حفظ مال
حفظ مال به یکی از امور مورد اهتمام شرع و ملاک برای تشریع برخی احکام اطلاق می‌شود.
مخارجی که امانتدار با اجازه امانتگذار برای حفظ مال کرده است و نیز مخارجی که برای باز گرداندن مال لازم است، به عهده امانتگذار است.
عنوان مسئله:
مخارجی که امانتدار با اجازه امانتگذار برای حفظ مال کرده است و نیز مخارجی که برای باز گرداندن مال لازم است، به عهده امانتگذار است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا فقیر میتواند از مال کسی که زکاتش را نمیپردازد، بدون اجازه او بردارد؟
- مقداری از مال کسی پیش شخص دیگری است و این مقدار مال برای انجام دادن حجّی که بر عهده صاحب مال است، کافی است. کسی که مال پیش اوست، میداند که اگر مال را به ورثه بدهد، حج را انجام نمیدهند. در این صورت وظیفهاش چیست؟
- آیا در اعتکاف زن و فرزند اجازه شوهر و ولی لازم است؟
- در عقد موقت با زنان اهل کتاب آیا اجازه پدر لازم است؟
- اگر ملکی برای حفظ مال و جهت خرید خانه در آینده تهیه شود و بعد از مدتی آن را فروخته و با پول آن قصد خرید خانه داشته باشد، آیا باید خمس بپردازد؟
- فردی که از مرجع تقلید، دارای اجازه در بعضی از امور است، آیا پس از فوت نمودن مرجع، لازم است که برای ابقای اجازه خود به مجتهد زنده رجوع کند یا خیر؟
- اگر تمام شرایط وجوب حج برای کسی فراهم باشد، به جز زمان کافی و یا باز بودن راه، آیا لازم است استطاعت مالی خود را تا سال بعد حفظ کند یا خیر؟
- آیا تطهیر قرآن کریم، بر عهده نجس کننده آن است یا برعهده همه مکلّفین؟ و اگر مستلزم صرف وقت زیاد و یا صرف مال باشد، تطهیر را چه کسی باید انجام دهد؟
- وقتی میدانیم مجتهد به مصرف کردن سهم امام علیهالسلام در موردی راضی است، آیا باز هم لازم است برای مصرف در آن مورد، از او اجازه بگیریم؟
- در بعضی از امور مربوط به میّت (مثل نماز میّت) اجازه گرفتن از ولیّ میّت لازم است. لطفا بفرمایید که به چه کسی ولیّ میّت گفته می‌شود؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر کسی برای پس گرفتن مال غصب شدهاش متضمن مخارجی شد، آیا شرعاً میتواند آن را نیز از غاصب بگیرد؟
- [سایر] آیا سلاح هستهای برای حفظ نظام لازم نیست؟
- [آیت الله خامنه ای] مردی داوطلبانه وظیفه بزرگ کردن دختری را به عهده می گیرد تا اینکه دختر بالغ می شود. آیا برای این دختر حفظ حجاب جلوی این مرد واجب است؟
- [آیت الله بهجت] در مورد اجاره زمین های اوقافی لطفا بفرمایید تعیین مبلغ اجاره به عهده عرف است یا خود مستأجر یا کارشناس و لطفا بفرمایید مخارجی که در آن صورت می گیرد، به عهده چه کسی است (در صورتی که این زمین ها سال ها دست مستأجران است و اجاره آن را به حساب مسجد یا حسینیه می ریزند.)
- [سایر] قرآن در مسأله حفظ جان و مال و آبروی انسانها چه فرموده است؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] اگر میهمان با اجازه صاحب خانه، فطرهی خودش را بدهد، آیا از عهده صاحب خانه ساقط می‌شود؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] اگر میهمان با اجازه صاحب خانه، فطرهی خودش را بدهد، آیا از عهده صاحب خانه ساقط می‌شود؟
- [سایر] آیا برای حفظ قرآن لازم است رشته تحصیلی مرتبط با آن داشته باشیم؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] اگر میهمان با اجازه صاحب خانه، فطرهی خودش را بدهد، آیا از عهده صاحب خانه ساقط می‌شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] ولایت بر مال غایب در صورت فقدان ولی به عهده چه کسی است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- امانتدار غیر از حفاظت نمیتواند در امانت تصرّفی کند یا از آن منتفع شود، مگر با اجازه صریح یا ضمنی امانتگذار و در غیر این صورت ضامن است.
- اگر کسی امانتداری خود را انکار نماید یا آن را قبول کند، ولی مدّعی تلف شدن یا ردّ آن به صاحبش شود، چنانچه طرف بیّنهای نداشته باشد، ادّعای او با قسم قبول می‌شود؛ همچنین است در صورتی که دو طرف تلف شدن امانت را نزد امانتدار قبول داشته باشند، ولی امانتگذار مدّعی کوتاهی و یا تعدّی امانتدار در مال امانت شود.
- امانتدار و امانتگذار، باید بالغ و عاقل باشند، پس اگر انسان مالی را پیش بچّه یا دیوانه به امانت بگذارد یا دیوانه و بچّه، مالی را پیش کسی امانت بگذارند، صحیح نیست.
- اگر امانتدار بترسد مال امانت نزد او از بین برود یا به سرقت برده شود، چنانچه بتواند باید امانت را به صاحب آن یا وکیل او رد نماید و چنانچه دسترسی به آنها نداشته باشد، باید آن را به حاکم شرع بدهد تا برای صاحب مال حفظ نماید و اگر حاکم شرع نباشد یا دسترسی به او نداشته باشد، باید آن را نزد شخص امینی که قدرت حفظ آن را دارد به امانت بگذارد.
- اگر امانتدار نشانههای مرگ را در خود ببیند، چنانچه ممکن باشد باید امانت را به صاحب آن یا وکیل او برساند و اگر ممکن نباشد، باید آن را به حاکم شرع بدهد و چنانچه به حاکم شرع دسترسی نداشته باشد، باید به گونهای عمل نماید که جهت حفظ مال و رسیدن آن به صاحبش بهتر باشد.
- کسی که مال یا حقّ او غصب شده است، میتواند با مراجعه به حکومت صالح و در حال ضرورت به حکومت جائر یا توسل به زور، ضمن حفظ مقرّرات شرع، مال یا حقّ خود را به دست آورد؛ ولی اگر در این راه متحمّل مخارجی شود، نمیتواند آن را از غاصب بگیرد مگر این که صرف این مخارج طبق معمول جهت پس گرفتن مال لازم باشد، مانند هزینهای که برای دادرسی هزینه کرده است، در صورتی که آن را ضمن دادخواست مطالبه نموده باشد.
- هزینه احضار بدهکار در صورتی که بدون اجازه طلبکار باشد، به عهده کفیل است و اگر با اجازه طلبکار بوده، به عهد او میباشد.
- اگر صاحب مال برای نگهداری مال خود جایی را معیّن کند و به کسی که امانت را قبول کرده بگوید: (باید مال را در این جا حفظ کنی و اگر احتمال هم بدهی که از بین برود نباید آن را به جای دیگر ببری)، چنانچه امانتدار احتمال دهد که در آن جا از بین برود، هر چند بداند چون آنجا در نظر صاحب مال برای حفظ بهتر بوده گفته است که نباید از آنجا بیرون برده شود، نمیتواند آن را به جای دیگر ببرد و اگر به جای دیگر ببرد و تلف شود، ضامن است و همچنین اگر نداند که به چه جهت خواسته که به جای دیگر برده نشود، چنانچه به جای دیگر ببرد و تلف شود، احتیاط واجب آن است که عوض آن را بدهد.
- اگر انسان مال کسی را بدون اجازه او بفروشد، چنانچه صاحب مال به فروش آن راضی نشود و اجازه ندهد، معامله باطل است.
