احتیاط مستحب
احتیاط غیر الزام‌آور را احتیاط مستحب گویند.
پدر و مادر نمی‌توانند از طرف فرزند خود نذر کنند؛ پس اگر مثلاً نذر کنند که دختر خود را به سیّد شوهر دهند و دختر پس از تکلیف راضی نباشد، نذر آنان اعتباری ندارد، ولی احتیاط مستحب آن است که اگر بتوانند او را راضی نماید که با سیّد ازدواج کند.
عنوان مسئله:
پدر و مادر نمی‌توانند از طرف فرزند خود نذر کنند؛ پس اگر مثلاً نذر کنند که دختر خود را به سیّد شوهر دهند و دختر پس از تکلیف راضی نباشد، نذر آنان اعتباری ندارد، ولی احتیاط مستحب آن است که اگر بتوانند او را راضی نماید که با سیّد ازدواج کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- زن و شوهری فقیر هستند و پسر آنها قصد دارد که مادر را به حج ببرد؛ ولی پدر راضی به این امر نیست. آیا با عدم رضایت شوهر، حج بر زن واجب میشود؟
- در ازدواج موقت بین مرد و دختری 28 ساله اگر مرد مقلد مرجعی باشد که احتیاط واجب در ازدواج موقت دختر باکره بدون اذن پدر داده و دختر مقلد مرجعی باشد که عقد بدون اذن را بیاشکال می داند، آیا پسر میتواند او را عقد موقت بدون اذن پدر دختر نماید؟
- منظور از دختر باکره در امر ازدواج که نیاز به اذن و ولایت پدر دارد کیست؟ آیا دختری که به سبب زنا دوشیزگی خود را از دست بدهد نیاز به اذن ولی دارد؟ آیا دختری که با وطی به شبهه دوشیزگی خود را از دست داده در تحت ولایت پدر قرار دارد؟ اگر پس از ازدواج و نزدیکی ازاله بکارت نشود، در ازدواج بعد دختر نیاز به اذن ولی دارد؟ اگر پس از عقد و بدون دخول از شوهر خود جدا شود در ازدواج مجدد نیاز به اذن ولی دارد؟ آیا سن خاصی برای رشیده شدن دختر در ازدواج وجود دارد؟ ازدواج دختر دوشیزه رشیده بدون اذن ولی باطل است یا صحیح؟ در صورت بطلان آیا مرتکب زنا شده است؟
- پیشرفت علم درمان ناباروری، وارد مرحلهای جدید شده است که میتواند نوید فرزند را به خانوادههای نابارور بدهد. در روند باروری آزمایشگاهی برای بارداری حتمی زن به ناچار تعدادی نطفه تولید میکنند (با احتراز از مقدمات حرام در محیط آزمایشگاه از پدر و مادر اخذ میگردد) که با پیشرفتهای اخیر میتوان به جنسیت نطفه علم پیدا کرد. برای مثال میتوانند تشخیص دهند، کدام یک از نطفههای تشکیل شده پسر و کدامها دختر هستند. حال برای انتقال این نطفهها به رحم مادر این سؤال پیش میآید: آیا پزشک میتواند به درخواست زوجین، جنسیت مورد نظر والدین را به آنها اعطا کند؟
- پدر اینجانبه (که دارای دو دختر و یک پسر بودهاند) در زمان حیات خود بخشی از املاک متعدد خود را به اینجانبه و خواهرم در زمان ازدواج و به عنوان جهیزیه واگذار نموده و بخشی را نیز به برادرم که فرزند ارشد بود برای کسب و کار واگذار نمود. این در حالی است که بخش عمدة املاک او که تا زمان فوت آن مرحوم در اختیار خود او بود پس از فوت تحت اداره و سرپرستی برادرم قرار داشت. اکنون پس از سالها برادرم اظهار میدارد که املاک واگذار شده در زمان حیات پدر به عنوان جهیزیه، همان سهمالارث شما بوده است و شما از ماترک پدر، سهمی به عنوان ارث ندارید. خواهشمند است در خصوص صحت و سقم نظر ایشان، اینجانبه را ارشاد فرمایید.
