مال
مال همان سرمایه و ثروت انسان است که در آموزه‌های دینی از احکام ویژه‌ای برخوردار است.
اگر کسی برای پس گرفتن مال غصب شده‌اش متضمن مخارجی شد، آیا شرعاً می‌تواند آن را نیز از غاصب بگیرد؟
اگر گرفتن حقّ از غاصب، متضمّن مخارجی باشد نمی‌توان از غاصب طلب کرد.
اگر گرفتن حقّ از غاصب، متضمّن مخارجی باشد نمی‌توان از غاصب طلب کرد.
عنوان سوال:
اگر کسی برای پس گرفتن مال غصب شده‌اش متضمن مخارجی شد، آیا شرعاً می‌تواند آن را نیز از غاصب بگیرد؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر حمّامی را اجاره دادند به شخصی و شخص دیگر آن را غصب کرد، بعد عدّه‌ای آمدند حمّام و غسل کردند بفرمائید اوّلاغسل اینها چه صورت دارد و ثانیااگر خرابی وارد آید کدامیک از مستأجر و غاصب ضامن هستند و آیا مستأجر می‌تواند از شخص غاصب چیزی بعنوان حقّ فوت شده دریافت کند؟
- اگر برگرداندن مال غصبی به غاصب ضرری وارد کند، مثلامال مغصوبه را در ساختمان استفاده کرده است در صورتی که صاحب مال عین مالش را می‌خواهد، وظیفه چیست؟
- اگر مال مغصوبه‌ای را شخصی دیگر غصب کرد و آن را تلف کرد مالک به کدامیک باید مراجعه کند؟
- در کتب امامیّه آمده غصب حرام است ولی انتفاع مال الغیر حلال است، مثل انتفاع نور چراغی که از پنجره به بیرون می‌تابد، حال آیا معیار، غصب است یا انتفاع مال الغیر و ملاک هر کدام از این دو، آیا عرف است یا روایات؟
- مردی اهل خمس دادن نیست، آیا زنش می‌تواند بدون اجازه شوهر خمس مال را بدهد؟
- در رساله عملیه نوشته شده که در هبه ذی رحم رجوع به مال هبه شده جایز نیست، حالا اگر رجوع کرد حکم غصب را دارد یا این که مخالفت حکم تکلیفی کرده است؟
- مردی با زنی ازدواج کرد که از شوهر قبلی خود دارای فرزندی است که فاقد مال است آیا این شوهر می‌تواند زکات فطره خود و سایرین را به آن فرزند بدهد در صورتیکه خرج او بعهده‌اش نباشد؟
- اگر فردی که چشمش، اثر در جانها و اشیاء دارد، هر وقت اراده کند به ضرر یا نفع می‌تواند اعمال کند در صورت اتلاف مال کسی، آیا ضامن است یا خیر؟ و آیا عملش جایز است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورتی که غاصب تغییری در مال غصب شده ایجاد کند و صاحب مال نپذیرد وظیفه غاصب چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورت تلف شدن مال غصب شده ای که در مدت غصب افزایش یا کاهش قیمت داشته، غاصب قیمت زمان غصب را ضامن است یا قیمت زمان تلف، یا بیشترین قیمت زمان غصب تا زمان تلف را؟
- [آیت الله بهجت] غاصب که با علم و عمد مرتکب غصب شده، آیا باید تعزیر شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] مالی که غصب شده چنانچه در مدت غصب افزایش قیمت داشته باشد و پس از آن از بین برود وظیفه غاصب چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا غاصب ضامن اجاره بهاء مال غصبی می باشد؟
- [آیت الله خوئی] مسجدی بوده و غصب گردیده و خانه شده آیا جایز است دخول در آن برای غاصب و غیر او و حکم نماز و غسل نمودن در آن چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] زمینی نسل به نسل از طریق ارث به ورثه رسیده است و سپس غاصبی آن را غصب کرده و به تملک خود در آورده است و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و برپایی حکومت، اقدام به پس گرفتن آن از غاصب نموده اند، آیا شرعاً مالکیت آن به ورثه می رسد یا آنکه فقط در خرید آن از دولت حق تقدم دارند؟
- [سایر] 1. کسی اجاق گاز و فری دزدیده و با آن امرار معاش می کند. اگر من بخواهم با او کار کنم استفاده از آن برای امرار معاش خودم، جایز است یا خیر؟ 2. آیا تکلیفی به گردن من هم می آید؟ 3. به صورت کلی، آیا شخص غاصب، مالک منفعتی که از مال غصب شده، به دست آورده و این منفعت نتیجه زحمت خود اوست (البته بوسیله آن مال غصب شده) می‌شود؟
- [آیت الله مظاهری] آیا غاصب علاوه بر برگرداندن مال غصبی به صاحب آن وظیفه دیگری هم نسبت به صاحب مال دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] وظیفه غاصب در جایی که صاحب مال بچه یا دیوانه است چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر از چیزی که غصب کرده منفعتی به دست آید مثلاً از گوسفندی‌که غصب کرده برّه‌ای پیدا شود، مال صاحب مال است و نیز کسی که مثلاً خانه‌ای را غصب کرده، اگرچه در آن ننشیند باید اجاره آن رابدهد.
