تعیین
تعیین یعنی متمایز کردن چیزى از غیر آن بوسیله خصوصیتی که در او است.
مصرفی که ملک را برای آن وقف می‌کند، باید معیّن و حلال باشد، بنابر این اگر ملک خود را برای یکی از چند مسجد، بدون تعیین آن وقف نماید یا آن را برای ترویج باطل و نظایر آن وقف کند، صحیح نیست.
عنوان مسئله:
مصرفی که ملک را برای آن وقف می‌کند، باید معیّن و حلال باشد، بنابر این اگر ملک خود را برای یکی از چند مسجد، بدون تعیین آن وقف نماید یا آن را برای ترویج باطل و نظایر آن وقف کند، صحیح نیست.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در منطقه ما قبرستان مخروبهای وجود دارد که فعلاً در آن هیچ مردهای دفن نمیشود و سند و مدرکی مبنی بر این که وقف یا ملک شخصی یا مرتع است، در دست نیست؛ ولی نظر قاطبه اهالی این است که از اراضی مرتع است. دولت در وسط این قبرستان، سه باب مدرسه احداث نموده و بنا دارد در بقیه آن ساختمانهای آموزشی و فضای سبز ایجاد نماید. چون محلّه ما از لحاظ مسجد در مضیقه است و مکان مناسبی غیر از این قبرستان که در وسط قرار دارد، در دسترس اهالی نیست، لذا اهالی میخواهند مسجدی در آن جا بنا کنند و قسمتی را که برای این کار در نظر گرفتهاند، صد سال است که هیچ مردهای در آن جا دفن نشده و آثار و علائمی از قبور احتمالی وجود ندارد. الف. آیا شرعا در این قبرستان متروکه و مخروبه میتوان مسجد ساخت؟
- اینجانب دارای دو برادر و پنج خواهر بالغ میباشم و در بین ما کسی صغیر نیست و یکی از خواهرانم مجرد و در سن 40 سالگی با مادرم که بیش از شصت سال دارد زندگی می‌کند و از مستمریبگیران تأمین اجتماعی میباشد. مرحوم پدرم سیزده سال است که به رحمت خدا رفته است. از ارث بجا مانده پدرم یک ملک دارای دو واحد مسکونی بجا مانده است. در یکی از آن دو منزل، مادرم و خواهر مجردم زندگی میکنند و خانة دیگر از تاریخ فوت پدرم تا الآن اجاره داده شده و اجارة آن را مادر دریافت می‌کند. حال یکی از فرزندان تقاضای گرفتن سهمالارث خود را می‌کند. آیا وی چنین حقی دارد؟ آیا نماز و روزة مادر و خواهر در آن واحد مسکونی صحیح است؟ مابقی افراد خانواده که در همان شهر یا در شهر دیگر سکونت دارند ولی برای دیدن مادر چند روز در ماه یا در سال به منزل یاد شده مراجعه میکنند، نماز و روزة آنها چه حکمی دارد؟
- شخص (الف) منزلش را به شخص (ب) به مبلغ 150 میلیون تومان میفروشد و شرط تحویل منزل را پرداخت کل ثمن قرار میدهد . شخص (ب) صرفاً 50 میلیون تومان میپردازد و شخص (الف) نیز منزل را تحویل نمیدهد و خود در آن ساکن است. بعد از دو سال شخص (ب) بدون پرداخت مابقی ثمن تقاضای اجرتالمثل ایام سکونت شخص (الف) را مینماید. در این شرایط 1– شخص (ب) حق مطالبه اجرتالمثل را دارد یا خیر؟ 2– شخص (الف) میتواند درخواست کند که الباقی ثمن پرداخت نشده را در تعیین میزان اجرتالمثل محاسبه نمایند؟ مثلاً در عرف بازار اگر منزلی دارای اجرتالمثل 1 میلیون تومان در ماه باشد؛ اگر مستأجر ابتداءً به مالک 20 میلیون تومان رهن یا قرضالحسنه دهد عرف بازار مبلغ اجرتالمثل را در همان منزل 400 هزار تومان معین می‌کند.
