http://www.islamquest.net

در میان خلفای راشدین، چرا از حضرت علی(ع) بیش از بقیه خلفا، روایات تفسیری به ما رسیده است؟
گروهی از صحابه، در زمان حیات پیامبر اسلام(ص) همزمان با نزول آیات قرآن، تفسیر آیات را به شکل کامل فراگرفته و به تبیین آن برای دیگران می‏پرداختند. البته همه‌ی آنها در شرایط یکسانی نبودند، برخی مراتب فهم بالایی داشته و برخی در سطح پایین‌‏تری بودند. عده‌ای نزد پیامبر(ص) به ‏طور کامل تعلیم دیده بودند و برخی تنها مراتبی از تعلیم را آموخته بودند. در هر حال، صحابه حلقه واسطه بین پیامبر(ص) و تابعین بودند و علم و دانش معرفت قرآن، از طریق آنها برای دیگران حاصل می‏شد. امام علی(ع)، نخستین مؤمن و معروف‏‌ترین صحابه‌ی پیامبر اسلام(ص) است که پیشگام و پیشتاز در تفسیر قرآن است و همیشه قرین و ملازم پیامبر اکرم(ص) بوده و از آن حضرت کسب علم می‌نمود.[1] همان‌گونه که خود می‌فرماید: «هیچ آیه‏ای از قرآن بر رسول خدا نازل نشد، جز این‌‏که برای من خواند و املا فرمود و من به خط خود نوشتم و تأویل و تفسیر، ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه و خاص و عام آن‏ را به من آموخت و از خدا خواست که فهم و حفظ آن ‏را به من عطا فرماید، و از زمانی که آن دعا را درباره من کرد، هیچ آیه‏ای از قرآن و هیچ علمی را که املا فرمود و من نوشتم، فراموش نکردم و آنچه را خدا به او تعلیم فرمود؛ از حلال و حرام، امر و نهی، گذشته و آینده و نوشته‏ای که بر هر پیغمبر پیش از او نازل شده بود؛ از طاعت و معصیت به من تعلیم فرمود و من حفظش کردم و حتی یک حرف آن را فراموش نکردم، سپس دستش را بر سینه‌‏ام گذاشت و از خدا خواست دلم را از علم و فهم و حکم و نور پر کند. عرض کردم: ای پیغمبر خدا، پدر و مادرم به قربانت، از زمانی که آن دعا را درباره من کردی، چیزی را فراموش نکردم و آنچه را هم ننوشتم از یادم نرفته، آیا بیم فراموشی بر من داری؟ فرمود نه، برتو بیم فراموشی و نادانی ندارم.[2] پیامبر گرامی اسلام درباره امام علی(ع) فرمودند: «أنا مدینه العلم و علیّ بابها»؛ من شهر علم و علی باب و راه ورود به آن شهر است.[3] بنابر این، می‌بینیم امروزه به اعتراف بزرگان اهل سنت، اکثر روایات تفسیری از حضرت علی(ع) است و از دیگر خلفا، روایات تفسیری، به ندرت گزارش شده است. [1] . مؤدب، سید رضا، روشهای تفسیر قرآن‏، ص 33 - 36، اشراق، قم، چاپ اول، 1380 ش؛ مروتی‏، سهراب، پژوهشی پیرامون تاریخ تفسیر قرآن،‏ ص 277، نشر رمز، تهران، پاپ اول، 1381 ش. [2] . مجلسی، محمدتقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، موسوی کرمانی، حسین، اشتهاردی، علی پناه، ج 12، ص 202 - 203، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور، قم، چاپ دوم، 1406 ق. [3] . شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج 27، ص 34 و 76، مؤسسة آل البیت(ع)، قم‏، چاپ اول، 1409 ق‏؛ ابن أبی الحدید، عبد الحمید‏، شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، محقق، مصحح، ابراهیم، محمد ابوالفضل، ج 7، ص 219،‏ مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، قم، چاپ اوّل، 1404 ق.  
عنوان سوال:

