معنا و شرح این حدیث چیست؟ "لَا یَتْرُکِ النَّاسُ شَیْئاً مِنْ دِینِهِمْ لِإِصْلَاحِ دُنْیَاهُمْ إِلَّا فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مَا هُوَ أَضَرُّ مِنْهُ". این حدیث از حضرت علی (ع) است؟

"لَا یَتْرُکِ النَّاسُ شَیْئاً مِنْ دِینِهِمْ لِإِصْلَاحِ دُنْیَاهُمْ إِلَّا فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مَا هُوَ أَضَرُّ مِنْهُ"؛[1] مردم چیزی از مسائل دینشان را برای صلاح دنیاشان کم نمی‌گذارند، مگر این که خداوند چیزی زیان بارتر از آن سودی که از ترک آن امر دینی در نظر داشتند، در برابرشان می‌گشاید. این سخن یکی از کلمات قصار یا همان حکمت های نهج البلاغه است که در آن حکمت ها نهفته است. امام علی (ع) در این جمله می فرماید از آن جا که خواسته های مردم در دنیا پایان پذیر نیست، هنگامی که درِ دنیا خواهی و دنیا طلبی به روی انسان باز شد؛ چون هر خواسته ای خود زمینه ای برای زیاده خواهی، افزون طلبی و تحصیل شرایط و لوازم آن می شود. همچنین دوری انسان از خدا به اندازه نزدیکی او به دنیا و آرزوهای دور و دراز در دنیا است، بنابراین هر کاری که در آن سود دنیا با هدف دنیایی -با زیر پا گذاشتن دستورات دین- مورد نظر باشد، وسیله ای برای گشایش دری از درهای یافتن و آراستن دنیا است و زیان آن از اولی بیشتر خواهد بود؛ چرا که فرو رفتگی در دنیا بیشتر و دوری از خدا افزون تر می شود. [2] این روایت در صدد بیان این نکته است که انسان اگر برای رسیدن به منافع دنیایی از مسائل و دستورات دینی کم بگذارد، نتیجه اش ضرر خواهد بود؛ یعنی ضرری که در این معامله خواهد کرد بیشتر از سود آن است. نزدیک به همین مضمون است، روایتی که از امام صادق (ع) نقل شده است: "مَثَلُ الدُّنْیَا کَمَثَلِ مَاءِ الْبَحْرِ کُلَّمَا شَرِبَ مِنْهُ الْعَطْشَانُ ازْدَادَ عَطَشاً حَتَّی یَقْتُلَهُ"؛[3] مثل دنیا، مانند آب دریایی است که انسان تشنه هرچه از آن بنوشد، عطشش بیشتر خواهد شد، تا آن که جان نوشنده را بستاند؛ یعنی شخص تشنه با نوشیدن آب شور منفعتی را برای خود در نظر می گیرد، اما بدون آن که خود بداند درگیر ضرر بیشتری خواهد شد. این سؤال، پاسخ تفصیلی ندارد.
[1]     نهج البلاغة، حکمت 103. [2]     ر. ک: بحرانی ابن میثم، شرح نهج البلاغة، مترجمان، محمدی مقدم، قربانعلی، و دیگران، ج 8، ص 98، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ اول، 1385. [3]     مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 70، ص 125، باب حب الدنیا و ذمها، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404ق.