- اینجانب قصد راه اندازی یک وِبسایت را دارم که به دلیل شبهاتی که در این زمینه برای من ایجاد شده، لازم دانستم قبل از اقدام با حضرتعالی به عنوان یک مرجع صاحبنظر و مورد اعتماد مشورت داشته باشم. این سایت در زمینه پیشبینی مسابقات فوتبال میباشد و بدین شکل فعالیت می‌کند که در ازای دریافت وجهی از اعضا، آنها میتوانند در مسابقات نظرسنجی شرکت کنند و در نهایت به کسانیکه گزینه صحیح را انتخاب کردهاند درصد مشخصی که از قبل تعیین شده و اعضا در جریان آن میباشند از همین وجه جمعآوری شده تعلق میگیرد و مابقی نیز صرف هزینههای سایت و انجام امور خیریه میشود. آیا اصولاً روش کار این سایت اشتباه می باشد و حرام است؟ ( اعضا رضایت کامل به این کار دارند و هیچگونه اجباری در این امر نیست). در صورتیکه حرام میباشد، آیا اگر هزینه جوایز را از راه دیگری مثلاً جذب اسپانسر و حامی مالی و یا جذب تبلیغات به دست آوریم و از شرکت کنندگان هیچ وجهی دریافت نشود، باز هم این کار حرام است؟
- اینجانب قصد راه اندازی یک وِبسایت را دارم که به دلیل شبهاتی که در این زمینه برای من ایجاد شده، لازم دانستم قبل از اقدام با حضرتعالی به عنوان یک مرجع صاحبنظر و مورد اعتماد مشورت داشته باشم. این سایت در زمینه پیشبینی مسابقات فوتبال میباشد و بدین شکل فعالیت می‌کند که در ازای دریافت وجهی از اعضا، آنها میتوانند در مسابقات نظرسنجی شرکت کنند و در نهایت به کسانیکه گزینه صحیح را انتخاب کردهاند درصد مشخصی که از قبل تعیین شده و اعضا در جریان آن میباشند از همین وجه جمعآوری شده تعلق میگیرد و مابقی نیز صرف هزینههای سایت و انجام امور خیریه میشود. آیا اصولاً روش کار این سایت اشتباه می باشد و حرام است؟ ( اعضا رضایت کامل به این کار دارند و هیچگونه اجباری در این امر نیست). در صورتیکه حرام میباشد، آیا اگر هزینه جوایز را از راه دیگری مثلاً جذب اسپانسر و حامی مالی و یا جذب تبلیغات به دست آوریم و از شرکت کنندگان هیچ وجهی دریافت نشود، باز هم این کار حرام است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] شخصی ملک معینی را از دیگری خریداری می کند. برای پرداخت ثمن اجل تعیین می شود و برای تسلیم مبیع نیز مدّت معین می گردد، آیا این بیع از نوع بیع الدین بالدین (کالی بکالی) است و باطل می باشد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر شخصی در وصیّتنامهاش بنویسد (پس از مرگ من، فلان ملک وقف مسجد باشد) آیا برای نفوذ چنین وصیّتی لازم است ملک مزبور داخل در ثلث ماترک باشد؟
- [آیت الله خوئی] شخصی ملکی وقف را از متولی اجاره می‌کند ولی میداند متولی اجاره را به مصرف معین نمیرساند، تکلیف مستأجر چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا تعیین موقوف علیه شرط صحّت وقف است یعنی اگر گفت وقف نمودم بر یکی از دو نفر آیا صحیح است؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا مبلغی را که فرد مثلاً جهت تعمیرات مسجد وقف می‌کند میتوان در جای دیگر مثلاً خرید فرش برای مسجد خرج کرد یا اینکه فقط برای موردی که وقف شده باید مصرف شود؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی به دروغ به دیگری می گوید در خواب دیدم شما زمینی را برای مسجد وقف نموده اید ایشان نیز وقف می کند آیا وقف صحیح است؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی در زمان حیات خویش با خود عهد می‌کند: ملکی که از دستش رفته است اگر باز گردد پنج هزار متر آن وقف حضرت ابوالفضل العباسعلیهالسلام بوده باشد، و اتفاقاً زمین به ایشان بر میگردد؛- آیا وقف به صورت مشاع و بدون تعیین و یا به نحو کلّی فی المعیّن صحیح است؟
