بخشش
جود صفت نیکو است و در روایات به آن توصیه شده است. این عنوان به مناسبت در باب زکات و صوم به کار رفته است.
اگر کسی بعد از اینکه بسیار زیاد توبه کرده باشد، ولی دوباره مرتکب گناه شود، آیا امیدی به بخشش دارد؟
راه توبه هیچ‌گاه بسته نیست. انسان اگر چندین بار توبه‌اش را بشکند، باز هم واقعاً – و نه تنها با زبان - پشیمان شود و به درگاه الهی روی آورد، خداوند او را می‌پذیرد. البته انسان باید سعی و تلاش کند هیچ وقت مرتکب گناه نشود، اگر کسی توبه واقعی کند؛ یعنی از ته دل از گناه خود پشیمان شود و تصمیم بگیرد که دیگر مرتکب گناه نشود، خداوند توبه او را می‌پذیرد، و خداوند توبه کنندگان را دوست دارد. امید به رحمت پروردگار و ندامت و پشیمانی از گناهان و در نهایت توبه واقعی و خالصانه، گامی مهم به سوی محبوب خدا شدن و راهی است هموار به سوی هدایت، که شیطان از آن نگران است. نکته بسیار مهم در این راه، استعانت از لطف و عنایتی است که خداوند نسبت به توبه کنندگان دارد؛ زیرا توبه واقعی همه عقوبات اخروی گناه و آثار منفی آن‌را در پیشگاه خداوند از بین می‌برد، همان‌گونه که خداوند فرموده است: «ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‌اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد؛ زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است».[1] اما توبه دو رکن اساسی دارد: 1. پشیمانی از گذشته: اصلی‌ترین رکن توبه این است که توبه کننده از گذشته پشیمان باشد. این همان است که در آیات زیادی با جمله «الاّ مَن تابَ»،[2] و یا «إلاّ الذِّینَ تابُوا»،[3] بیان شده است. البته گاهی از پشیمانی به اعتراف تعبیر شده است: «وَ آخَرُونَ اعتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ»؛[4] «و گروه دیگر به گناهشان اعتراف کردند». 2. تصمیم بر ترک گناه در آینده: این شرط را می‌توان از این آیه استفاده کرد: «فَاستَغفَرُوا لِذُنُوبِهِم .... وَ لَم یُصِرُّوا عَلی ما فَعَلُوا وَ هُم یَعلَمُونَ»؛[5] «پس برای گناهان خود طلب آمرزش کنند ... و بر گناه اصرار نمی‌ورزند [و دوباره آن‌را مرتکب نمی‌شوند] در حالی ‌که می‌دانند». علاوه بر این دو رکن، برای پذیرش توبه از سوی خداوند، چند شرط وجود دارد: 1. جهل نسبت به گناه: معصیتی که انسان مرتکب شده از روی علم و سرکشی نباشد، بلکه از روی جهالت باشد. گاهی انسان گناهی را از روی هوا و هوس و برای ارضای شهوت‌های خود انجام می‌دهد و هدف او مخالفت با خدا نیست، ولی گاهی آن کار را به جهت مخالفت با خدا و عناد و ستیز در برابر حق انجام می‌دهد. اگر ارتکاب گناه به صورت اول باشد، معلوم می‌شود که بنده هر چند خدا را نافرمانی کرده، ولی روح نافرمانی در او نیست، بلکه فقط از روی هوای نفس این کار را کرده است، در این صورت اگر از کرده خود پشیمان شد و به سوی خدا بازگشت خدا توبه او را می‌پذیرد و می‌توان گفت که او این کار را از روی جهالت و نادانی انجام داده است، هرچند که گناه بودن آن‌را می‌دانست. بنابراین، قید جهالت به معنای آن نیست که گنه‌کار در حین ارتکاب گناه، حرام بودن آن‌را نمی‌دانست؛ زیرا در چنین صورتی او گناهی نکرده تا توبه کند، بلکه جهالت در این‌جا به همان مفهومی است که گفته شد؛ یعنی انجام کار از روی هوا و هوس. 2. سرعت در توبه: شرط دوم پذیرش توبه این است که، وقتی مرتکب گناهی شد هرچه زودتر توبه کند و توبه را به تأخیر نیندازد، اگر توبه را به تأخیر اندازند تا وقتی که مرگشان فرا رسد، دیگر توبه آنها پذیرفته نخواهد شد. 3. انجام عمل صالح: این شرط در آیات متعددی مطرح شده است؛ گاه به صورت: «إلاّ مَن تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً»؛[6] «مگر کسی که توبه کند و ایمان بیاورد و عمل شایسته انجام دهد»، و گاه به صورت بیان مصداق اعمال صالح، از جمله: «فَان تابُوا وَ اقامُوا الصَّلوةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ فَخَلُّوا سَبِیلَهُم إنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»؛[7] «پس اگر توبه کنند و نماز را به پا دارند و زکات را بپردازند، آنها را رها سازید؛ زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است». 4. اصلاح گذشته: شرط دیگر قبولی توبه جبران و اصلاح گذشته است. «إلاّ الَّذینَ تابُوا مِن بَعدِ ذلِکَ وَ أصلَحُوا فَإنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»؛[8] «مگر کسانی که بعد از آن توبه کنند و جبران نمایند که خداوند بخشنده مهربان است». جبران گذشته به این است که هم حقوق مادی و معنوی مردم را ادا و هم حقوق خداوند را جبران کند. تنها در یک صورت است که تصریح شده توبه مورد قبول حق تعالی قرار نمی‌گیرد و این نکته با صراحت در قرآن مجید مطرح شده است. و آن این‌که انسان زمانی به توبه روی آورد که در آستانه مرگ است و یا مورد غضب الهی قرار گرفته است. در این هنگام باب توبه بسته است و توبه پذیرفته نمی‌شود. به بیان واضح‌تر؛ این‌که تنها در یک صورت توبه قابل قبول نیست و آن هنگامی است که توبه اختیاری نباشد و شکل اضطراری و اجباری به خود بگیرد. قرآن کریم به شدت توبه هنگام مرگ را مردود می‌داند آن‌جا که می‌فرماید: «وَ لَیْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئاتِ حَتَّی إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّی تُبْتُ الْآنَ.. ».[9] بنابراین، توبه‌های هنگام مرگ مورد قبول نیست. عارفان همواره سفارش می‌کنند که فرصت را از دست ندهید و در سن جوانی توبه کنید. برای آگاهی بیشتر در باره توبه و شرایط آن پاسخ‌های زیر را مطالعه کنید. توبه و جایگاه آن در قرآن کریم، 25704 گناهان زیاد و توبه واقعی، 4675 لزوم توبه در هر آن، 37293 راه‌های کسب محبت خدا، سؤال شماره 261 [1] . زمر، 53: «قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلی‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ». [2] . مریم،60؛ فرقان، 70. [3] . بقره، 160؛ مائده، 34. [4] . توبه، 102. [5] . آل عمران، 135. [6] . فرقان، 70؛ مریم، 60. [7] . توبه، 5. [8] . نور، 5؛ همین مضمون در این آیات نیز آمده است: نساء، 16؛ بقره، 160؛ آل عمران، 89. [9] . نساء، 18.