- اگر چیزی را که غصب کرده ودیگری از او غصب نماید و پیش دومی از بین برود، صاحب مال می‌تواند عوض آن را از هریک از آنان بگیرد، یا از هرکدام آنان مقداری از عوض آن را مطالبه نماید وچنانکه عوض مال را از اوّلی‌بگیرد، اوّلی می‌تواند آنچه را داده از دومی بگیرد، ولی اگر از دومی بگیرد نمی‌تواند آنچه را داده از اوّلی مطالبه نماید.
- اگر کسی مالی را غصب کند وبفروشد و بعد از فروش، صاحب مال معامله را برای خودش اجازه دهد، معامله صحیح است وچیزی را که غصب کننده به مشتری داده ومنفعتهای آن از موقع معامله، ملک مشتری است وچیزی را که مشتری داده و منفعتهای آن از موقع معامله ملک کسی است که مال او را غصب کرده‌اند.
- اگر مالی را که می‌داند غصبی است عاریه کند و از آن استفاده ببرد و در دست او از بین برود، مالک می‌تواند عوض مال وعوض استفاده‌ای را که عاریه کننده برده، از او یا از کسی که مال را غصب کرده مطالبه کند و اگر از عاریه کننده بگیرد، او نمی‌تواند چیزی را که به مالک می‌دهد از عاریه دهنده مطالبه نماید.
- اگر کسی مالی را غصب کند وبفروشد به قصد این که پول آن، مال خودش باشد چنانچه صاحب مال معامله را اجازه نکند، معامله باطل است و اگر برای کسی هم که مال را غصب کرده اجازه نماید نیز معامله اشکال دارد.
- اگر زکاْ را ازخود مال کنار بگذارد، می‌تواند در بقیّه آن تصرّف کند، و اگر از مال دیگرش کنار بگذارد، می‌تواند در تمام مال تصرّف نماید.
- اگر چیزی را اجاره دهد و پیش از آن که تحویل دهد کسی آن را غصب نماید، مستأجر می‌تواند اجاره را به هم بزند وچیزی را که به اجاره دهنده داده پس بگیرد، یا اجاره را به هم نزند واجاره مدّتی را که در تصرّف غصب کننده بوده بمیزان معمول از او بگیرد، پس اگر حیوانی را یک ماهه به ده تومان اجاره نماید و کسی آن را ده روز غصب کند واجاره معمولی ده روز آن پانزده تومان باشد، می‌تواند پانزده تومان را از غصب کننده بگیرد.
- اگر عاریه دهنده طوری شود که شرعاً نتواند در مال خود تصرّف کند مثلاً دیوانه شود، عاریه کننده باید مالی را که عاریه کرده به ولیّ او بدهد.
- اگر چیزی را که غصب کرده به طوری تغییر دهد که از اوّلش بهتر شود مثلاً طلایی را که غصب کرده گوشواره بسازد، چنانچه صاحب مال بگوید مال را به همین صورت بده، باید به او بدهد ونمیتواند برای‌زحمتی که کشیده مزد بگیرد، بلکه بدون اجازه مالک حقّ ندارد آن رابه‌صورت اوّلش در آورد و اگر بدون اجازه او آن چیز را مثل اوّلش کند،باید مزد ساختن آن را به صاحبش بدهد بلکه تفاوت قیمت هم را ضامن‌است.
- مالی را که نزد کسی گرو گذاشته‌اند، اگر دیگری غصب کند صاحب مال وطلبکار می‌توانند چیزی را که غصب کرده از او مطالبه نمایند و چنانچه آن چیز را از او بگیرند، باز هم در گرو است و اگر آن چیز از بین برود وعوض آن را بگیرند، آن عوض هم مثل خود آن چیز گرو می‌باشد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] اگر بدهکار مالی نزد طلبکار داشته باشد و پس از مطالبه طلبکار از دادن بدهی خود بدون عذر کوتاهی کند، طلبکار می‌تواند به مقدار طلب خود از مال او بردارد، همچنین اگر کسی مال شخص دیگری را غصب نماید، صاحب حق می‌تواند به مقدار حقّ خود از مال غاصب بردارد.
