معجزه حضرت یوسف چه بود؟ آیا تعبیر خواب هم معجزه محسوب می شود یا علم خدادادی؟

قبل از پرداختن به پاسخ لازم است تعریفی از معجزه داشته باشیم.   دانشمندان اسلامی در تعریف معجزه گفته‏اند: [1]   "معجزه، امر خارق عادتی است که مقرون به تحدی باشد و از طرفی مطابقت با ادعا داشته باشد".     خوارق عادات، رویدادهایی هستند که بر خلاف عادت امور و اشیا و عملکرد معهود قوانین طبیعی می‏باشند. این که گفته شد: معجزه خارق عادت است، نه بدین معنا است که معجزه، استثنایی است از قانون علیت. معجزه، نفی علل نیست چون قانون علیت، هم مورد پذیرش برهان است و هم قرآن [2] .   به عبارت دیگر؛ صرف خارق عادت بودن امری معجزه به حساب نمی آید بلکه در صورتی امر خارق عادت معجزه است که همراه با تحدی و از طرفی مطابقت با آن ادعا داشته باشد".   پس با توجه به مطالب بالا تعبیر خواب می تواند معجزه باشد ولی نه در هر زمان و در مورد هر پیامبری بلکه با شرایط خودش که ذکر شد.   از طرف دیگر معجزه بودن تعبیر خواب نه تنها با علم خدادادی بودن آن منافاتی ندارد بلکه لازمه آن است.   هم چنین منافاتی بین معجزه بودن تعبیر خواب و این که دیگران نیز مراتب پایین تری از آن را بهره مند باشند نیست؛ مثل معجزه بودن فصاحت و بلاغت قرآن که منافات ندارد عده ای مراتب پایین تری از فصاحت بلاغت را بهره مند باشند. [3]   نکته قابل توجه این است که بین معجزه و علوم متداول در بین مردم رابطه تنگاتنگی وجود دارد. معجزه هر پیامبری باید از پیشرفته ترین دانش های زمان خودش باشد تا به هنگام عاجز ماندن دانشمندان آن عصر از مقابله با آن یقین حاصل شود که این علم سرچشمه الاهی دارد نه انسانی؛ مثلا تبدیل شدن عصای حضرت موسی (ع) با پیشرفت سحر و شفای مرض های لاعلاج و زنده کردن مردگان توسط حضرت عیسی (ع) با پیشرفت دانش پزشکی و قرآن عربی فصیح بی مانند با به اوج رسیدن فصاحت و بلاغت، رابطه ای جدی دارد از این رو می گوییم که «تعبیر خواب» هم معجزه حضرت یوسف (ع) محسوب می شود.   خواب های متعددی که در سوره یوسف به آن اشاره شده از خواب خود یوسف گرفته تا خواب زندانیان، تا خواب فرعون مصر و اهمیت فراوانی که مردم آن عصر به تعبیر خواب می دادند نشان می دهد که اصولاً در آن عصر تعبیر خواب از علوم پیشرفته زمان محسوب می شد. و شاید به همین دلیل پیامبر آن عصر؛ یعنی یوسف نیز از چنین علمی در حد عالی برخوردار بود که در واقع یک اعجاز برای او محسوب می شد. [4]     [1] ر.ک: علامه حلی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، با تعلیق و تصحیح آیت الله حسن زاده آملی، ص 350 - 353، و تعلیقات آیت الله حسن زاده بر کشف المراد، ص 595؛ رهبران بزرگ ومسئولیت های بزرگتر، ص 119 - 153؛ مطهری، مرتضی، مقدمه‏ای بر جهان بینی اسلامی، چاپ جامعه مدرسین، 1362، ص 179، 208؛ المیزان، ج1، ص 58 - 90؛ ترجمه فارسی المیزان، ج1، ص 93 – 140؛ انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه، ص 8 - 21؛ ملکشاهی، ترجمه و شرح اشارات ابن سینا، ص 466 - 491؛ ملاصدرا، شواهد الربوبیة، ص 340 – 349، با حواشی مرحوم سبزواری و تعلیق و تصحیح و مقدمه سید جلال آشتیانی چاپ دوم؛ ملاصدرا، فصل فی اصول المعجزات وخوارق العادات، مبدء و معاد، ترجمه احمد بن محمد الحسینی اردکانی به کوشش عبدالله نورانی، ص 538 - 549. [2] اقتباس از شماره سؤال 115 (سایت: 985). [3] . نک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 9 ، ص 362. [4] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 9 ، ص 428 ، با اندکی تغییر ، انتشارات دار الکتب الاسلامیه ، چاپ هفتم ، 1365.