راه توبه هیچ‌گاه بسته نیست. انسان اگر چندین بار توبه‌اش را بشکند، باز هم واقعاً – و نه تنها با زبان - پشیمان شود و به درگاه الهی روی آورد، خداوند او را می‌پذیرد. البته انسان باید سعی و تلاش کند هیچ وقت مرتکب گناه نشود، اگر کسی توبه واقعی کند؛ یعنی از ته دل از گناه خود پشیمان شود و تصمیم بگیرد که دیگر مرتکب گناه نشود، خداوند توبه او را می‌پذیرد، و خداوند توبه کنندگان را دوست دارد. امید به رحمت پروردگار و ندامت و پشیمانی از گناهان و در نهایت توبه واقعی و خالصانه، گامی مهم به سوی محبوب خدا شدن و راهی است هموار به سوی هدایت، که شیطان از آن نگران است. نکته بسیار مهم در این راه، استعانت از لطف و عنایتی است که خداوند نسبت به توبه کنندگان دارد؛ زیرا توبه واقعی همه عقوبات اخروی گناه و آثار منفی آن‌را در پیشگاه خداوند از بین می‌برد، همان‌گونه که خداوند فرموده است: «ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‌اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد؛ زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است».[1] اما توبه دو رکن اساسی دارد: 1. پشیمانی از گذشته: اصلی‌ترین رکن توبه این است که توبه کننده از گذشته پشیمان باشد. این همان است که در آیات زیادی با جمله «الاّ مَن تابَ»،[2] و یا «إلاّ الذِّینَ تابُوا»،[3] بیان شده است. البته گاهی از پشیمانی به اعتراف تعبیر شده است: «وَ آخَرُونَ اعتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ»؛[4] «و گروه دیگر به گناهشان اعتراف کردند». 2. تصمیم بر ترک گناه در آینده: این شرط را می‌توان از این آیه استفاده کرد: «فَاستَغفَرُوا لِذُنُوبِهِم .... وَ لَم یُصِرُّوا عَلی ما فَعَلُوا وَ هُم یَعلَمُونَ»؛[5] «پس برای گناهان خود طلب آمرزش کنند ... و بر گناه اصرار نمی‌ورزند [و دوباره آن‌را مرتکب نمی‌شوند] در حالی ‌که می‌دانند». علاوه بر این دو رکن، برای پذیرش توبه از سوی خداوند، چند شرط وجود دارد: 1. جهل نسبت به گناه: معصیتی که انسان مرتکب شده از روی علم و سرکشی نباشد، بلکه از روی جهالت باشد. گاهی انسان گناهی را از روی هوا و هوس و برای ارضای شهوت‌های خود انجام می‌دهد و هدف او مخالفت با خدا نیست، ولی گاهی آن کار را به جهت مخالفت با خدا و عناد و ستیز در برابر حق انجام می‌دهد. اگر ارتکاب گناه به صورت اول باشد، معلوم می‌شود که بنده هر چند خدا را نافرمانی کرده، ولی روح نافرمانی در او نیست، بلکه فقط از روی هوای نفس این کار را کرده است، در این صورت اگر از کرده خود پشیمان شد و به سوی خدا بازگشت خدا توبه او را می‌پذیرد و می‌توان گفت که او این کار را از روی جهالت و نادانی انجام داده است، هرچند که گناه بودن آن‌را می‌دانست. بنابراین، قید جهالت به معنای آن نیست که گنه‌کار در حین ارتکاب گناه، حرام بودن آن‌را نمی‌دانست؛ زیرا در چنین صورتی او گناهی نکرده تا توبه کند، بلکه جهالت در این‌جا به همان مفهومی است که گفته شد؛ یعنی انجام کار از روی هوا و هوس. 2. سرعت در توبه: شرط دوم پذیرش توبه این است که، وقتی مرتکب گناهی شد هرچه زودتر توبه کند و توبه را به تأخیر نیندازد، اگر توبه را به تأخیر اندازند تا وقتی که مرگشان فرا رسد، دیگر توبه آنها پذیرفته نخواهد شد. 3. انجام عمل صالح: این شرط در آیات متعددی مطرح شده است؛ گاه به صورت: «إلاّ مَن تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً»؛[6] «مگر کسی که توبه کند و ایمان بیاورد و عمل شایسته انجام دهد»، و گاه به صورت بیان مصداق اعمال صالح، از جمله: «فَان تابُوا وَ اقامُوا الصَّلوةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ فَخَلُّوا سَبِیلَهُم إنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»؛[7] «پس اگر توبه کنند و نماز را به پا دارند و زکات را بپردازند، آنها را رها سازید؛ زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است». 4. اصلاح گذشته: شرط دیگر قبولی توبه جبران و اصلاح گذشته است. «إلاّ الَّذینَ تابُوا مِن بَعدِ ذلِکَ وَ أصلَحُوا فَإنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»؛[8] «مگر کسانی که بعد از آن توبه کنند و جبران نمایند که خداوند بخشنده مهربان است». جبران گذشته به این است که هم حقوق مادی و معنوی مردم را ادا و هم حقوق خداوند را جبران کند. تنها در یک صورت است که تصریح شده توبه مورد قبول حق تعالی قرار نمی‌گیرد و این نکته با صراحت در قرآن مجید مطرح شده است. و آن این‌که انسان زمانی به توبه روی آورد که در آستانه مرگ است و یا مورد غضب الهی قرار گرفته است. در این هنگام باب توبه بسته است و توبه پذیرفته نمی‌شود. به بیان واضح‌تر؛ این‌که تنها در یک صورت توبه قابل قبول نیست و آن هنگامی است که توبه اختیاری نباشد و شکل اضطراری و اجباری به خود بگیرد. قرآن کریم به شدت توبه هنگام مرگ را مردود می‌داند آن‌جا که می‌فرماید: «وَ لَیْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئاتِ حَتَّی إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّی تُبْتُ الْآنَ.. ».[9] بنابراین، توبه‌های هنگام مرگ مورد قبول نیست. عارفان همواره سفارش می‌کنند که فرصت را از دست ندهید و در سن جوانی توبه کنید. برای آگاهی بیشتر در باره توبه و شرایط آن پاسخ‌های زیر را مطالعه کنید. توبه و جایگاه آن در قرآن کریم، 25704 گناهان زیاد و توبه واقعی، 4675 لزوم توبه در هر آن، 37293 راه‌های کسب محبت خدا، سؤال شماره 261 [1] . زمر، 53: «قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلی‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ». [2] . مریم،60؛ فرقان، 70. [3] . بقره، 160؛ مائده، 34. [4] . توبه، 102. [5] . آل عمران، 135. [6] . فرقان، 70؛ مریم، 60. [7] . توبه، 5. [8] . نور، 5؛ همین مضمون در این آیات نیز آمده است: نساء، 16؛ بقره، 160؛ آل عمران، 89. [9] . نساء، 18.
عنوان سوال:
اگر کسی بعد از اینکه بسیار زیاد توبه کرده باشد، ولی دوباره مرتکب گناه شود، آیا امیدی به بخشش دارد؟
پاسخ:
راه توبه هیچ‌گاه بسته نیست. انسان اگر چندین بار توبه‌اش را بشکند، باز هم واقعاً – و نه تنها با زبان - پشیمان شود و به درگاه الهی روی آورد، خداوند او را می‌پذیرد. البته انسان باید سعی و تلاش کند هیچ وقت مرتکب گناه نشود، اگر کسی توبه واقعی کند؛ یعنی از ته دل از گناه خود پشیمان شود و تصمیم بگیرد که دیگر مرتکب گناه نشود، خداوند توبه او را می‌پذیرد، و خداوند توبه کنندگان را دوست دارد.
امید به رحمت پروردگار و ندامت و پشیمانی از گناهان و در نهایت توبه واقعی و خالصانه، گامی مهم به سوی محبوب خدا شدن و راهی است هموار به سوی هدایت، که شیطان از آن نگران است.
نکته بسیار مهم در این راه، استعانت از لطف و عنایتی است که خداوند نسبت به توبه کنندگان دارد؛ زیرا توبه واقعی همه عقوبات اخروی گناه و آثار منفی آن‌را در پیشگاه خداوند از بین می‌برد، همان‌گونه که خداوند فرموده است: «ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‌اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد؛ زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است».[1]
اما توبه دو رکن اساسی دارد:
1. پشیمانی از گذشته: اصلی‌ترین رکن توبه این است که توبه کننده از گذشته پشیمان باشد. این همان است که در آیات زیادی با جمله «الاّ مَن تابَ»،[2] و یا «إلاّ الذِّینَ تابُوا»،[3] بیان شده است. البته گاهی از پشیمانی به اعتراف تعبیر شده است: «وَ آخَرُونَ اعتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ»؛[4] «و گروه دیگر به گناهشان اعتراف کردند».
2. تصمیم بر ترک گناه در آینده: این شرط را می‌توان از این آیه استفاده کرد: «فَاستَغفَرُوا لِذُنُوبِهِم .... وَ لَم یُصِرُّوا عَلی ما فَعَلُوا وَ هُم یَعلَمُونَ»؛[5] «پس برای گناهان خود طلب آمرزش کنند ... و بر گناه اصرار نمی‌ورزند [و دوباره آن‌را مرتکب نمی‌شوند] در حالی که می‌دانند».
علاوه بر این دو رکن، برای پذیرش توبه از سوی خداوند، چند شرط وجود دارد:
1. جهل نسبت به گناه: معصیتی که انسان مرتکب شده از روی علم و سرکشی نباشد، بلکه از روی جهالت باشد. گاهی انسان گناهی را از روی هوا و هوس و برای ارضای شهوت‌های خود انجام می‌دهد و هدف او مخالفت با خدا نیست، ولی گاهی آن کار را به جهت مخالفت با خدا و عناد و ستیز در برابر حق انجام می‌دهد. اگر ارتکاب گناه به صورت اول باشد، معلوم می‌شود که بنده هر چند خدا را نافرمانی کرده، ولی روح نافرمانی در او نیست، بلکه فقط از روی هوای نفس این کار را کرده است، در این صورت اگر از کرده خود پشیمان شد و به سوی خدا بازگشت خدا توبه او را می‌پذیرد و می‌توان گفت که او این کار را از روی جهالت و نادانی انجام داده است، هرچند که گناه بودن آن‌را می‌دانست.
بنابراین، قید جهالت به معنای آن نیست که گنه‌کار در حین ارتکاب گناه، حرام بودن آن‌را نمی‌دانست؛ زیرا در چنین صورتی او گناهی نکرده تا توبه کند، بلکه جهالت در این‌جا به همان مفهومی است که گفته شد؛ یعنی انجام کار از روی هوا و هوس.
2. سرعت در توبه: شرط دوم پذیرش توبه این است که، وقتی مرتکب گناهی شد هرچه زودتر توبه کند و توبه را به تأخیر نیندازد، اگر توبه را به تأخیر اندازند تا وقتی که مرگشان فرا رسد، دیگر توبه آنها پذیرفته نخواهد شد.
3. انجام عمل صالح: این شرط در آیات متعددی مطرح شده است؛ گاه به صورت: «إلاّ مَن تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً»؛[6] «مگر کسی که توبه کند و ایمان بیاورد و عمل شایسته انجام دهد»، و گاه به صورت بیان مصداق اعمال صالح، از جمله: «فَان تابُوا وَ اقامُوا الصَّلوةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ فَخَلُّوا سَبِیلَهُم إنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»؛[7] «پس اگر توبه کنند و نماز را به پا دارند و زکات را بپردازند، آنها را رها سازید؛ زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است».
4. اصلاح گذشته: شرط دیگر قبولی توبه جبران و اصلاح گذشته است. «إلاّ الَّذینَ تابُوا مِن بَعدِ ذلِکَ وَ أصلَحُوا فَإنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»؛[8] «مگر کسانی که بعد از آن توبه کنند و جبران نمایند که خداوند بخشنده مهربان است».
