با سلام و خسته نباشید. تفسیر آیه 159 سوره انعام با فرض این‌که منظور از تفرقه، تفرقه در دین اسلام باشد، چیست؟!

آیه 159 سوره انعام چنین است:‏ «إِنَّ الَّذِینَ فَرَّقُوا دِینَهُمْ وَ کانُوا شِیَعاً لَسْتَ مِنْهُمْ فِی شَیْ‏ءٍ إِنَّما أَمْرُهُمْ إِلَی اللَّهِ ثُمَّ یُنَبِّئُهُمْ بِما کانُوا یَفْعَلُونَ‏».[1]
در تفسیر این آیه، جمعی از مفسران معتقدند که آیه درباره یهود و نصارا نازل شده است که به گروه‌های مختلف و پراکنده تقسیم شدند، و در برابر یکدیگر صف‌‌‌‏بندی کردند. اما عقیده برخی دیگر این است که آیه به تفرقه‌‌‌‏اندازان این امت اشاره دارد که بر اثر تعصب‌‌ها و روحیه برتری‌‌‏طلبی و... سرچشمه تفرقه و نفاق، در میان مردم مسلمان می‌‌‏شوند.
به نظر می‌رسد محتوای آیه یک حکم عمومی و همگانی درباره تمام افراد تفرقه‌‌‌‏انداز است که با ایجاد انواع بدعت‌ها، میان بندگان خدا، بذر نفاق و اختلاف می‌‏‌پاشند، اعم از آنها که در امت‌‌های پیشین بودند، یا آنها که در این امت‌‌اند.[2]
به عبارت دیگر، معنای آیه این است؛ کسانی که در اثر اختلاف کلمه، دین خود را متفرق ساختند، و اختلافشان هم از روی علم بود - وَ مَا اخْتَلَفَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیاً بَیْنَهُم -[3] در راه تو(پیامبر اسلام) که اساسش وحدت کلمه است قرار ندارند، و سرانجام کار ایشان با پروردگارشان است، و از ایشان چیزی به تو نمی‌‌‌‏چسبد، خدای تعالی روز قیامت ایشان را آگاه می‌‌‏کند به آنچه که می‌‌‏کردند و حقیقت رفتارشان را که خود گروگان آنند بر ایشان روشن می‌‌‏سازد. بنابر این، آیه مطلق است و بیزاری رسول خدا(ص) را، هم از یهود و نصارا می‌‌‏رساند و هم از اهل بدعت و مذهب تراشان امت اسلام.[4]
البته، اگر چه در روایات اشاره به گمراهان و تفرقه‌‌‏اندازان این امت شده است، اما در حقیقت اینها از قبیل بیان مصداق بوده، مانند آنچه علی بن ابراهیم قمی در تفسیر این آیه بیان کرده است: «قال فارقوا أمیر المؤمنین (ع) و صاروا أحزابا»؛[5] یعنی کسانی که از امام علی(ع) جدا شدند و به حزب‌‌ها و گروه‌‌های مختلف تقسیم گردیدند.
این آیه بار دیگر، این حقیقت را که اسلام آیین وحدت و یگانگی است و از هر گونه نفاق و تفرقه و پراکندگی بیزار است، با تأکید تمام بازگو می‌‏کند و به پیامبر اسلام(ص) می‌‏گوید برنامه و کار تو هیچ‌‌گونه شباهتی با افراد تفرقه‌‏انداز ندارد، خداوند منتقم قهار از آنان انتقام خواهد گرفت، و عاقبت شوم اعمالشان را به آنها نشان خواهد داد.   [1] . انعام، 159. «تو را با آنها که دین خویش فرقه ‏فرقه کردند و دسته ‏دسته شدند، کاری نیست. کار آنها با خدا است، و خدا آنان را به کارهایی که می‌‏‌کردند آگاه می‏‌‌سازد». [2] . ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏6، ص 49، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1374ش. [3] . آل عمران، 19. «و اهل کتاب راه خلاف نرفتند، مگر از آن پس که به حقّانیّت آن دین آگاه شدند، و نیز از روی حسد». [4] . طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 7، ص 389- 390، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1417 ق. [5] . قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق، موسوی جزایری، سید طیب، ج ‏1، ص 222، دار الکتاب، قم، چاپ چهارم، 1367 ش.