غصب
تسلط پيدا کردن نامشروع، بر مال يا حق ديگران
اگر چیزی را که غصب کرده و از بین رفته مانند گندم وجو باشد که قیمت اجزایش باهم فرق ندارد، باید مثل همان چیزی را که غصب کرده بدهد ولی‌چیزی را که می‌دهد باید خصوصیّاتش مثل چیزی باشد که آن را غصب کرده و از بین رفته است.
عنوان مسئله:
اگر چیزی را که غصب کرده و از بین رفته مانند گندم وجو باشد که قیمت اجزایش باهم فرق ندارد، باید مثل همان چیزی را که غصب کرده بدهد ولی‌چیزی را که می‌دهد باید خصوصیّاتش مثل چیزی باشد که آن را غصب کرده و از بین رفته است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- دولت بعضی از زمینهای مردم یا خانههای آنان را مثلابرای خیابان کشی میگیرد، گرچه دولت پول آن را می‌دهد لکن چون مورد علاقه صاحبش هست باطناً راضی نیستند، آیا صدق غصب میکند؟
- کارخانهای کالا را به عامل فروش جهت توزیع می‌دهد و قیمت فروش را نیز مشخّص میکند، امّا پس از مدّتی قیمت کالا افزایش مییابد، حالا آیا فروشنده باید کالاهای موجود را به قیمت مصوّب نرخ قبل بفروشد، یا به قیمت جدید اعلام شده از سوی کارخانه؟
- زمینی که مثلادر مقابل دو خروار گندم اجاره داده شده آیا اجاره گیرنده باید زکات بدهد؟
- شخصی مبلغ 100 هزار تومان به یک نفر کاسب می‌دهد و شرط میکند که هر ماه 5 هزار تومان بدهد آیا گرفتن پول مذکور جایز است؟
- گاهی اوقات فروشندهای جنسی را به بیش از ارزش واقعی آن میفروشد و چون خریدار از قیمت اصلی مطّلع نیست از خرید جنس رضایت دارد، آیا این معامله صحیح است؟ و اگر خریدار از قیمت اصلی آگاه است، لکن از روی اکراه و اجبار این معامله را انجام می‌دهد چه حکمی دارد؟
- کسی که 70 کیلو بذر جو یا گندم را کاشته است آیا خمس محصول و زراعت را باید بدهد یا خمس بذر را؟
- اگر انسان زنی را صیغه کرد، یکماه بعد به زن علاوه بر اجرت، زکات فطره و گندم می‌دهد و یقین دارد که وقتی به منزل زن میرود، از پول زکات به او غذا می دهد، آیا میشود از این غذا استفاده کرد یا خیر؟
- در رسائل عملیه آمده است که مخارج غلات یعنی گندم و جو را میشود کسر کرد و بقیّه آن وقتی که به حدّ نصاب رسید زکات دارد حال در منطقه گرگان شخصی کمباین دار گندم مردم را درو میکند و از هر ده کیسه یک کیسه را به عنوان حقّالعمل برای خود بر میدارد حال صاحب زمین میتواند این یک کیسهای را که از هر ده کیسه به کمباین دار می‌دهد جز مخارج به حساب آورد و از گندمهای زکات دار خارج نماید یا خیر؟
- شخصی مقدار چند سیر کابل افغانستان آرد گندم نذر امام حسین 7 دارد که در افغانستان روز هفتم محرّم برای مردم میداد حالا در جمهوری اسلامی ایران امکان پختن نیست مدّت چند سال است که قیمت همان مقدار را از نانوائی نان تهیّه کرده و در روز عاشورا برای عزاداران حسینی اطعام میکند آیا این نذر که از روز هفتم به روز عاشورا انتقال یافته اشکال دارد یا خیر؟
- فروشنده کالایی که به صورت عمده فعالیت دارد در زمان فروش کالا با خریدار طی میکند که قیمت کالا بستگی به مدّت خرید دارد و خریدار قبول میکند و چک آن را پرداخت میکند لذا سر موعد تاریخ چک مراجعه و اظهار مینماید که هنوز کالا را نفروختهام و یا اینکه توان پرداخت چک سر تاریخ مقرّر را ندارم و میخواهم سه ماه دیگر تاریخ چک را تمدید نمایم و چک قبلی را از فروشنده دریافت و یک فقره چک به مبلغ بالاتر می‌دهد آیا این نوع معامله جایز است یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] آیا در پرداخت قیمت مال غصبی ، قیمت روز ملاک است یا قیمت هنگام غصب یا بالاترین قیمت از زمان غصب تا زمان پرداخت؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی در خارج از ایران است و می خواهد فطریه و کفارات خود را در ایران بدهد، آیا قیمت گندم را به قیمت ایران محاسبه و بدهد یا به قیمت خارج؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر شخصی جنسی را از کسی غصب و تلف کند. بعد پشیمان شود و بخواهد عوض آن را بدهد، آیا قیمت زمان تلف را بپردازد یا زمان پرداخت؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر فروشنده 1 کیلو گندم سالم را به 3 کیلو گندم ناسالم معاوضه کند(بفروشد) ربا محسوب میشود. اما اگر قیمت یک کیلو گندم سالم دقیقا با قیمت سه کیلو گندم معیوب برابر باشد(یعنی مثلا یک کیلو گندم سالم 300تومان قیمت داشته باشد و 3 کیلو گندم ناسالم نیز 300 تومان قیمت داشته باشد)، آیا در اینصورت اگر فروشنده و خریدار این گندمها را با هم معاوضه کنند ربا محسوب می شود یا خیر؟
- [آیت الله خوئی] ملکی است وقفی که چند سال است شخصی غصب کرده نه اجاره می‌دهد و نه قیمت واقعی فروش آن را، بلی حاضر است در حدود نصفِ قیمتِ آن را بپردازد و اگر همین نصف را هم از او نگیریم تمام ملک از بین میرود، تکلیف چیست؟ آیا جایز است به این مبلغ بفروشیم یا نه، و چنانچه فروختم، با آن پول چه باید کرد؟
- [آیت الله بهجت] آیا در پرداخت قیمت چیز غصبی که از بین رفته، قیمت هنگام مطالبه ملاک است یا بالاترین قیمت از زمان غصب تا زمان پرداخت؟
- [آیت الله بروجردی] شخصی یکصد من گندم با پنج ریال پول می‌دهد به شخصی تا سرِ خرمن به یکصد و پنجاه من گندم چه صورت دارد؟
- [آیت الله بهجت] گندم هایی که لاغر هستند و از نظر قیمت تا حدودی با گندم های معمولی متفاوت هستند، آیا می شود با گندم های معمولی مخلوط کرد و فروخت؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] مالی که غصب شده چنانچه در مدت غصب افزایش قیمت داشته باشد و پس از آن از بین برود وظیفه غاصب چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] میزان در ادای مال مغصوب با اختلاف قیمت وقت غصب و زمانِ پرداخت، کدام است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اجرت وزن کردن وپیمانه نمودن گندم وجو وکشمش وخرمایی را که برای زکاْ می‌دهد، با خود او است.
- اگر چیزی را که غصب کرده از بین برود، در صورتی که مثل گاو وگوسفند باشد که قیمت اجزأ آن باهم فرق دارد مثلاً گوشت آن یک قیمت وپوست آن قیمت دیگر دارد، باید قیمت آن را بدهد و چنانچه قیمت بازار آن فرق کرده باشد، باید قیمت وقتی را که میخواهد قیمت را رد کند بدهد، و احتیاط مستحبّ آن است که بالاترین قیمتی را که از زمان غصب تا زمان تلف داشته، بدهد.
- مخارجی را که برای گندم وجو وخرما وانگور کرده است، حتّیمقداری از قیمت اسباب ولباس را که به واسطه زراعت کم شدهمیتواند از حاصل کسر کند و باید زکاْ باقیمانده را بدهد اگر به مقدار نصاب باشد.
- اگر گندم وجو وخرما را پیش از خشک شدن مصرف کند، چنانچه خشک آنها به اندازه نصاب باشد، باید زکاْ آنها را بدهد.
- اگر موقع واجب شدن زکاْ گندم وجو وکشمش وخرما که در مسأله پیش گفته شد، صاحب آنها باشد، باید زکاْ آنها را بدهد.
- اگر بعد از آن که زکاْ گندم وجو وخرما وانگور واجب شد، زراعت ودرخت را بفروشد باید زکاْ آنها را بدهد.
- روی خرمن گندم وجو ومانند اینها که نمیشود بیحرکت ماند،نماز باطل است.
- اگر گندم وجو وخرما وکشمشی که زکاْ آنها واجب شده خوب وبد دارد، احتیاط واجب آن است که زکاْ هر کدام از خوب وبد را از خود آنها بدهد، گرچه همه را اگر از خوب بدهد بهتر است.
- گندم وجو وخرما وکشمشی که زکاْ آنها راداده، اگر چند سال هم نزد او بماند زکاْ ندارد.