جبران گذشته به این است که هم حقوق مادی و معنوی مردم را ادا و هم حقوق خداوند را جبران کند.
تنها در یک صورت است که تصریح شده توبه مورد قبول حق تعالی قرار نمی‌گیرد و این نکته با صراحت در قرآن مجید مطرح شده است. و آن اینکه انسان زمانی به توبه روی آورد که در آستانه مرگ است و یا مورد غضب الهی قرار گرفته است. در این هنگام باب توبه بسته است و توبه پذیرفته نمی‌شود. به بیان واضح‌تر؛ اینکه تنها در یک صورت توبه قابل قبول نیست و آن هنگامی است که توبه اختیاری نباشد و شکل اضطراری و اجباری به خود بگیرد. قرآن کریم به شدت توبه هنگام مرگ را مردود می‌داند آنجا که می‌فرماید: «وَ لَیْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئاتِ حَتَّی إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّی تُبْتُ الْآنَ.. ».[9] بنابراین، توبه‌های هنگام مرگ مورد قبول نیست. عارفان همواره سفارش می‌کنند که فرصت را از دست ندهید و در سن جوانی توبه کنید.
برای آگاهی بیشتر در باره توبه و شرایط آن پاسخ‌های زیر را مطالعه کنید.
توبه و جایگاه آن در قرآن کریم، 25704
گناهان زیاد و توبه واقعی، 4675
لزوم توبه در هر آن، 37293
راه‌های کسب محبت خدا، سؤال شماره 261 [1] . زمر، 53: «قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ». [2] . مریم،60؛ فرقان، 70. [3] . بقره، 160؛ مائده، 34. [4] . توبه، 102. [5] . آل عمران، 135. [6] . فرقان، 70؛ مریم، 60. [7] . توبه، 5. [8] . نور، 5؛ همین مضمون در این آیات نیز آمده است: نساء، 16؛ بقره، 160؛ آل عمران، 89. [9] . نساء، 18.
- [سایر] آیا کسی که گناه مرتکب شده و توبه کند، جایگاهش در آخرت با کسی که گناهی مرتکب نشده، متفاوت است؟
- [سایر] آیا شخصی که مرتکب گناه تهمت شده است، می تواند توبه کند؟ آیا گناه او بخشیده می شود؟
- [سایر] درمان نا امیدی شدید از بخشش خداوند و بد بینی به خویش چیست؟
- [سایر] شخصی قسم دروغ به قرآن یاد کرده اکنون نادم و پشیمان است. اگر توبه کند و از خداوند طلب عفو و بخشش نماید، آیا گناه ایشان قابل بخشش نیست؟
- [سایر] سلام.یک کناه مرتکب شده ام و توبه کردم و اطمینان دارم که خدا توبه ام را پذیرفته,اما از اثرات این گناه در مراحل بعدی زندگی بیم دارم.ایا خدا اثرات ان را بعد از توبه از بین می‌برد؟
- [آیت الله نوری همدانی] هر گاه شخص مرتکب معصیتی که موجب حد است بشود و توبه نماید و بعد از گذشتن زمانی نزد حاکم شرع اقرار به گناه نماید. آیا اقرار بعد از توبه مثل اقرار قبل از توبه است یا خیر؟
- [سایر] اگر کسی مرتکب گناه استمنا شود و پس از آن توبه کند خداوند گناهش را می بخشد؟ آیا صحت دارد خداوند دیگر به فرد مرتکب این گناه نگاه نمی کند؟ آیا عبادت های او بعد از توبه مورد قبول خداوند واقع می شود؟
- [سایر] در کودکی مرتکب گناه لواط شدم اما توبه کردم. آیا می توانم با خواهر آن شخص ازدواج کنم؟ توبه من مورد قبول است یا خیر؟ برای ازدواج با آن شخص چه باید بکنم؟
- [سایر] سلام من مرتکب گناه بدی شدم مدتی از انجام گناه گذشت ولی یک شب خیلی اتفاقی جانماز من رو سمت خودش کشید و از اون موقع یعنی قبل از ماه رجب بود به طور مرتب نمازهام رو میخوانم و از ته قلبم و وجودم روزی 70 بار استغفار میکنم(هر روز)..من امید دارم به مغفرت و بخشش خدا.ایا درست فکر میکنم و خدا توبه من رو قبول میکنه؟ سپاس
- [سایر] ذکری برای بخشش گناهان و روشنایی دل به من بیاموزید.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی قطع رحم نموده است و بخواهد توبه کند، باید علاوه بر توبه و طلب بخشش از خداوند متعال، در صورت امکان رضایت کسی را که با او قطع رحم نموده است فراهم سازد و از شرائط توبه قطع رحم، صله رحم است. [1]. رعد، 25.
