دفن میت
دَفْنْ در فقه به معنای به خاک‌سپردن میت (شخصِ درگذشته) است. دفن میت پس از غُسل، کفن و خواندن نماز میت، مطابق با احکام شرعی انجام می‌شود. این عمل، واجب کفایی است.
دفن میّت در جای غصبی و در زمینی که مثل مسجد برای غیر دفن کردن وقف شده، جائز نیست.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- زمینی صد سال پیش به صورت وقف معاطاة جهت دفن اموات تعیین شده حدود پنجاه سال است که در آن مرده دفن نمیشود در قسمتی از آن مدرسه هم احداث شده، آیا جایز است در بخشی از آن مسجد ساخت در صورت عدم جواز، آیا می‌شود قسمتی از آن را خرید و مسجد نمود؟
- زمینی است در کنار امامزاده و وقف امامزاده است، آیا می‌شود آن را مسجد نمود؟
- آیا می‌شود، زمینی را که وقف عزاداری سیدالشهداء 7 است مسجد نمود؟
- آیا می‌شود زمینی را که وقف عزاداری سیدالشهداء 7 است، مسجد نمود؟
- کسی زمینی را وقف معاطاتی برای مسجد کرده آیا میتواند پشیمان شود و آیا ساختن توالت در حیاط مسجد چه صورت دارد؟
- زمینی بعنوان مسجد و متعلّقات آن خریداری شده آیا ساختن خانه برای خادم مسجد در آن زمین جایز است یا خیر؟
- شخصی زمینی را وقف حسینیه کرده و در آن 20 نخل هم کاشته و وقف نموده، آیا جایز است برای توسعه حسینیه چند عدد از نخلها را منهدم کرد؟
- شخصی مقدار زیادی زمین جهت دفن اموات وقف کرده و پس از دفن موتی در آن زمین آب ظاهر شده به طوری که جنازه وسط آب قرار گرفت و دیگر مؤمنین از دفن اموات خودداری میکنند در این صورت می‌شود آن زمین را به مالک فروخت و یا تعویض کرد تا زمین دیگری وقف شود یا خیر؟
- زمینی با رضایت ورّاث وقف مسجد شده و فرزند یکی از علماء اسلام آن را به اتمام رسانده، اهالی به احترام آن عالم ربّانی، مسجد را به نام ایشان نام گذاری کردند حال ورّاث به خاطر این نام گذاری اعلام نارضایتی کردند، تکلیف چیست؟
- صیغه وقف مسجد چگونه است و تحقّق آن به چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بروجردی] قرآنهای اوراقی که در مساجد و امامزادهها میگذارند برای این که زیر دست و پا نباشد، آیا جایز است آنها را در زمینی دفن نمود یا خیر؟
- [سایر] 1. آیا خرید و فروش قبر (محل دفن اموات) جایز است؟ 2. آیا می‌شود یک مساحت از زمین را به سه نفر برای دفن سه میت بفروشند با ساختن قبرهای سه طبقه؟ 3. آیا می‌شود زمینی را ابتدا برای دفن میّت به بازماندگان اموات بفروشند و با آنها شرط کنند که پس از دفن، این قطعه از زمین، وقف صحن مسجد یا امامزاده میگردد؟ (لطفا منبعی در مورد مستحبات ساخت آرامگاه مسلمانان ارائه کنید).
- [آیت الله فاضل لنکرانی] زمینی به مساحت 500 متر با مساعدت افراد خیّر خریداری شده و جهت مسجد وقف گردیده است ولی تا به حال وقف محقق نشده و کسی در آن به عنوان مسجد نماز نخوانده است. اکنون متولیان وقف می خواهند در زیرزمین حسینیه و در طبقه همکف مسجد و در طبقه بالای بنای تجاری بسازند، آیا جایز است؟
- [آیت الله مظاهری] اگر شخصی زمینی را وقف مسجد کند تا چه اندازه اجازه دخالت در امورات داخلی مسجد را دارد؟
- [آیت الله بهجت] آیا دفن میّت در مسجد جایز است؟
- [آیت الله بهجت] زمینی برای مسجد وقف و ساخته شده است اکنون که می خواهند مسجد را از نو تعمیر کنند، آیا جایز است که یک زیرزمین برای غسل دادن اموات، وضوخانه، انبار و آشپزخانه که مورد نیاز است ساخته شود؟
- [آیت الله سبحانی] کسی زمینی را جهت ساخت مسجد یا حسینیه وقف نموده است ولی عده ای از افراد محل در ساخت این زمین کارشکنی و مزاحمت نمایند آیا جایز است زمین را فروخته و در محل دیگر مسجد بنا نمود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر زمینی برای حسینیّه وقف شده باشد، آیا می شود بالای آن حسینیّه، مسجد ساخت؟
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که زمینی را وقف مسجد نموده، ایستادن فرد جنب در این زمین چه حکمی دارد؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی به دروغ به دیگری می گوید در خواب دیدم شما زمینی را برای مسجد وقف نموده اید ایشان نیز وقف می کند آیا وقف صحیح است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- کفن کردن با پوست مردار، جائز نیست اگر چه چیز دیگری هم پیدا نشود، و نیز کفن کردن میّت را با مغصوب جائز نیست و چنانچه کفن میّت غصبی باشد وصاحب آن راضی نباشد، باید از تنش بیرون آورند، اگرچه او را دفن کرده باشند.
- فرشی را که برای حسینیّه وقف کردهاند، نمیشود برای نماز به مسجد ببرند، اگرچه آن مسجد نزدیک حسینیّه باشد مگر آن که کیفیّت وقف بگونهای باشد که شامل آن بشود.
- اگر ملکی را برای تعمیر مسجدی وقف نمایند، چنانچه آن مسجد احتیاج به تعمیر ندارد وانتظار هم نمیرود که تا مدّتی احتیاج به تعمیر پیدا کند، نمیتوانند عایدات آن ملک را به مصرف مسجدی که احتیاج به تعمیر دارد برسانند بلکه باید ذخیره کنند مگر آن که احتمال تلف داده شود که در اینصورت جائز است به مصرف تعمیر مسجد دیگری برسانند.
- دفن مسلمان در قبرستان کفّار ودفن کافر در قبرستان مسلمانان جائز نیست.
- لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند بلکه اگر مثلاً بگوید خانه خود را وقف کردم وخودش یا کسی که خانه را برای او وقف کرده یا وکیل یا ولیّ آن کس بگوید قبول کردم وقف صحیح است ولی اگر برای افراد مخصوصی وقف نکند بلکه مثل مسجد ومدرسه برای عموم وقف کند، یا مثلاً بر فقرا یا سادات وقف نماید، قبول کردن کسی لازم نیست بلکه در صورت اوّلی هم قبول لازم نیست اگرچه بنابر احتیاط مستحبّ قبول بهتر است.
- دفن مسلمان در جایی که بیاحترامی به او باشد، مانند جایی که خاکرو به وکثافت میریزند، جائز نیست.
- مساجدی که در مسیر خیابانها قرار میگیرد و جزو خیابان می‌شود، ظاهر این است که بعد از خیابان شدن از عنوان مسجد بودن خارج می‌شود بنابراین باید در اینگونه موارد ما بین احکام مربوط به عنوان مسجدیّت واحکامی که تابع صدق عنوان مسجد بودن وصدق نکردن آن است وبین احکام وقف تفصیل قائل شد از جمله احکام مسجد این است که حرام است نجس کردن مسجد وواجب است برطرف کردن نجس از مسجد و جائز نیست شخص جنب و یا زن حائض مکث در مسجد کند و دیگر احکامی که تابع عنوان مسجد بودن است، این قبیل احکام با برطرف شدن عنوان مسجدیّت برداشته می‌شود، گرچه احتیاط مستحبّ آن است که با رفتن عنوان مسجدی، آن احکام باز رعایت شود. و از احکام وقف بودن این است که جائز نیست تصرّف کردن در مواد موجود در محل وقف از سنگ وچوب وخود زمین وغیره وجائز نیست خرید وفروش آنها مگر این که با اجازه حاکم شرع یا وکیل او که آنچه پس از خراب شدن قابل فروش بوده باشد، بفروشند ومبلغ آن را در نزدیکترین مسجد دیگری مصرف نمایند و یا خود مواد باقیمانده بنا را در مسجد دیگر نزدیک آن مصرف نمایند و از این بیان حکم مدارس وحسینیههایی که در مسیر خیابانها قرار میگیرند وخراب میشوند، معلوم گردید در صورتی که وقف بوده باشند با خراب کردن آنها زمین ومواد بنا از وقفیّت خارج نمیشود وتصرّف در آنها وخرید وفروش آنها جائز نیست مگر با اجازه حاکم شرع یا وکیل اوکه پس از فروش پول آنها را در نزدیکترین مدرسه یا حسینیّه دیگریمصرف کنند و یا خود مواد باقیمانده را در اینگونه محلها با رعایت نزدیکترین آنها بکار ببرند.
