خداوند در آیه 101 سوره توبه می فرماید:" و از (میان) اعراب بادیهنشین که اطراف شما هستند، جمعی منافق اند و از اهل مدینه (نیز)، گروهی سخت به نفاق پای بندند. تو آنها را نمیشناسی، ولی ما آنها را می شناسیم. بزودی آنها را دو بار مجازات میکنیم (مجازاتی با رسوایی در دنیا، و مجازاتی به هنگام مرگ) سپس بسوی مجازات بزرگی (در قیامت) فرستاده می‌شوند.[1]
و باز خداوند در آیه 105 سوره توبه می فرماید: بگو: «عمل کنید! خداوند و فرستاده او و مؤمنان، اعمال شما را میبینند! و بزودی، بسوی دانای نهان و آشکار، بازگردانده میشوید و شما را به آنچه عمل میکردید، خبر می‌دهد!»[2]
در پاسخ به این سؤال که آیا بین این دو آیه، تنافی نیست، باید گفت:
اولاً: در آیه اول خداوند می فرماید: "ای پیامبر در اطراف تو منافقانی هستند که تو نمی شناسی." مسلم است که شخص منافق طوری عمل می کند که هیچ کس او را نشناسد. پس شناخته نشدن منافق مطلبی عادی است. اما در آیه دیگر می فرماید: " هرچه عمل کنید خدا و رسولش و مؤمنان می بینند."
باید توجه داشت که در این آیه، صحبت از دیدن عمل است نه دیدن نیّات. و نفاق منافق در اعمالش ظاهر نیست بلکه در نیت و درون اش است. پس آن چه در آیه اول ندانستن آن به پیامبر نسبت داده شده است نفاق مخفی منافقان است و آن چه در آیه بعد دیدنش به پیامبر نسبت داده شده است، اعمال بندگان است.
ثانیاً: جواب دقیقتر آن است که پیامبر گرامی اسلام و هر یک از اولیاء خدا وائمه معصومین (ع) از پیش خود هیچ علم غیبی ندارند. بلکه آن چه می دانند از خزانه علم خدا و توسط ذات باری تعالی به آنان الهام می شود. به عبارت دیگر ایشان مستقلاً چیزی نمی دانند بلکه آن چه دارند، تعلیم خداوند است. پس با این که پیامبر در مراحل بعد به طور قطع، منافقین را می شناسد، صحیح است که خداوند به او در ابتدا بفرماید " تو نمی شناسی."
بنابراین پیامبر در ابتدا نه تنها منافقان را نمی شناخت، بلکه دیگر مطالب را نیز نمی دانست و همه را به الهام خداوند فرا گرفت.
خداوند به پیامبر می فرماید:" همان گونه (که بر پیامبران پیشین وحی فرستادیم) بر تو نیز روحی را بفرمان خود وحی کردیم تو پیش از این نمیدانستی کتاب و ایمان چیست (و از محتوای قرآن آگاه نبودی) ولی ما آن را نوری قرار دادیم که بوسیله آن هر کس از بندگان خویش را بخواهیم هدایت میکنیم و تو مسلّماً به سوی راه راست هدایت میکنی."[3] و در آیه دیگر می فرماید: "تو نمیدانی شاید خداوند بعد از این، وضع تازه (و وسیله اصلاحی) فراهم کند!"[4]
اما در آیات دیگر صحبت از آیات کبرای الاهی است که خداوند به پیامبر نشان داده است، آیاتی که به احدی ارائه نکرده است. خداوند می فرماید: "هر آینه از نشانههای بزرگتر پروردگار خویش بدید."[5]
پس گرچه پیامبر(ص) ابتداءً چیزی نمی داند، اما به تعلیم الاهی، بزرگ ترین آیاتی که احدی برآن اطلاع نداشت، مطلع شده بود.
امیدواریم با این توضیحات سؤال شما جواب داده شده باشد. برای آگاهی بیشتر، نک: پاسخ های 579 (سایت: 631).
[1] ترجمه قرآن آیت الله مکارم شیرازی.
[2] همان
[3] شوری،52.
[4] طلاق، 1.
[5] نجم،18.
