علم
علم دارای ارزش ذاتی می‌باشد و در دین مبین اسلام به علم ارزش و بهای بالایی داده شده است.
وقتی می گوییم خداوند همه چیز را می داند آیا به این معنا نیست که علم او شامل اطلاعات نادرست و درست هم می شود؟ اگر چنین نیست چگونه می توان گفت که او همه چیز را می داند؟
علم به یک مطلب اعم از این که آن مطلب درست یا نادرست باشد، به معنای پذیرفتن آن مطلب نیست، و می دانیم که خداوند علم خود را از اطلاعات درست یا غلط موجود در بیرون کسب نمی کند، بلکه علم خدا ذاتی است.
علم به یک مطلب اعم از این که آن مطلب درست یا نادرست باشد، به معنای پذیرفتن آن مطلب نیست، و می دانیم که خداوند علم خود را از اطلاعات درست یا غلط موجود در بیرون کسب نمی کند، بلکه علم خدا ذاتی است.
عنوان سوال:
وقتی می گوییم خداوند همه چیز را می داند آیا به این معنا نیست که علم او شامل اطلاعات نادرست و درست هم می شود؟ اگر چنین نیست چگونه می توان گفت که او همه چیز را می داند؟
پاسخ:
علم به یک مطلب اعم از این که آن مطلب درست یا نادرست باشد، به معنای پذیرفتن آن مطلب نیست، و می دانیم که خداوند علم خود را از اطلاعات درست یا غلط موجود در بیرون کسب نمی کند، بلکه علم خدا ذاتی است.
- [سایر] چگونه خداوند علم به اطلاعات درست و غلط دارد؟ حال آن که اطلاعات غلط، علم محسوب نمی شوند!
- [سایر] وقتی که خدا می داند که ما به راه راست یا نادرست می رویم پس هدف از خلقت ما چیست؟
- [سایر] آیا خداوند زمان و ساعت گناه بندگان را می داند ؟ اگر می داند پس آن فرد گناهکار نیست و اگر نمی داند پس علم خدا ناقص است؟
- [سایر] آیا خداوند زمان و ساعت گناه بندگان را می داند ؟ اگر می داند پس آن فرد گناهکار نیست و اگر نمی داند پس علم خدا ناقص است؟
- [سایر] علم الهی نسبت به افعال انسانها چگونه است یعنی خدا می داند که انسانی عاقبتش جهنمی خواهد بود؟ پس چرا او را در بدو خلقت مجازات نمی کند و آیا خدا به افعال بندگان علم اجمالی دارد یا تفصیلی؟
- [سایر] با علم شیمی و سایر علوم پایه چگونه می توان به خدا رسید؟
- [سایر] اگر کسی نداند که غسل او درست بوده یا نادرست و همان طور نماز بخواند و یا روزه بگیرد، آیا نماز و یا روزه او درست بوده؟
- [سایر] ما معتقدیم هر چیزی در علم خداوند از ازل ثبت (چه از نظر قران و چه از نظر روایات). سوال این است که اگر خداوند به آنچه که قرار است انجام دهیم آگاه است آیا این جبر علم خدا است که ما را به سوی انجام کار سوق می دهد؟ زیرا اگر خلاف علم خدا فعلی از ما صادر شود علم خدا نقض می گردد و اگر موافق علم خدا انجام دهیم که جبر است. البته بعضی از دوستان اینچنین استدلال می کنند که علم خداوند مانند مدیر مدرسه ای است که می داند اگر فلان دانش آموز درس نخواند مردود می شود. یعنی در علم خدا اینطور است که می داند اگر ما فلان عمل را انجام دهیم به فلان نتیجه منتهی می شویم و اگر بهمان کار را بکنیم به نتیجه دیگر. ولی به نظر حقیر این جواب خود نقض علم جامع خدواند است.
- [سایر] تولید علم شامل چه علومی می شود؟
- [سایر] انسان تا چه حد لازم است در مورد کارفرما اطلاعات داشته باشد؟ آیا برای هر کسی می توان کار کرد، با علم به این که تکالیف شرعی را انجام نمی دهد یا رشوه می دهد؟ پاسخ مبسوط ارائه فرمایید.
