متکلمان و فیلسوفان برای اثبات نیازمندی انسان به دین و نجات‌بخشی آن دلایل فراوانی ذکر کرده‌اند که ما در این مختصر فقط به یکی از آنها اشاره می‌کنیم. این دلیل بر مقدماتی استوار است؛ مانند: 1. خداوند حکیم است و کارهایش هدف‌مند است و هیچ‌گاه کار لغو و بیهوده انجام نمی‌‌دهد. 2. خداوند انسان را آفرید و در او انواع نیازها و کمالات را قرار داد. 3. انسان برای این‌که تمامی کمالات بالقوه‌اش را بالفعل کند و به سعادت ابدی برسد، باید مسیر صحیح و مطمئنی برای زندگی‌اش انتخاب کند. 4. انتخاب مسیر صحیح احتیاج به شناخت دارد. 5. ابزار شناخت انسان که عبارت از عقل و حس می‌باشند، محدود بوده و قدرت نشان دادن دقیق راه صحیح را در تمام موارد به انسان ندارند، گرچه در برخی موارد، عقل به تنهایی می‌تواند سره را از سره بازشناسد. 6. صفت حکمت خداوند اقتضا می‌کند که انسان را رها نکند و راه رسیدن و سعادت واقعی و همچنین بالفعل کردن کمالاتش را از طریق وحی به او نشان دهد. از مجموع مقدمات یاد شده، روشن می‌شود که انسان برای رسیدن به کمال نهایی خویش، نیاز به منبع دیگری، غیر از حس و تجربه و عقل دارد که با بهره‌گیری از آن بتواند راه درست را بشناسد و بر اساس این شناخت، به گزینش صحیح دست زند؛ از این‌رو با توجه به مقدمه نخست حکمت الهی اقتضا می‌کند که با بعثت پیامبران، مجموعه آنچه که شناخت آن برای نجات انسان و رسیدن او به کمال نهایی‌اش لازم است، در اختیار او نهاده شود.[1] برای آگاهی بیشتر: نیازمندی به دین، 10447 حل مشکلات با عمل به دستورات اسلام ، 6063 نقش معاد در زندگی فردی و اجتماعی، 4137 [1] . ر. ک: حلّی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، ص 375، قم، مصطفوی؛ ابن سینا، الشفاء، الالهیات، ص 441، قم، منشورات مکتبة آیت الله المرعشی؛ صدر المتالهین، المبدء و المعاد، ص 488 489، تهران، انجمن فلسفه ایران، 1354ش؛ مطهری، مرتضی، مقالات فلسفی، ج 2، ص 75، تهران، حکمت، 1366ش؛ مصباح یزدی، محمد تقی، راهنما شناسی، ص 27- 38، تهران، امیر کبیر، 1375ش.
دین چگونه نجات دهنده است؟
متکلمان و فیلسوفان برای اثبات نیازمندی انسان به دین و نجاتبخشی آن دلایل فراوانی ذکر کردهاند که ما در این مختصر فقط به یکی از آنها اشاره میکنیم. این دلیل بر مقدماتی استوار است؛ مانند:
1. خداوند حکیم است و کارهایش هدفمند است و هیچگاه کار لغو و بیهوده انجام نمیدهد.
2. خداوند انسان را آفرید و در او انواع نیازها و کمالات را قرار داد.
3. انسان برای اینکه تمامی کمالات بالقوهاش را بالفعل کند و به سعادت ابدی برسد، باید مسیر صحیح و مطمئنی برای زندگیاش انتخاب کند.
4. انتخاب مسیر صحیح احتیاج به شناخت دارد.
5. ابزار شناخت انسان که عبارت از عقل و حس میباشند، محدود بوده و قدرت نشان دادن دقیق راه صحیح را در تمام موارد به انسان ندارند، گرچه در برخی موارد، عقل به تنهایی میتواند سره را از سره بازشناسد.
6. صفت حکمت خداوند اقتضا میکند که انسان را رها نکند و راه رسیدن و سعادت واقعی و همچنین بالفعل کردن کمالاتش را از طریق وحی به او نشان دهد.
از مجموع مقدمات یاد شده، روشن میشود که انسان برای رسیدن به کمال نهایی خویش، نیاز به منبع دیگری، غیر از حس و تجربه و عقل دارد که با بهرهگیری از آن بتواند راه درست را بشناسد و بر اساس این شناخت، به گزینش صحیح دست زند؛ از اینرو با توجه به مقدمه نخست حکمت الهی اقتضا میکند که با بعثت پیامبران، مجموعه آنچه که شناخت آن برای نجات انسان و رسیدن او به کمال نهاییاش لازم است، در اختیار او نهاده شود.[1]
برای آگاهی بیشتر:
نیازمندی به دین، 10447
حل مشکلات با عمل به دستورات اسلام ، 6063
نقش معاد در زندگی فردی و اجتماعی، 4137 [1] . ر. ک: حلّی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، ص 375، قم، مصطفوی؛ ابن سینا، الشفاء، الالهیات، ص 441، قم، منشورات مکتبة آیت الله المرعشی؛ صدر المتالهین، المبدء و المعاد، ص 488 489، تهران، انجمن فلسفه ایران، 1354ش؛ مطهری، مرتضی، مقالات فلسفی، ج 2، ص 75، تهران، حکمت، 1366ش؛ مصباح یزدی، محمد تقی، راهنما شناسی، ص 27- 38، تهران، امیر کبیر، 1375ش.
- [سایر] خاستگاه و منشأ انتظار ظهور «مصلح و نجات دهنده بزرگ» چیست؟
- [سایر] خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور (مصلح و نجات دهنده بزرگ) چیست؟
- [سایر] آیا می توان چشم به آسمان داشت و به انتظار نجات دهنده بود؟ این ضعف و حقارت نیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] الف) آیا برای نجات جان یک مسلمان، انسان می تواند عضوی از اعضای خود را به او هدیه کند، بدون این که هیچ خطر جانی متوجّه انسان دهنده عضو بوده باشد؟ ب) آیا دهنده عضو می تواند پولی در عوض دریافت نماید؟ ج) اگر احتمال آسیب و خطر کمتر از مرگ برای دهنده عضو در کار باشد آیا این اقدام جایز است در صورتی که با این کار مسلمانی را از مرگ نجات بدهد؟
- [سایر] با اینکه دین اسلام تنها دین بر حق است؛ چرا نجات پیروان سایر ادیان نیز در قرآن، ممکن اعلام شده است؟
- [سایر] ادعا شده است که با توجّه به عقیده زرتشتیان (در ایران باستان) به موضوع سوشیانت (نجات دهنده بزرگ)، معلوم می شود که مهدویتِ اسلام، ریشه در عقاید ایرانیان دارد و از آنجا گرفته شده است؛ پاسخ چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] از آنجا که پیوند اعضای شخص زنده به زنده موجب ضرر جزئی یا غیر جزئی فرد دهنده می شود، آیا بخاطر نجات جان دیگری اقدام به چنین کاری مجاز است؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر بازداری شخص از خودکشی، مستلزم استقبال از خطر جانی یا به خطر افتادن سلامت شخص نجات دهنده باشد، تا چه اندازه ای باید از این خطر استقبال نماید؟
- [آیت الله بهجت] آیا زکات شامل دین (قرض) هم می شود؟ در این صورت زکات آن بر عهده ی وام دهنده است یا وام گیرنده؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] نسبت به شخصی که به گونه ای می خواهد اقدام به خودکشی نماید بفرمایید: الف) آیا جلوگیری از خودکشی وی بر دیگران واجب است؟ ب) اگر ممانعت از خودکشی آن شخص، مستلزم مخارجی باشد آن مخارج را چه کسی و تا چه مقداری باید پرداخت نماید؟ ج) اگر بازداری شخص فوق از خودکشی، مستلزم استقبال از خطر جانی یا به خطر افتادن سلامت شخص نجات دهنده باشد تا چه اندازه باید از این خطر استقبال نماید؟ د) آیا در نجات جان چنین فردی، فرقی بین مسلمان یا کافر حربی یا کافر غیر حربی که می خواهد خودکشی نماید وجود دارد، اگر هست احکام آن را بفرمایید؟ ه) آیا برای ممانعت از خودکشی آن شخص، رضایت یا عدم رضایت وی برای نجات در تکلیف نجات دهنده، مدخلیّت دارد یا خیر؟ و) در صورت عدم رضایت برای نجات جان خود اگر کسی اقدامی در جهت نجات وی انجام داد که در ضمن آسیبی هم به شخص خودکشی کننده وارد شد، آیا منجی ضامن است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر برای آن که کسی را از غرق شدن نجات دهد، سر را در آب فرو برد اگرچه نجات دادن او واجب باشد، روزهاش باطل میشود.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر برای ان که کسی را از غرق شدن نجات دهد سر در اب فرو برد اگر چه نجات دادن او واجب باشد روزه اش باطل می شود
- [آیت الله اردبیلی] اگر برای آن که کسی را از غرق شدن نجات دهد سر خود را در آب فرو برد، اگرچه نجات دادن او واجب باشد، روزه او باطل میشود.
- [آیت الله بروجردی] اگر برای آن که کسی را از غرق شدن نجات دهد، سر را در آب فرو برد، اگر چه نجات دادن او واجب باشد، روزهاش باطل میشود.
- [امام خمینی] اگر برای آنکه کسی را از غرق شدن نجات دهد، سر را در آب فرو برد، اگرچه نجات دادن او واجب باشد، روزه اش باطل است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که برای نجات غریق مجبور است سر را در آب فرو ببرد روزه اش اشکال دارد، ولی به عنوان نجات جان مسلمانی این کار واجب است و بعداً قضا کند.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر برای آنکه کسی را از غرق شدن نجات دهد ، سر را در آب قفرو برد ، اگر چه نجات دادن او واجب باشد ، روزه اش باطل می شود . 7-باقیماندن بر جنابت و حیض ونفاس تا اذان صبح
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه عاریه دهنده بمیرد باید چیزی را که عاریه شده به ورثه او بدهند و اگر عاریه دهنده دیوانه شود باید آن را به ولی او داد.
- [آیت الله سیستانی] اگر حواله دهنده خودش طلب طلبکار را بدهد ، پس اگر کسی که به او حواله شده مدیون حواله دهنده بوده است و خودش در خواست کرده است که پول را بپردازد ، حواله دهنده میتواند چیزی را که داده است از او بگیرد ، و اگر بدون در خواست او داده است ، یا اینکه او مدیون حواله دهنده نبوده است ، نمیتواند چیزی را که داده است از او مطالبه نماید .
- [آیت الله مظاهری] مستحب است کسی که قرضالحسنه میگیرد، چیزی به قرض دهنده بدهد و فرقی نیست که قرض دهنده از اوّل بداند که قرضگیرنده به او چیزی میدهد یا نداند و همین مقدار که قرض دهنده خود را بیش از آنچه قرض داده است بستانکار نداند، میتواند از قرض گیرنده چیزی بگیرد.