- [امام خمینی] آیا میتوان محلی را به مدت ده سال به عنوان مسجد وقف نمود که بعد از آن برگردد به ملک واقف یا ورثهاش؟
- [آیت الله خامنه ای] زنی که فقط مالک سدس ملک مشاعی است که بین او و سایر زارعین مشترک است، همه آن ملک را وقف کرده و همین باعث بروز مشکلات زیادی برای اهالی به سبب دخالت اداره اوقاف شده است، به طور مثال اداره اوقاف از صدور سند مالکیت برای خانه های اهالی جلوگیری می کند، آیا این وقف در تمام ملک مشاع نافذ است یا فقط در سهم او؟ و بر فرض اینکه وقف فقط در سهم او صحیح باشد، آیا وقف زمین مشاع قبل از تقسیم صحیح است؟ و اگر وقف سهم مشاع قبل از تفکیک آن صحیح باشد، سایر شرکا چه تکلیفی دارند؟
- [آیت الله خامنه ای] معنای وقف عام و وقف خاص چیست؟ عدّه ای می گویند: تغییر وقف خاص برخلاف قصد واقف و تبدیل آن به ملک خاص جایز است، آیا این سخن صحیح است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- کاری که برای آن وصیّت می‌کند، باید جایز و حلال باشد، پس اگر وصیّت کند پولی را صرف کمک به ظالم یا ترویج باطل نمایند، وصیّت او صحیح نیست.
- (وقف) آن است که انسان ملکی را ثابت نگهدارد و منافع آن را برای شخص یا اشخاص یا برای کار ویا مصرفی تعیین نماید، مانند این که زمینی را برای مسجد یا حسینیّه یا مدرسه و یا فقرا مخصوص سازد. به این کار در اصطلاح (وقف) و به مالی که وقف میشود (موقوفه) و به وقف کننده (واقف) و به شخص یا مصرفی که مال برای آن وقف شده (موقوف علیه) گفته میشود.
- اگر متولّی وقف خیانت کند و عایدات آن را به مصرفی که معیّن شده نرساند، چنانچه برای عموم وقف شده باشد و با تعیین ناظر امینی بتوان از خیانتهای او جلوگیری کرد، باید حاکم شرع، ناظر امینی بر او بگمارد و اگر به این صورت نتوان ممانعت کرد، حاکم شرع باید به جای او متولّی امینی معیّن نماید.
- معامله چیزی که وقف شده باطل است؛ ولی اگر آن چیز به گونهای خراب شود که نتوانند استفادهای را که مال برای آنها وقف شده از آن ببرند، مثلاً حصیر مسجد به گونهای پاره شود که نتوانند روی آن نماز بخوانند، فروش آن اشکال ندارد و در صورتی که ممکن باشد، باید پول آن را در همان مسجد به مصرفی برسانند که به مقصود وقف کننده نزدیکتر باشد.
- اگر ملکی را مثلاً بر فقرا یا سادات وقف کند یا وقف کند که منافع آن به مصرف خیرات برسد، در صورتی که برای آن ملک متولّی معیّن نکرده باشد، اختیار آن با حاکم شرع است.
- در وقف، خاص باشد یا عام، بنابر احتیاط قصد قربت لازم است، ولی لازم نیست وقف کننده مسلمان باشد، بنابر این اگر غیر مسلمان هم چیزی را وقف کند صحیح است.
- رساندن غبار غلیظ به حلق بنابر احتیاط روزه را باطل می‌کند، چه غبار چیزی مثل آرد باشد که خوردن آن حلال است، یا غبار چیزی مانند خاک باشد که خوردن آن حرام است.
- اگر مصرفی که میّت معیّن کرده، از ثلث مال او بیشتر باشد، وصیّت او در بیشتر از ثلث، در صورتی صحیح است که ورثه راضی باشند و اگر مدّتی بعد از مردن او هم اجازه بدهند، صحیح است.
- اگر ملکی را برای وقف معیّن کند و پیش از خواندن صیغه وقف پشیمان شود یا بمیرد، چنانچه موقوفعلیه آن را تحویل گرفته باشد، وقف صحیح و لازم است و اگر تحویل نگرفته باشد، وقف صحیح نیست و اختیار آن با ورثه است.