- پدر اینجانبه (که دارای دو دختر و یک پسر بودهاند) در زمان حیات خود بخشی از املاک متعدد خود را به اینجانبه و خواهرم در زمان ازدواج و به عنوان جهیزیه واگذار نموده و بخشی را نیز به برادرم که فرزند ارشد بود برای کسب و کار واگذار نمود. این در حالی است که بخش عمدة املاک او که تا زمان فوت آن مرحوم در اختیار خود او بود پس از فوت تحت اداره و سرپرستی برادرم قرار داشت. اکنون پس از سالها برادرم اظهار میدارد که املاک واگذار شده در زمان حیات پدر به عنوان جهیزیه، همان سهمالارث شما بوده است و شما از ماترک پدر، سهمی به عنوان ارث ندارید. خواهشمند است در خصوص صحت و سقم نظر ایشان، اینجانبه را ارشاد فرمایید.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] نذر فرزند بدون اجازه پدر و مادر چگونه است؟
- [آیت الله بهجت] دختری را به ازدواج دایمی درآوردند، پس از ازدواج معلوم شد به بیماری صرع مبتلا است، خود دختر قصد داشت قبل از ازدواج به شوهر بگوید؛ ولی پدر و مادر او مانع شدند، تکلیف عقد و مهریه چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا فرزند میتواند به پدر و مادر خویش بی احترامی کند و تکلیف پدر و مادر با چنین فرزندی چیست؟
- [آیت الله بهجت] ازداوج مادر با پدر شوهر دختر خویش جایز است؟
- [سایر] اگر دختری بدون اجازه پدر ازدواج کند و صاحب فرزند شود، تکلیف فرزند چیست؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا برای محصلینی که نمی‌توانند در کنار پدر و مادر ادامه تحصیل بدهند نظیر طلاب خارجی که در حوزه علمیه قم مشغول تحصیل هستند در صورتی که پدر و مادر به خاطر علاقه و محبّتی که به فرزندشان دارند به فرزند اجازه ندهند که ادامه تحصیل دهد، آیا این فرزند میتواند بدون اجازه پدر و مادر ادامه تحصیل بدهد یا جایز نیست؟
- [آیت الله بهجت] آیا ربا بین مادر و فرزند و یا بین پدر و دختر جایز است؟
- [آیت الله نوری همدانی] فردی تصادف کرده و منجر به فوت خانمی شده است پدر، مادر، شوهر خانم مرحومه رضایت دادهاند و از حق خود گذشتهاند، آنمرحومه یک دختر صغیره دارد آیا پدر صغیره میتواند از طرف فرزند رضایت دهد یا خیر؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر مردی با زنی که از شوهر قبلی خود پسر یا دختر دارد ازدواج کرد، آیا بچّههای او با پدر و مادر مرد محرم هستند؟
- [سایر] اگر فرزندی از پدر و مادر خود راضی نباشد چه حکمی برای آن والدین هست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- جهیزیّهای که پدر و مادر به دختر میدهند، اگر به واسطه صلح یا بخشش ملک او نموده باشند، نمی‌توانند از او پس بگیرند، ولی اگر ملک او نکرده باشند، پس گرفتن آن مانعی ندارد؛ همچنین است حکم جواهرات یا چیزهای دیگری که شوهر برای همسر خود تهیّه می‌کند یا پدر به فرزند خود می‌دهد.
- اگر پدر یا جدّ پدری برای طفل خود زنی را صیغه کنند، اگرچه مقداری از زمان تکلیف بچّه جزء مدّت صیغه باشد، مثلاً برای پسر چهارده ساله خود زنی را دو ساله صیغه کنند، بنابر احتیاط نمی‌توانند مدّت آن زن را ببخشند و همچنین نمی‌توانند زن دائمی او را طلاق دهد.
- پدر و مادر میتوانند در مقابل یکدیگر از حقّ حضانت خود صرف نظر کنند، ولی نمی‌توانند نسبت به نگهداری و تربیت فرزند کوتاهی نمایند و در صورت کوتاهی، حاکم صالح آنان را ملزم به تأمین حقّ فرزند می‌کند.
- اگر فرزند بدون اجازه گرفتن از پدر و زن بدون اجازه گرفتن از شوهر، سوگند بخورد، بعید نیست سوگند آنان صحیح نباشد، لکن نباید احتیاط را ترک کنند.
- هرگاه فرزند نذر کند اگرچه بدون اجازه پدر هم باشد باید به آن نذر عمل نماید، مگر این که نذر فرزند نسبت به اموال پدر یا مادر باشد و یا موجب آزار والدین را فراهم کند و به این سبب از رجحان بیفتد.
- انسان نمیتواند با دختری که مادر یا مادر بزرگ انسان او را شیر کامل داده ازدواج کند و نیز اگر زن پدر انسان از شیر پدر او دختری را شیر داده باشد، انسان نمیتواند با آن دختر ازدواج نماید و چنانچه دختر شیر خواری را برای خود عقد کند و بعد مادر یا مادر بزرگ یا زن پدر او از شیر همان پدر، آن دختر را شیر دهد، عقد باطل میشود.