- اگر بعد از مالک شدن درخت خرما وانگور یا زراعت گندم وجو، زکاْ آنها واجب شود مثلاً خرما در ملک او زرد یا سرخ شود باید زکاْ آن را بدهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه مالی را که غصب کرده از بین برود در صورتی که از چیزهایی باشد که مثل و مانند آن معمولاً کمیاب است مانند بسیاری از حیوانات و بسیاری از فرشهای دست بافت، باید قیمت آن را بدهد و اگر قیمت بازار آن فرق کرده باشد باید قیمت روزی را که تلف کرده بدهد و اگر از چیزهایی است مانند گندم وجو و بسیاری از فرشهای ماشینی، انواع پارچه ها و ظرفهایی که با کارخانه ها درست می شود که معمولاً مثل آن فراوان است، باید مثل همان چیز را که غصب کرده بدهد، ولی باید خصوصیاتش مثل همان مالی باشد که از بین رفته است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر چیزی را که غصب کرده (مثلی) باشد (همچون گندم و جو) و از بین برود، باید مثل همان چیزی را که غصب کرده بدهد و چیزی را که می‌دهد باید خصوصیّاتش مثل چیزی باشد که آن را غصب کرده و از بین رفته است.
- [امام خمینی] اگر چیزی را که غصب کرده و از بین رفته مانند گندم و جو باشد که قیمت اجزایش با هم فرق ندارد، باید مثل همان چیزی را که غصب کرده بدهد، ولی چیزی را که می‌دهد باید خصوصیاتش مثل چیزی باشد که آن را غصب کرده و از بین رفته است.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر چیزی را که غصب کرده و از بین رفته مانند گندم و جو باشد که قیمت افرادش از جهت خصوصّیات شخصّیه با هم فرق ندارد ، باید مثل همان چیزی را که غصب کرده بدهد ، ولی چیزی را که می‌دهد باید خصوصّیاتش مثل چیزی باشد که آن را غصب کرده و از بین رفته است باشد ، مثلاً اگر قِسم اعلای برنج غصب کرده ، نمی تواند از قِسم پست تر بدهد .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر چیزی را که غصب کرده و از بین رفته مانند گندم و جو باشد که قیمت افرادش از جهت خصوصیات شخصیه باهم فرق ندارد؛ باید مثل همان چیزی را که غصب کرده بدهد؛ ولی چیزی را که می دهد باید خصوصیات نوعی و سنخیش مانند چیزی باشد که آن را غصب کرده و از بین رفته است؛ مثلا اگر از قسم اعلای برنج غصب کرده؛ نمی تواند از قسم پست تر بدهد.
- [آیت الله مظاهری] اگر چیزی را که غصب کرده از بین برود، در صورتی که مثل نداشته باشد نظیر گاو و گوسفند، باید قیمت آن را بدهد، و چنانچه قیمت بازار آن فرق کرده باید قیمت روزی که غرامت را می‌دهد بپردازد، و اگر مثل داشته باشد نظیر گندم و جو، باید مثل همان چیز را بدهد.
- [آیت الله بهجت] اگر چیزی را که غصب کرده و از بین رفته، از نظر اسم یا صفت و یا رغبت مردم به آن امثالی دارد، مانند گندم و برنج، باید مثل همان چیزی را که غصب کرده بدهد، ولی چیزی را که می دهد باید خصوصیاتش مثل چیزی باشد که آن را غصب کرده و از بین رفته است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر چیزی که غصب کرده و از بین رفته، مانند گندم و جو باشد که قیمت اجزای آن با هم فرق ندارد، باید مثل همان چیزی را که غصب کرده بدهد و خصوصیات چیزی که می‌دهد باید مثل خصوصیّات چیزی باشد که آن را غصب کرده و از بین رفته است؛ ولی اگر قیمت بازار کمتر شده باشد، بنابر احتیاط باید به نسبت تفاوت قیمت مصالحه نمایند.
- [آیت الله خوئی] اگر چیزی را که غصب کرده و از بین رفته مانند گندم و جو باشد که قیمت افرادش از جهت خصوصیات شخصیه با هم فرق ندارد، باید مثل همان چیزی را که غصب کرده بدهد، ولی چیزی را که می‌دهد، باید خصوصیات نوعی و سنخیش مانند چیزی باشد که آن را غصب کرده و از بین رفته است. مثلًا اگر از قسم اعلای برنج غصب کرده نمیتواند از قسم پستتر بدهد.
- [آیت الله سبحانی] اگر چیزی را که غصب کرده و از بین رفته مانند گندم و جو و فرش های ماشینی، انواع پارچه ها و ظرف هائی که با کارخانه ها درست می شود که معمولاً مثل آن فراوان است باشد باید مثل همان چیزی را که غصب کرده بدهد ولی چیزی را که می دهد باید خصوصیاتش مثل چیزی باشدکه آن را غصب کرده و از بین رفته است.