- [آیت الله بهجت] اگر مالی را که می‌داند غصبی است عاریه کند و از آن استفاده‌ای ببرد و در دست او از بین برود، مالک می‌تواند عوض مال را از او یا از کسی که مال را غصب کرده مطالبه کند، و همچنین می‌تواند عوض استفاده‌هایی را که عاریه‌گیرنده برده، از او و یا از غاصب مطالبه نماید، و اگر مالک چیزی از غاصب گرفت، غاصب می‌تواند عوض آن را از عاریه‌گیرنده بگیرد، و اگر مالک، عوض مال یا عوض استفاده آن را از عاریه‌کننده بگیرد، او نمی‌تواند چیزی را که به مالک می‌دهد از عاریه‌دهنده مطالبه نماید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه مالی را که غصب کرده غاصب دیگری از غاصب اول بگیرد و از بین برود احتیاط آن است صاحب مال عوض آن را از هر کدام مطالبه کند بدهد.
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی مالی را غصب کند و بفروشد به قصد اینکه پول آن مال خودش باشد ، چنانچه صاحب مال ، معامله را اجازه بکند ، معامله صحیح است ولی پول مال مالک می‌شود نه مال غاصب . شرایط جنس و عوض آن
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر مالی را که می‌داند غصبیست عاریه کند و از آن استفاده‌ای ببرد و در دست او از بین برود، مالک می‌تواند عوض مال و عوض استفاده‌ای را که عاریه‌کننده برده، از او یا از کسی که مال را غصب کرده مطالبه کند و اگر از عاریه‌کننده بگیرد، او نمی‌تواند چیزی را که به مالک می‌دهد از عاریه‌دهنده مطالبه کند و اگر عاریه‌کننده از مال استفاده نکند، ولی در صورتی که غاصب مال را غصب نمی‌کرد، مورد استفاده مالک قرار می‌گرفت، مالک می‌تواند عوض این استفاده را از عاریه‌کننده یا از کسی که مال را غصب کرده بگیرد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کسی مالی را غصب کند و بفروشد به قصد این که عوض ان مال خودش باشد چنانچه صاحب مال معامله را اجازه کند معامله نافذ است ولی عوض مال مالک می شود نه مال غاصب
- [آیت الله نوری همدانی] اگر کسی مالی را غصب کند و بفروشد به قصد اینکه پول آن ، مال خودش باشد ، چنانچه صاحب مال معامله را اجازه بکند ، معامله صحیح است ولی پول مالک مشود نه مال غاصب . شرائط جنس و عوض آن
- [آیت الله بهجت] اگر شخصی مال غصبی را از غاصب بخرد و مالک، آن معامله را اجازه ندهد، مشتری هم مثل غاصب ضامن آن مال و منافع آن است، و مالک می تواند عوض آن مال و منافع آن را، حتی منفعتهایی را که در دست مشتری یا غاصب اول پیدا شده و نزد مشتری باقی مانده از هر کدام که خواست بگیرد، پس اگر آنها را از مشتری گرفت، در صورتی که مشتری از غصب اطلاع داشته و مال در دست او تلف شده، نمی تواند آنچه را داده از غاصب بگیرد، و اگر صاحب مال از غاصب گرفت، او می تواند آنچه را داده از مشتری که مال پیش او تلف شده بگیرد، امّا اگر مشتری جاهل به غصب بود و مالک از او گرفت ، مشتری پولی را که در معامله به فروشنده داده بود از او می گیرد ، حتی اگر آنچه به مالک داده بیشتر از آن پول بوده ، بنا بر اظهر زیادی را هم از فروشنده می گیرد.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که مال یا حقّ او غصب شده است، می‌تواند با مراجعه به حکومت صالح و در حال ضرورت به حکومت جائر یا توسل به زور، ضمن حفظ مقرّرات شرع، مال یا حقّ خود را به دست آورد؛ ولی اگر در این راه متحمّل مخارجی شود، نمی‌تواند آن را از غاصب بگیرد مگر این که صرف این مخارج طبق معمول جهت پس گرفتن مال لازم باشد، مانند هزینه‌ای که برای دادرسی هزینه کرده است، در صورتی که آن را ضمن دادخواست مطالبه نموده باشد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر کسی مالی را غصب کند و بفروشد به قصد این که پول آن، مال خودش باشد، چنانچه صاحب مال معامله را اجازه ندهد معامله باطل است، و حتی اگر برای غاصب هم اجازه نماید، معامله اشکال دارد.