چگونه می‌‌توان اثبات کرد که دین خاتم، کامل است؟

ابتدائاً لازم می‏دانیم که کلمه "کامل" را معنا نماییم، کامل در مقابل ناقص است. و به طور کلی وقتی ادعا می‏کنیم اسلام دین کاملی است؛ یعنی نقصی ندارد. به عبارت بهتر، هر آنچه که لازمه یک زندگی سعادت مند دنیوی و اخروی است را دارد. پس لازم است این دین در همه عصرها و زمان‏ها و در همه شئون زندگی انسان برنامه‏های قوی و سازنده داشته باشد.   کلید جواب به این سؤال فوق در بحث خاتمیت است. بدین معنا که بحث کامل بودن اسلام و خاتمیت دو روی یک سکه‏اند؛ چراکه اگر اثبات شد دین اسلام خاتم ادیان است لازمه‏اش آن است که کامل ترین آنها تا روز قیامت نیز باشد؛ چون اگر کامل ترین نباشد پس ناقص خواهد بود و با وجود نقصش نمی‏تواند انسان‏ها را آن طور که شایسته و بایسته است به سوی کمال هدایت نماید و این امر نیز با عدالت الاهی منافات دارد و بر خداوند قبیح است. پس لازم است دین اسلام، هرآنچه را که آدمی برای هدایت لازم دارد، دارا باشد تا ادله و حجج بر انسان تمام شده باشد.   حال سخن این جا است که با استفاده از چه قرائن و شواهدی ما متوجه می‏شویم که اسلام دین کاملی است و برای سعادت و کمال انسان برنامه‏هایی در همه عصرها و زمان‏ها دارد، آن هم در همه زمینه‏ها؟   جواب آن است که دین مبین اسلام از یک سری ابزارهایی استفاده نموده که این ابزارها سبب جاودانگی و کمال آن شده است که ذیلاً به نحو اختصار به آن می‏پردازیم:   1. دین اسلام برای هدایت انسان‏ها از یک سو از قواعد کلی و عام استفاده نموده که در واقع منبع قواعد امور لا یتغیری هستند که به مرور زمان تغییر و تبدل نمی‏پذیرند. این منابع عبارت اند از:   الف. حکمِ عقل سلیم که خداوند آن را در استنباط احکام شرعی حجت دانسته؛ مثل قبیح بودن ظلم یا حسن بودن عدل.   ب. خداوند احکام را تابع مصالح و مفاسد قرار داده است. پس هر امری که مصلحت بیشتری داشته باشد، از نظر شارع مقدم بر امر دیگر است.   ج. قوانین کلی وجود دارند که می‏توانند محدود کننده بقیه احکام باشند؛ مثل عدم وجود حرج در دین یا عدم وجود اکراه و اضطرار در احکام دینی. پس اگر مکلفی به واسطه حکم شرعی دچار حرج شده بود متناسب با وضعیتش، حکم شرعی او تبدیل به حکم دیگری می‏شود.   د. اسلام از قوانینی استفاده نموده که مطابق با فطرت است و در آنها رعایت سرشت تغییر ناپذیر انسان شده است و نیز در طریق قانون گذاری خداوند راه اعتدال را پیش گرفته است که اینها همگی به ماندگاری و جاودانگی احکام کمک می‏کنند.   ه. اجتهاد یکی دیگر از ابزارهایی است که در اسلام استفاده شده تا موضوعات پدید آمده با کلیات موجود در دین تطبیق داده شود.   2. راه دیگری که اسلام برای ماندگاری استفاده نموده تنوع و تعدد احکام در گستره بسیار وسیع زندگی است که شامل ابتدایی‏ترین امور؛ مثل آشامیدن می شود از سویی نیز در برگیرنده احکام معاملات و احکام حکومتی نیز هست.   3. تفوق اخلاقی و اصول آن بر دیگر مذاهب و مکاتب اخلاقی و کمالی را که اسلام به انسان می‏نمایاند، نیز یکی دیگر از راه‏هایی است که سبب ماندگاری اصول اسلامی شده است. برای ذکر ادله‏ای دیگر می‏توان به امور زیر اشاره نمود:   1. بررسی جزء به جزء احکام اسلامی با دیگر احکام مشابه در ادیان دیگر حکایت از مترقی بودن و کامل بودن این احکام می‏کند.   2. بررسی آیات و روایات نشان دهنده کامل بودن دین اسلام است که به طور مثال آیه 107 انبیا اسلام را بلاغ می‏نامد؛ یعنی چیزی است که شما به وسیله آن به آرزوی خویش می‏رسید یا در خطبه غدیر پیامبر صریحاً می‏فرمایند هر آنچه را که مبعّد (باعث دوری) شما از بهشت بود و هرآنچه را که مقرّب (نزدیک کننده) شما به آن بوده ذکر نموده‏ام.