بزند.
- [آیت الله سیستانی] پیش از آنکه عامل شروع به کار کند ، جاعل میتواند جعاله را بهم بزند .
- [آیت الله نوری همدانی] پیش از آنکه عامل شروع به کار کند ، جاعل و عامل می توانند جعاله را بهم بزند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] بعد از آن که عامل شروع به کار کرد، اگر جاعل بخواهد جعاله را به هم بزند، اشکال دارد.