نظر رهبر معظم انقلاب در این باره آن است که: اشتغال به کارهای حرام مثل فروش گوشت خوک، شراب، ایجاد و اداره کابارههای شبانه، مراکز فساد و فحشا و قمار و شراب خواری و مانند آن، جایز نیست و کسب درآمد از طریق آنها حرام است و انسان، مالک اجرتی که در برابر آن میگیرد، نمیشود. [1] هم چنین اشتغال به عملیات بانکی که در آن معاملات ربوی انجام می گیرد جایز نیست و انسان در برابر انجام آن مستحق گرفتن اجرت و حقوق نیست. [2] رهبر معظم انقلاب در پاسخ به این سؤال که: "آیا گرفتن حقوق در برابر کار کردن در قسمت اعتبارات، حسابرسی و مدیریت بانک، جایز است یا نه؟" فرموده اند: " کار کردن در بخش های بانکی مذکور و گرفتن حقوق در برابر آن اگر به نحوی با معاملاتی که شرعاً حرام هستند مرتبط نباشد، اشکال ندارد. [3] پس نتیجه این شد که اگر انسان در نهادی کار کند که می داند حقوقی را که به او پرداخت می کنند در مقابل کار حرام مثل اشتغال در بخش عملیات ربوی بانکها است قطعا درآمد او حرام است همچنین اگر در قسمت های دیگر بانک (غیر از بخش عملیات ربوی) کار می کند ولی می داند حقوقی را که به او پرداخت می کنند از راه نامشروع به دست می آید مانند معاملات ربوی، شکی در حرمت آن کار نیست. ولی اگر در قسمتی کار کند که با درآمدهای نامشروع مرتبط نباشد یا نداند که درآمدش با درآمدهای نامشروع مخلوط می شود و قطعا نداند مال حرام در مال او راه یافته، اشکالی ندارد. [1] اقتباس از پاسخ سوال 519 (سایت: 566) . [2] توضیح المسائل مراجع ، ج 2، ص 942،س1947 چاپ هشتم، انتشارات جامعه مدرسین، قم، سال1424. [3] همان، ص 943، س1948.
می خواستم بدانم که اشتغال در نهادهایی که بیشتر درآمدهای آنها از راه نامشروع به دست می آید، بطور مثال بانک ها، حرام است یا خیر؟
نظر رهبر معظم انقلاب در این باره آن است که: اشتغال به کارهای حرام مثل فروش گوشت خوک، شراب، ایجاد و اداره کابارههای شبانه، مراکز فساد و فحشا و قمار و شراب خواری و مانند آن، جایز نیست و کسب درآمد از طریق آنها حرام است و انسان، مالک اجرتی که در برابر آن میگیرد، نمیشود. [1] هم چنین اشتغال به عملیات بانکی که در آن معاملات ربوی انجام می گیرد جایز نیست و انسان در برابر انجام آن مستحق گرفتن اجرت و حقوق نیست. [2] رهبر معظم انقلاب در پاسخ به این سؤال که: "آیا گرفتن حقوق در برابر کار کردن در قسمت اعتبارات، حسابرسی و مدیریت بانک، جایز است یا نه؟" فرموده اند: " کار کردن در بخش های بانکی مذکور و گرفتن حقوق در برابر آن اگر به نحوی با معاملاتی که شرعاً حرام هستند مرتبط نباشد، اشکال ندارد. [3] پس نتیجه این شد که اگر انسان در نهادی کار کند که می داند حقوقی را که به او پرداخت می کنند در مقابل کار حرام مثل اشتغال در بخش عملیات ربوی بانکها است قطعا درآمد او حرام است همچنین اگر در قسمت های دیگر بانک (غیر از بخش عملیات ربوی) کار می کند ولی می داند حقوقی را که به او پرداخت می کنند از راه نامشروع به دست می آید مانند معاملات ربوی، شکی در حرمت آن کار نیست. ولی اگر در قسمتی کار کند که با درآمدهای نامشروع مرتبط نباشد یا نداند که درآمدش با درآمدهای نامشروع مخلوط می شود و قطعا نداند مال حرام در مال او راه یافته، اشکالی ندارد.
[1] اقتباس از پاسخ سوال 519 (سایت: 566) . [2] توضیح المسائل مراجع ، ج 2، ص 942،س1947 چاپ هشتم، انتشارات جامعه مدرسین، قم، سال1424. [3] همان، ص 943، س1948.
- [آیت الله اردبیلی] اشتغال در بانک چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بهجت] نماز خواندن در منزل شخصی که از راه حرام و نامشروع پول به دست آورده و با همان پول منزل و فرش تهیه کرده است، چه حکمی دارد؟
- [سایر] دختر عموی من به غیر از همسرش با فرد دیگری ارتباط حرامی (نامشروع) برقرار نموده است. می خواهم بدانم آیا من به عنوان یک فرد مسلمان وظیفه دارم که والدین وی را در جریان این ارتباط نامشروع قرار دهم؟
- [سایر] من کارمند بانک هستم. می خواهم بدانم درآمدی که از بانک دارم کاملاً حلال است یا نه؟ اگر حتی کوچک ترین اشکالی هم داشته باشد لطفاً بفرمائید.
- [آیت الله بهجت] آیا رابطه نامشروع با خواهر زن، باعث حرمت همسر، بر مرد می شود؟
- [آیت الله سبحانی] تجارت در اماکن مغصوب از قبیل انبار و مغازه شرعاً چطور است آیا نفس عمل نامشروع است؟و یا پولی که به دست می آورد حکم حرام را دارد؟
- [آیت الله بهجت] آیا درآمدهای حاصل از زراعت ثلث میّت، خمس دارد؟ اگر آن را در بانک به حساب کوتاه مدّت گذاشته و سودی به او تعلّق گیرد، آیا به آن خمس تعلّق می گیرد؟
- [آیت الله مظاهری] اگر شوهری فرزند نامشروع همسر دومش که بر اثر زنا به دست آمده است را بکشد آیا قصاص دارد؟
- [سایر] می خواهم بدانم علت حرام بودن دنبلان چیست؟
- [آیت الله سیستانی] آیا وام گرفتن از بانک با بهره بانکی حرام است؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر از راه نامشروع، مالی به دست انسان برسد، ضامن آن مال خواهد بود.
- [آیت الله اردبیلی] کسب مال و تجارت باید از راه حلال و مشروع باشد و اگر کسی از راههای حرام مانند قمار، دزدی، ربا، رشوه، غنا، مدح و تقویت ظالم و راههای نامشروع دیگر، مالی به دست آورد، حرام است و ضامن آن میباشد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] گرفتن سود از بانک های خارجی و غیرمسلمان اشکال ندارد، ولی از بانکهای مسلمان، حرام است.
- [آیت الله سیستانی] اضافه برداشت، در حقیقت، قرض گرفتن از بانک به شرط دادن سود است و در نتیجه قرض ربوی و حرام است، و سودی که بانک از مبلغ اضافه برداشت تقاضا میکند، از سودهای ربوی حرام به شمار میرود. البته اگر بانک دولتی یا مشترک باشد، اضافه برداشت از آن، نه به قصد قرض گرفتن از بانک، بلکه به قصد گرفتن مال مجهولالمالک به اذن حاکم شرع (مرجع) به نحوی که در مسأله دوّم گذشت اشکال ندارد.
- [آیت الله بهجت] وام گرفتن از بانک در صورتی که در آن شرط سود شده باشد، جایز نیست و ربا و حرام است.
- [امام خمینی] اگر پولی به بانک یا غیر آن بدهند و بانک به آنها ربا بدهد جایز نیست بگیرند، اگر چه قرار هم نگذاشته باشند، ولی اگر قرض گیرنده مجاناً چیزی بدهد حرام نیست، و جائز است گرفتن آن.
- [آیت الله وحید خراسانی] خرید و فروش سهام شرکتهای سهامی در صورتی که در ان شرکتها معاملات حرام مانند معاملات ربوی انجام نشود جایز است و خرید و فروش سهام شرکتهایی که معاملات حرام انجام می دهند در صورتی که سود حاصل از حرام جزء سرمایه شرکت باشد جایز نیست و در غیر این صورت خرید و فروش خود سهام جایز است ولی باید از درامدهای حرام ان پرهیز شود
- [آیت الله بهجت] در مسائل قبل گفته شد که حکم قرض دادن به بانک مانند حکم قرض گرفتن از بانک است، و چنانچه در قرارداد وام شرط سود شده باشد ربا و حرام است، و فرق نمیکند که پولی که به بانک داده میشود بهصورت (سپرده ثابت) باشد، یعنی صاحب پول بر حسب قرارداد تا مدت معینی نمیتواند از پول خود استفاده کند، یا بهنحو (حساب در گردش) باشد، که هر موقع بخواهد میتواند از پول خود استفاده کند، و در هر دو صورت حرام است.
- [آیت الله سیستانی] اگر پرداختکننده مازاد در معامله ربوی مسلمان نباشد خواه بانک خارجی باشد و خواه دیگری در این صورت همان طور که گذشت، گرفتن این مازاد برای مسلمان جایز است و در نتیجه اشتغال در بخش عملیات مرتبط به اجرای چنین معامله ربوی در بانکها و غیر آنها، جایز است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] پولهایی را که مردم به عنوان حساب جاری به بانک ها می سپارند صورت قرض الحسنه به بانک دارد که هر وقت بخواهند، می توانند آن را بگیرند و اگر سودی در مقابل آن قرار دهند حرام است و قرض هم باطل است و بانک نمی تواند در آن تصرف کند.