- [آیت الله اردبیلی] با توجّه به این که علم پزشکی از جهت تشخیص بیماریهای گوناگون و شناخت داروهای متفاوت و راههای معالجه بسیار وسیع است، هر پزشکی فقط در محدوده شناخت و اطّلاعات خود میتواند طبابت کند و در هر موردی که بیماری یا داروی آن را نتواند تشخیص دهد، نباید دخالت کند و اگر معالجه نماید و بیمار دچار عوارض ناگواری شود، ضامن می‌باشد، زیرا پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآلهوسلم فرموده: (هر کس طبابت کند و عالم به علم طب نباشد، ضامن است.)(1)
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه شک کند استبراء کرده یا نه، باید از رطوبتهای مشکوک اجتناب کند، اما اگر استبراء کرده ولی نمی داند درست بوده یا نه، اعتنا به شک نمی کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه شک کند استبراء کرده یا نه، باید از رطوبتهای مشکوک اجتناب کند، اما اگر استبراء کرده ولی نمی داند درست بوده یا نه، اعتنا به شک نمی کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] (مجتهد) و (اعلم) را از سه راه می توان شناخت: اوّل: این که خود انسان اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد. دوم: این که دو نفر عادل از اهل علم به او خبر دهند، به شرط این که دو نفر عالم دیگر برخلاف گفته آنها شهادت ندهند. سوم: این که آنچنان در میان اهل علم و محافل علمی مشهور باشد که انسان یقین پیدا کند او اعلم است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر بداند دروغ بستن به خدا و پیغمبر روزه را باطل می کند و چیزی را که می داند دروغ است بآنان نسبت دهد، و بعداً بفهمد آنچه را که گفته راست بوده روزه اش صحیح است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر چیزی را که می داند دروغ است؛ به خدا و پیغمبر نسبت دهد و بعدا بفهمد آنچه را که گفته راست بوده؛ باید روزه را تمام کند و قضای آن را هم به جا آورد.
- [آیت الله سبحانی] اگر بداند دروغ بستن به خدا و پیغمبر روزه را باطل می کند و چیزی را که می داند دروغ است به آنان نسبت دهد و بعداً بفهمد آنچه را که گفته راست بوده، روزه اش باطل است.
- [امام خمینی] اگر بداند دروغ بستن به خدا و پیغمبر روزه را باطل می کند و چیزی را که می داند دروغ است به آنان نسبت دهد و بعدا بفهمد آن چه را که گفته، راست بوده، روزه اش صحیح است.
- [آیت الله بهجت] کسی که چند نماز از او قضا شده و تعداد آنها را نمی داند مثلاً نمی داند چهار تا بوده یا پنج تا ، چنانچه برای او مشکل نیست و عسر و حرج در کار نباشد ، لازم است آن قدر نماز بخواند تا علم پیدا کند به مقدار نمازهای قضا شده یا اینکه بیشتر نماز قضا خوانده است ، و اگر تحصیل علم ممکن نیست ، به مقداری که اطمینان پیدا کند نماز بخواند ، و اگر آن هم نشد به قدری که گمان پیدا کند ، و این احتیاطات در صورتی است که می داند یا احتمال می دهد که سابقاً مقدار آنها را می دانسته و الاّ فقط به قدری که یقین دارد نماز بخواند و در مورد مقدار بیشتر ، احتیاط کردن خوب است ولی ظاهر این است که لازم نیست .
- [آیت الله مکارم شیرازی] شرط هفتم آن است که وضو را به قصد قربت یعنی برای خدا انجام دهد، بنابر این اگر به قصد ریا و خودنمایی یا برای خنک شدن بدن و مانند آن بگیرد باطل است، ولی اگر تصمیم قطعی دارد که برای اطاعت فرمان خدا وضو بگیرد در ضمن می داند خنک هم می شود، ضرری ندارد.