- اگر یکی از شکهای صحیح برای انسان پیش آید، بنابر احتیاط نباید نماز را رها کند و چنانچه نماز را رها کند، معصیت کرده است؛ پس اگر پیش از انجام عملی مثل رو گرداندن از قبله که نماز را باطل می‌کند نماز را از سر گیرد، نماز دوم او نیز باطل است و اگر بعد از انجام عملی که نماز را باطل می‌کند مشغول نماز شود، نماز دوم او صحیح است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلکه اگر مثلاً بگوید این ملک را مسجد نمودم وقف صحیح است بلکه صیغه وقف هم لازم نیست پس اگر به قصد وقف ملکی را مسجد نماید وقف صحیح است. و محتاج به قبول هم نیست ولی تحویل مورد وقف به کسی که برای او وقف شده لازم است، و اگر تحویل ندهد گرچه صیغه هم خوانده باشد وقف محقق نمیشود بنابراین تا در آن ملک نماز خوانده نشده آن ملک مسجد نمیشود و اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد اینکه آن چیز ملک آنان شود از طرف آنان نگهداری نماید وقف صحیح است.
- [آیت الله سیستانی] معامله چیزی که وقف شده باطل است ، ولی اگر به طوری خراب شود که نتوانند استفادهای را که مال برای آن وقف شده از آن ببرند ، یا در معرض این جهت باشد مثلاً حصیر مسجد به طوری پاره شود که نشود روی آن نماز خواند ، فروش آن برای متولّی ، و کسی که در حکم اوست اشکال ندارد ، و در صورتی که ممکن باشد ، باید بنابر احتیاط استحبابی پول آن را در همان مسجد به مصرفی برسانند که به مقصود وقف کننده نزدیکتر باشد .
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر متولّی وقف خیانت کند وعایدات آن را به مصرفی که معیّن شده نرساند، حاکم شرع میتواند به جای او متولّی امینی معیّن نماید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر متولی وقف خیانت کند و عایدات آن را به مصرفی که معین شده نرساند، حاکم شرع باید به جای او متولی امینی معین نماید.
- [آیت الله بروجردی] اگر متولی وقف خیانت کند و عایدات آن را به مصرفی که معین شده نرساند، حاکم شرع میتواند به جای او متولّی امینی معین نماید.
- [امام خمینی] اگر متولی وقف خیانت کند و عایدات آن را به مصرفی که معین شده نرساند چنانچه برای عموم وقف نشده باشد در صورت امکان حاکم شرع باید به جای او متولی امینی معین نماید.
- [آیت الله بهجت] اگر متولی وقف خیانت کند و عایدات آن را به مصرفی که معین شده نرساند، چنانچه برای عموم وقف شده باشد، در صورت امکان، حاکم شرع باید به جای او متولّی امینی معین نماید.
- [آیت الله نوری همدانی] معاملة چیزی که وقف شده باطل است ، ولی اگر بطوری خراب شود که نتواند استفاده ای را که مال برای آن وقف شده از آن ببرند ، مثلاً حصیر مسجد بطوری پاره شودکه نتوانند روی آن نماز بخوانند ، فروش آن اشکال ندارد و درصورتی که ممکن باشدباید پول آن را د رهمان مسجد به مصرفی برسانندکه به مقصود وقف کننده نزدیکتر باشد .
- [آیت الله نوری همدانی] اگر متولّی وقف خیانت کند و عایدات آن را به مصرفی که معیّن شده نرساند چنانچه برای عموم وقف شده باشد در صورت امکان حاکم شرع باید بجای او متولّی امینی معیّن نماید .
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر ملکی را بر عناوین عامی وقف کند، مثلاً آن را بر فقراء یا سادات وقف کند یا وقف کند که منافع آن به مصرف خیرات برسد، باید برای آن متولّی تعیین کند و بدون تعیین متولّی وقف عام صحیح نیست و اگر متولّی تعیین شده بمیرد و برای بعد از او متولّی تعیین نشده باشد، وقف باطل نمیشود بلکه اختیار آن با حاکم شرع است.