- [آیت الله مظاهری] کسی که برای معصیت سفر کرده در موقع برگشتن اگر توبه کرده باید نماز را شکسته بخواند، و اگر توبه نکرده باید تمام بخواند.
- [آیت الله مظاهری] توبه سرزنشکننده متوقّف بر رضایت سرزنششونده است، مگر اینکه راضی نشود یا دسترسی به او نباشد که در این صورت، توبه تنها کفایت می‌کند و بهتر است که علاوه بر توبه از آن گناه، برای او دعا و استغار نماید.
- [آیت الله مظاهری] توبه از این گناه بزرگ، علاوه بر پشیمانی از گذشته، خارج شدن از آن محل است.
- [آیت الله اردبیلی] بنابر احتیاط واجب به کسی که آشکارا مرتکب معصیت کبیره مانند ترک نماز و یا شرابخواری می‌شود، نمیتوان زکات داد، هرچند زکات را در معصیت مصرف نکند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . درجه دوم از امر به معروف و نهی از منکر آن است که اگر مرتکب منکر، با اظهار کراهت، ترک معصیت نکرد، با حُسن خلق و کلام حسن او را امر به ترک منکر نماید، و مصالح ترک منکر و فعل معروف و مفاسد عکس آن را بیان کند تا مرتکب، متنبه شود، و ترک معصیت بنماید، و اگر به همین مقدار، مرتکب متنبه شد و معصیت را ترک کرد، اداء وظیفه شده است.
- [آیت الله مظاهری] از گناهان بزرگ که نظیر آن گناه در اسلام کمنظیر است، همجنس بازی است که اگر در میان دو مرد واقع شود به آن لواط، و اگر در میان دو زن واقع شود به آن مساحقه می‌گویند. و در لواط علاوه بر اینکه حدّ آن کشتن است، اگر بدون توبه از دنیا رفت، با قوم لوط محشور می‌شود.
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که بدهکار است ونمیتواند بدهی خود را بدهد، اگرچه مخارج سال خود را داشته باشد، می‌تواند برای دادن قرض خود زکاْ بگیرد ولیباید مالی را که قرض کرده در معصیت خرج نکرده باشد، یا اگر در معصیت خرج کرده، از آن معصیت توبه کرده باشد به شرط آن که از سهم فقرأ به او داده شود. زیرا در سهم غارمین توبه بیتأثیر است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که بدهکار است و نمیتواند بدهی خود را بدهد، اگر چه مخارج سال خود را داشته باشد، می‌تواند برای دادن قرض خود از سهم بدهکاران زکات بگیرد، ولی باید مالی را که قرض کرده در معصیت خرج نکرده باشد، یا اگر در معصیت خرج کرده، از آن معصیت توبه کرده باشد. بلی، از سهم فقرا می‌تواند زکات بگیرد اگر چه از آن معصیت توبه نکرده باشد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی که برای معصیت سفر کرده، هنگامی که از سفر برمیگردد توبه کرده باشد، باید نماز را شکسته بخواند و اگر توبه نکرده باشد، باید تمام بخواند و احتیاط مستحب آن است که هم شکسته و هم تمام بخواند.