- کسی که مال ندارد و مخارجی مثل خرج زن و بچّه بر او واجب است، باید کسب و کار نماید و برای کارهای مستحب، مانند بهبود زندگی زن و فرزندان و دستگیری از فقرا، کاسبی کردن مستحب است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر صاحب مال بمیرد و چند وارث داشته باشد، اگر در مورد امانت وصیّتی نموده و برای آن وصیّ تعیین نموده، امانتدار باید مال را به وصیّ برساند یا به او خبر دهد و اگر برای آن وصیّتی ننموده یا برای آن وصیّ معیّن نکرده باشد امانتدار باید مال را به همه ورثه یا اولیاء آنها بدهد یا به آنان خبر دهد یا به کسی بدهد که همه آنان اجازه گرفتن مال را به او داده باشند و اگر بدون اجازه دیگران یا اولیاء آنها، تمام مال را به یکی از ورثه بدهد ضامن سهم دیگران است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر صاحب مال بمیرد و چند وارث داشته باشد، امانتدار باید مال را به همه ورثه بسپارد، یا به کسی که وکیل همه آنان باشد بنابراین، اگر تمام مال را فقط به یکی از ورثه بدون اجازه دیگران بدهد ضامن سهم دیگران است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر صاحب مال جایی را برای نگهداری مال معین کند، ولی به امانتدار نگوید آن را به جای دیگر نبر، چنانچه امانتدار احتمال دهد که در آنجا از بین می رود باید آن را به جای دیگری که محفوظ تر است ببرد و چنانچه مال در جای اول بماند و تلف شود ضامن است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه صاحب مال دیوانه شود امانتدار باید امانت را فوراً به ولی او برساند، یا به او خبر دهد که مال را ببرد و اگر بدون عذر شرعی این کار را نکند و مال تلف شود ضامن است، مگر این که ولی او اجازه دهد امانت به حال خود بماند.
- [آیت الله مظاهری] امانتدار و کسی که مال را امانت میگذارد باید هر دو رشید باشند پس اگر مال خود را به بچّه یا دیوانه به طور امانت بدهد و آن مال تلف شود بچّه یا دیوانه یا ولیّ آنها ضامن نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] (ودیعه) آن است که انسان مال خود را به دیگری به عنوان امانت و به منظور حفظ و نگهداری بسپارد هر گاه این مطلب را با صیغه لفظی بگوید، یا بدون این که صیغه ای بخواند به شخص امانتدار بفهماند که مال را برای نگهداری به او می دهد و او هم به همین قصد بگیرد، باید به احکام ودیعه و امانت که بعداً گفته می شود عمل نماید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه امانتدار بمیرد، یا دیوانه شود، وارث یا ولی او باید هر چه زودتر به صاحب مال اطلاع دهد، یا امانت را به او برساند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر صاحب مال بمیرد، امانتدار باید مال را به وارث او برساند یا به وارث او خبر دهد و چنانچه مال را به وارث او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهی کند و مال تلف شود ضامن است، ولی اگر برای آن که می خواهد بفهمد کسی که می گوید من وارث میتم، راست می گوید یا نه، یا میت وارث دیگری دارد یا نه، مال را ندهد و خبر هم ندهد ولی در حفظ آن کوتاهی نکند و مال تلف شود ضامن نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که نمیتواند امانت را نگهداری نماید در صورتی که امانتگذار ملتفت حال او نباشد نباید قبول کند، مگر صاحب مال در نگهداری آن از وی ناتوانتر بوده و کسی دیگر بهتر از امانتدار نتواند از مال نگهداری کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] امانتدار و کسی که مال را امانت می گذارد هر دو باید (بالغ) و (عاقل) باشند، بنابراین اگر بچه نابالغ یا دیوانه مالی را نزد کسی امانت بگذارد صحیح نیست، همچنین نمی توان مالی را نزد بچه نابالغ یا دیوانه امانت گذارد، ولی اگر ممیز باشد و ولی او اجازه دهد می تواند امانت را قبول کند.