چرا مصداق مؤمنون در آیه 105 سوره توبه نمی‌تواند مردگان، افراد سطح جامعه و یا فرشتگان باشند؟

خداوند متعال خطاب به پیامبر گرامی اسلام(ص) فرموده است: «بگو: [هر گونه که می‌خواهید] عمل کنید! خداوند و فرستاده او و مؤمنان، اعمال شما را می‌بینند! و به‌زودی، به‌سوی دانای نهان و آشکار، بازگردانده می‌شوید و شما را به آنچه عمل می‌کردید، خبر می‌دهد!».[1]
برخی از مفسران معتقدند که منظور از مؤمنان، فرشتگانی هستند که اعمال بندگان را می‌نویسند.[2] امّا گرچه آیاتی در مورد نظارت فرشتگان بر اعمال انسان وجود دارد[3] ، اما در خصوص این آیه باید گفت که در زبان قرآن، واژه «مؤمنان» برای فرشتگان مورد استفاده قرار نگرفته، بلکه تنها برای انسان‌ها از آن استفاده شده است.
از طرفی گرچه بالقوه تمام این افراد در صورت اجازه پروردگار می‌توانند شاهد اعمال مردم باشند، اما باید دانست که همه افراد جامعه چنین صلاحیتی ندارند و در عمل این‌چنین نیست؛ یعنی مسلماً تمام افراد انسانی - چه زندگان و چه اموات و حتی مؤمنان عادی- در مقام اثبات نمی‌توانند ناظر بر تمام اعمال مردم باشند، پس مراد از مؤمنان در این آیه، انحصاراً اولیای الهی و در رأس آنها پیامبر(ص) و ائمه(ع) خواهند بود.
در روایات شیعه آمده است: اعمال امت در هر دوشنبه و پنج شنبه بر پیامبر اسلام(ص) و امامان(ع) عرضه می‌شود و آن حضرات آن اعمال را می‌شناسند. این معنای «المؤمنون» در آیه شریفه است.[4]   [1] . توبه، 105. «وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ سَتُرَدُّونَ إِلی‏ عالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ». [2] . کاشانی، ملا فتح الله، زبدة التفاسیر، ج ‏3، ص 164، قم، بنیاد معارف اسلامی، چاپ اول، قم، 1423ق. [3] . زخرف، 80؛ انفطار، 10-12. [4] . «و روی أصحابنا أن أعمال الأمة تعرض علی النبی (ص) فی کل اثنین و خمسین فیعرفها و کذلک تعرض علی أئمة الهدی (ع) فیعرفونها و هم
المعنیون بقوله «وَ الْمُؤْمِنُونَ». طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، فی تفسیر القرآن، تحقیق، مقدمه، بلاغی، محمد جواد، ج ‏5، ص 104، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم،1372 ش.