- شکافتن قبر در چند مورد حرام نیست: اوّل آن که میّت در زمین غصبی دفن شده باشد ومالک زمین راضی نشود که در آنجا بماند. دوم آن که کفن یا چیز دیگری که با میّت دفن شده غصبی باشد وصاحب آن راضینشود که در قبر بماند و همچنین است اگر چیزی از مال خود میّت که بورثه او رسیده با او دفن شده باشد وورثه راضی نشوند که آن چیز در قبر بماند، ولی اگر وصیّت کرده در مواردی که وصیّت او هم نافذ باشد دعا یا قرآن یا انگشتری را با او دفن کنند، برای بیرون آوردن اینها نمیتوانند قبر را بشکافند. سوم آن که میّت بیغسل یا بیکفن دفن شده باشد، یا بفهمند غسلش باطل بوده یا بغیر دستور شرع کفن شده، یا در قبر او را رو به قبله نگذاشتهاند. چهارم آن که برای ثابت شدن حقّی بخواهند بدن میّت را ببینند. پنجم آن که میّت را در جایی که بیاحترامی به اوست مثل قبرستان کفّار یا جایی که کثافت وخاکرو به میریزند، دفن کرده باشند. ششم آن که برای یک مطلب شرعی که اهمیّت آن از شکافتن قبر بیشتر است، قبر را بشکافند، مثلاً بخواهند بچه زنده را از شکم زن حاملهای که دفنش کردهاند، بیرون آورند. هفتم آن که بترسند درندهای بدن میّت را پاره کند، یا سیل او را ببرد، یا دشمن بیرون آورد. هشتم آن که قسمتی از بدن میّت را که با او دفن نشده بخواهند دفن کنند، ولی احتیاط مستحبّ آن است که آن قسمت از بدن را طوری در قبر بگذارند که بدن میّت دیده نشود.
- دفن میّت در قبر مرده دیگر جائز نیست، مگر آن که قبر کهنه شده ومیّت اوّلی از بین رفته باشد وقبر ملک دیگری نباشد وگرنه رضایت او شرط میباشد.
- معامله چیزی که وقف شده باشد باطل است ولی اگر به طوری خراب شود که نتوانند استفادهای را که مال برای آن وقف شده از آن ببرند، مثلاً حصیر مسجدی به طوری پاره شود که نتوانند روی آن نماز بخوانند، فروش آن اشکال ندارد و بنابر احوط وجوبی مراجعه به حاکم شرع در فروش آن بنمایند در صورتی که ممکن باشد، و احوط هم آن است که پول آن را در همان مسجد به مصرفی برسانند که به مقصود وقف کننده نزدیکتر باشد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] دفن میت در جای غصبی و در زمینی که مثل مسجد برای غیر دفن کردن وقف شده؛ جایز نیست.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . دفن میت، در جای غصبی و در زمینی که مثل مسجد برای غیر دفن میت وقف شده، جایز نیست.
- [آیت الله بروجردی] دفن میت در جای غصبی و در زمینی که مثل مسجد برای غیر دفن کردن وقف شده، جایز نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] دفن میت در جای غصبی و در زمینی که مثل مسجد و حسینیه و مدرسه علمیه برای غیر دفن کردن وقف شده باشد، جایز نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] دفن میت در جای غصبی و در زمینی که برای غیر دفن کردن وقف شده جایز نیست
- [امام خمینی] میت را نباید در جای غصبی دفن کنند، و دفن کردن در جایی که برای غیر دفن کردن وقف شده و در مسجد اگر ضرر به مسلمانان باشد یا مزاحم نمازشان باشد جایز نیست، بلکه اقوی آن است که اصلا در مسجد دفن نکنند. و در زمینی که مثل مسجد برای غیر دفن کردن وقف شده، جایز نیست.
- [آیت الله مظاهری] میّت را نباید در جای غصبی دفن کنند و دفن کردن در جایی که برای دفن کردن وقف نشده مانند مسجد و مدرسه، جایز نیست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] میت را نباید در جای غصبی دفن کنند و دفن کردن در جایی که برای غیر دفن کردن وقف شده مثل مسجد و حسینیه جایز نیست.
- [آیت الله سیستانی] دفن میّت در جای غصبی و در زمینی که مثل مسجد برای غیر دفن کردن وقف شده ، در صورتی که موجب ضرر به وقف یا مزاحم جهت وقف باشد جایز نیست . و همچنین است بنابر احتیاط واجب اگر موجب ضرر یا مزاحمت نباشد .
- [آیت الله مکارم شیرازی] میت را نباید در جای غصبی دفن کنند و همچنین در جایی که برای دفن وقف نشده است (مانند مساجد و مدارس دینی)، مگر این که از اول جایی را برای دفن در نظر بگیرند و از وقف مستثنا کنند.