- نفقه اولاد بر پدر و بنابر احتیاط بر پدران او به ترتیب هر کدام که نزدیکتر باشند واجب است، پس (پدر) بر (جدّ) و جدّ بر (پدر جدّ) مقدّمند و اگر هیچ یک از آنان نباشند یا نتوانند و یا به وظیفه خود عمل نکنند و حاکم شرع نتواند آنان را مجبور کند که نفقه را بپردازند، بر (مادر) واجب است و اگر مادر نباشد یا نتواند و یا ندهد، بنابر احتیاط بر (مادرِ مادر) واجب میشود. همچنین اگر پدر و مادر انسان از کار افتاده شوند و دارایی نداشته باشند، نفقه آنان بر اولاد و نیز بنابر احتیاط بر نوههای پسری آنان که تمکّن دارند، به ترتیب طبقات، هر چند پایین روند پسر باشند یا دختر واجب است و اگر شخص فقیر، هم پدر و هم فرزند داشته باشد، باید نفقه او را به شرکت و به طور مساوی بپردازند و پسر و دختر در این جهت فرقی ندارند؛ همچنین است بنابر احتیاط اگر شخص فقیر هم مادر و هم فرزند داشته باشد و اگر پدر و نوههای پسری داشته باشد، نفقه او بر پدر واجب است و اگر مادر و نوههای پسری داشته باشد، بر مادر واجب است و اگر نوههای پسری با پدر بزرگ پدری یا مادر بزرگ مادری با هم باشند، باید نفقه او را به شرکت و به طور مساوی بپردازند.
- مادر در (حِضانت) نوزاد پسر تا دو سال و نوزاد دختر تا هفت سال اولویّت دارد، به شرط آن که مادر مسلمان، عاقل و آزاد باشد و به دیگری شوهر نکرده باشد، در غیر این صورت پدر مقدّم است و پس از این مدّت، حضانت با پدر است، ولی اگر پدر مرده باشد یا واجد شرایط لازم برای حضانت بچّه نباشد، مادر هرچند شوهر کرده باشد بر جدّ و دیگران مقدّم است، واگر مادر در زمانی که مسئول حضانت و نگهداری کودک است بمیرد، پدر بر دیگران در حضانت کودک مقدّم است.
- در صورتی که فرزند نیاز به ازدواج داشته باشد به نحوی که با ترک آن مرتکب حرام میشود و یا به مشقّت میافتد بر پدر واجب است نسبت به آن اقدام نماید؛ همچنین در صورت نیاز شدید پدر یا مادر به ازدواج به نحوی که بدون آن به حرج و مشقّت میافتند و توانایی فرزند، واجب است فرزند نسبت به آن اقدام نماید.
- اگر کسی دختر عمّه یا دختر خاله انسان را شیر دهد، به انسان محرم نمیشود؛ ولی احتیاط مستحب آن است که از ازدواج با او خودداری نماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر پدر یا مادر نذر کنند که دختر خود را به سیّد شوهر دهد، اگر مصلحت فرزند باشد باید به نذرشان عمل کنند، بلکه بنا بر احتیاط واجب اگر انجام نذر با ترک آن یکسان باشد باید به آن عمل کرد، ولی بعد از آن که دختر به تکلیف رسید در فرضی که اختیار ازدواج با خود دختر است، باید او را راضی کنند و اگر راضی کردن دختر ممکن نشد، نذر باطل خواهد بود.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر پدر یا مادر نذر کند که دختر خود را به سیّد شوهر دهد، بعد از آن که دختر به تکلیف رسید، اختیار با خود اوست و نذر آنان اعتبار ندارد، و احتیاط در آن است که آنها دختر را وادار به ازدواج با غیر سیّد نکنند.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر پدر یا مادر نذر کند که دختر خودرا به سید شوهر دهد بعد از ان که دختر به تکلیف رسید اختیار با خود اوست و نذر انان اعتبار ندارد
- [آیت الله خوئی] اگر پدر یا مادر نذر کند که دختر خود را به سید شوهر دهد، بعد از آن که دختر به تکلیف رسید، اختیار با خود اوست و نذر آنان اعتبار ندارد.
- [آیت الله مظاهری] هرگاه پدر یا مادری نذر کند دختر خود را به سیّد شوهر دهد نذر آنها اعتباری ندارد، و هنگامی که دختر به حدّ بلوغ رسید اختیار با خود اوست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه پدر یا مادری نذر کند دختر خود را به سید شوهر دهد نذر آنها اعتباری ندارد و هنگامی که دختر به حد بلوغ رسید اختیار با خود اوست.
- [آیت الله بروجردی] اگر پدر یا مادر نذر کند که دختر خود را به سید شوهر دهد، بعد از آن که به تکلیف رسید، اختیار با خود اوست و نذر آنان اعتبار ندارد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر پدر یا مادر نذر کند که دختر خود به سیّد شوهر دهد بعد از آن که به دختر به تکلیف رسید اختیار با خود او است ونذ رآنان اعتبار ندارد .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر پدر یا مادر نذر کند که دختر خود را به سید شوهر دهد، بعد از آن که دختر به تکلیف رسید، اختیار با خود اوست، ونذر آنان اعتبار ندارد.
- [آیت الله سیستانی] اگر پدر یا مادر نذر کند که دختر خود را به سید ، یا کس دیگری شوهر دهد ، نذر آنان نسبت به دختر اعتبار ندارد و تکلیفی بر او ثابت نمیکند .