در میان خلفای راشدین، چرا از حضرت علی(ع) بیش از بقیه خلفا، روایات تفسیری به ما رسیده است؟


پاسخ:

گروهی از صحابه، در زمان حیات پیامبر اسلام(ص) همزمان با نزول آیات قرآن، تفسیر آیات را به شکل کامل فراگرفته و به تبیین آن برای دیگران می‏پرداختند. البته همه‌ی آنها در شرایط یکسانی نبودند، برخی مراتب فهم بالایی داشته و برخی در سطح پایین‌‏تری بودند. عده‌ای نزد پیامبر(ص) به ‏طور کامل تعلیم دیده بودند و برخی تنها مراتبی از تعلیم را آموخته بودند. در هر حال، صحابه حلقه واسطه بین پیامبر(ص) و تابعین بودند و علم و دانش معرفت قرآن، از طریق آنها برای دیگران حاصل می‏شد. امام علی(ع)، نخستین مؤمن و معروف‏‌ترین صحابه‌ی پیامبر اسلام(ص) است که پیشگام و پیشتاز در تفسیر قرآن است و همیشه قرین و ملازم پیامبر اکرم(ص) بوده و از آن حضرت کسب علم می‌نمود.[1] همان‌گونه که خود می‌فرماید: «هیچ آیه‏ای از قرآن بر رسول خدا نازل نشد، جز این‌‏که برای من خواند و املا فرمود و من به خط خود نوشتم و تأویل و تفسیر، ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه و خاص و عام آن‏ را به من آموخت و از خدا خواست که فهم و حفظ آن ‏را به من عطا فرماید، و از زمانی که آن دعا را درباره من کرد، هیچ آیه‏ای از قرآن و هیچ علمی را که املا فرمود و من نوشتم، فراموش نکردم و آنچه را خدا به او تعلیم فرمود؛ از حلال و حرام، امر و نهی، گذشته و آینده و نوشته‏ای که بر هر پیغمبر پیش از او نازل شده بود؛ از طاعت و معصیت به من تعلیم فرمود و من حفظش کردم و حتی یک حرف آن را فراموش نکردم، سپس دستش را بر سینه‌‏ام گذاشت و از خدا خواست دلم را از علم و فهم و حکم و نور پر کند. عرض کردم: ای پیغمبر خدا، پدر و مادرم به قربانت، از زمانی که آن دعا را درباره من کردی، چیزی را فراموش نکردم و آنچه را هم ننوشتم از یادم نرفته، آیا بیم فراموشی بر من داری؟ فرمود نه، برتو بیم فراموشی و نادانی ندارم.[2] پیامبر گرامی اسلام درباره امام علی(ع) فرمودند: «أنا مدینه العلم و علیّ بابها»؛ من شهر علم و علی باب و راه ورود به آن شهر است.[3] بنابر این، می‌بینیم امروزه به اعتراف بزرگان اهل سنت، اکثر روایات تفسیری از حضرت علی(ع) است و از دیگر خلفا، روایات تفسیری، به ندرت گزارش شده است. [1] . مؤدب، سید رضا، روشهای تفسیر قرآن‏، ص 33 - 36، اشراق، قم، چاپ اول، 1380 ش؛ مروتی‏، سهراب، پژوهشی پیرامون تاریخ تفسیر قرآن،‏ ص 277، نشر رمز، تهران، پاپ اول، 1381 ش. [2] . مجلسی، محمدتقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، موسوی کرمانی، حسین، اشتهاردی، علی پناه، ج 12، ص 202 - 203، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور، قم، چاپ دوم، 1406 ق. [3] . شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج 27، ص 34 و 76، مؤسسة آل البیت(ع)، قم‏، چاپ اول، 1409 ق‏؛ ابن أبی الحدید، عبد الحمید‏، شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، محقق، مصحح، ابراهیم، محمد ابوالفضل، ج 7، ص 219،‏ مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، قم، چاپ اوّل، 1404 ق.  





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین