‌سوره‌ای که پیامبر اکرم(ص) و امام علی(ع) قبل از جنگ‌ها می‌خواندند، کدام سوره از قرآن بود؟
بنابر تحقیق و جست‌وجو در کتاب‌های روایی؛ حدیثی مشاهده نشد که در آن آمده باشد پیامبر اکرم(ص) سوره مشخصی را پیش از جنگ‌های خود تلاوت می‌فرمود. اما در روایات این نقل شده است که پیامبر دعاهایی می‌خواندند که در برخی از آنها آیاتی از قرآن بوده و نیز امام علی(ع) سوره «قُل هو الله احد» و آیاتی از قرآن و نیز ذکرهای دیگری را می‌خواند. به هر حال؛ آن دعاها و یا سوره‌ها برای محفوظ ماندن از شرّ دشمنان‏ و پیروزی بر آنان بود: 1. سید ابن طاووس در مهج الدعوات می‌گوید: حجاب رسول خدا(ص)(یعنی دعایی که برای محفوظ ماندن از شرّ دشمنان می‌خواند) این بود: «"وَ جَعَلْنا عَلی‏ قُلُوبِهِمْ أَکِنَّةً أَنْ یَفْقَهُوهُ وَ فِی آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی‏ أَدْبارِهِمْ نُفُوراً"[1] اللَّهُمَّ بِمَا وَارَتِ الْحُجُبُ مِنْ جَلَالِکَ وَ جَمَالِکَ وَ بِمَا أَطَافَ بِهِ الْعَرْشُ مِنْ بَهَاءِ کَمَالِکَ وَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ وَ بِمَا تُحِیطُ بِهِ قُدْرَتُکَ مِنْ مَلَکُوتِ سُلْطَانِکَ یَا مَنْ لَا رَادَّ لِأَمْرِهِ وَ لا مُعَقِّبَ لِحُکْمِهِ اضْرِبْ بَیْنِی وَ بَیْنَ أَعْدَائِی بِسِتْرِکَ الَّذِی لَا تُفَرِّقُهُ الْعَوَاصِفُ مِنَ الرِّیَاحِ وَ لَا تَقْطَعُهُ الْبَوَاتِرُ مِنَ الصُّفَّاحِ وَ لَا تَنْفُذُهُ عَوَامِلُ الرِّمَاحِ حُلْ یَا شَدِیدَ الْبَطْشِ بَیْنِی وَ بَیْنَ مَنْ یَرْمِینِی بِخَوَافِقِهِ وَ مَنْ تَسْرِی إِلَی طَوَارِقِهِ وَ فَرِّجْ عَنِّی کُلَّ هَمٍّ وَ غَمٍّ یَا فَارِجَ هَمِّ یَعْقُوبَ فَرِّجْ عَنِّی هَمِّی یَا کَاشِفَ ضُرِّ أَیُّوبَ اکْشِفْ ضُرِّی وَ اغْلِبْ لِی مَنْ غَلَبَنِی یَا غَالِباً غَیْرَ مَغْلُوبٍ "وَ رَدَّ اللَّهُ الَّذِینَ کَفَرُوا بِغَیْظِهِمْ لَمْ یَنالُوا خَیْراً وَ کَفَی اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ الْقِتالَ وَ کانَ اللَّهُ قَوِیًّا عَزِیزاً"[2] ، "فَأَیِّدْنَا الَّذِینَ آمَنُوا عَلی‏ عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظاهِرِین"[3] ».‏[4] «ما بر دل‌های کافران حجاب‌هایی افکنده‌ایم که قرآن را نمی‌فهمند و در گوش‌های آنان سنگینی نهاده‌ایم [که نمی‌شنوند]. و چون خدا را در قرآن به تنهایی یاد می‌کنی آنان از نفرت به تو پشت می‌کنند». خدایا! تو را به آن جلال و جمالت که در پس حجاب‌ها مستور است، و به آن نور کمالت که عرش آن‌را احاطه نموده، و به جایگاه عزت و شرافتی که در عرش قدرتت جای دارد، و به ملکوت سلطانت که قدرتت آن‌را احاطه کرده سوگند می‌دهم، ای خدایی که امر و فرمانت را ردکننده‌ای، و حکم و قضاوتت را برگشت دهنده‌ای نیست، بین من و دشمنانم حجاب خودت را قرار ده، حجابی که بادهای تند توانایی متفرق ساختن، و شمشیرهای تیز قدرت قطعه قطعه کردن، و سر نیزه‌های کاری نیروی نفوذ کردن در آن‌را نداشته باشند. ای خدای سخت حمله کننده و به چنگ آورنده، بین من و کسانی که مرا هدف تیرهای خود قرار می‌دهند، و بلاهای عظیم شبانگاه را به سوی من سرازیر می‌کنند حایل شو، و هر غم و اندوهی را از من بر طرف ساز، ای خدایی که غم یعقوب را برطرف ساختی، غم و غصه را از من برطرف فرما. ای خدایی که گرفتاری و بیماری ایوب را برطرف کردی، گرفتاری مرا مرتفع گردان. ای خدای پیروزی که هیچ‌گاه مغلوب نمی‌شوی، مرا بر هر دشمنی که دارم پیروز گردان. «و خدا کافران را خشمناک در حالی‌که به فتحی نائل نشده بودند باز گردانید، و خداوند بار جنگ را از دوش مؤمنان برداشت، و خداوند نیرومند و عزیز است». «پس مؤمنان را بر دشمنانشان یاری دادیم به طوری که بر دشمن پیروز شدند». 2. همچنین سید ابن طاووس در مهج الدعوات؛ دعایی را از امام علی(ع) نقل می‌کند که در بخشی از ثواب آن از پیامبر اکرم(ص) چنین نقل شده است: «...من این دعا را در جنگی نخواندم مگر آن‌که من در آن جنگ به برکت این دعا بر دشمنان خود پیروز شدم».[5] ‏ سپس متن این دعا را سید ابن طاووس نقل می‌کند.[6] 3. امام حسین(ع): امیر مؤمنان علی(ع) فرمود: «یک شب قبل از بدر، خضر (ع) را در خواب دیدم. به او گفتم: چیزی به من تعلیم ده که با آن بر دشمنان، پیروز شوم». فرمود: بگو: «یا هُوَ یا مَن لا هُوَ إلّا هُوَ»؛ ای او! ای آن‌که اویی جز او نیست! «صبح که شد، آن‌را برای پیامبر خدا(ص) نقل کردم». به من فرمود: «ای علی! اسم اعظم، به تو تعلیم داده شده است. پس در روز بدر، این جمله، پیوسته بر زبانم بود». امیر مؤمنان(ع) سوره «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» را خواند و چون تمام کرد، فرمود: «یا هُوَ، یا مَن لا هُوَ إلّا هُوَ، اغفِر لی وَ انصُرنی عَلَی القَومِ الکافِرینَ»؛ ای او! ای آن‌که اویی جز او نیست! مرا بیامرز و بر گروه کافران، پیروزم گردان. علی(ع) در جنگ صِفّین [نیز] این جملات را می‌گفت و حمله می‌کرد. عمّار بن یاسر به ایشان گفت: ای امیر مؤمنان! این اشارات چیست؟ فرمود: «اسم اعظم خدا و ستونِ توحید است: اللَّه لا إله إلّا هو» . سپس آیه «شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَآ إِلَهَ إِلَّا هُوَ»[7] و آخر سوره حشر را خواند. آن‌گاه، پیاده شد و پیش از زوال، چهار رکعت نماز به جا آورد.[8]   [1] . اسراء، 46. [2] . احزاب، 25. [3] . صف، 14. [4] . ابن طاووس، علی بن موسی، مهج الدعوات و منهج العبادات، ص 296، قم، دار الذخائر، چاپ اول، 1411ق. [5] . «وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا قَرَأْتُ هَذَا الدُّعَاءَ فِی غَزَوَاتٍ إِلَّا ظَهَرْتُ بِبَرَکَتِهِ عَلَی أَعْدَائِی»؛ مهج الدعوات، ص 81. [6] . همان، ص 82 – 84. [7] . آل عمران، 18. [8] . شیخ صدوق، محمد بن علی‏، التوحید، محقق و مصحح: حسینی، هاشم‏، ص 89، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1398ق.
عنوان سوال:

‌سوره‌ای که پیامبر اکرم(ص) و امام علی(ع) قبل از جنگ‌ها می‌خواندند، کدام سوره از قرآن بود؟


پاسخ:

بنابر تحقیق و جست‌وجو در کتاب‌های روایی؛ حدیثی مشاهده نشد که در آن آمده باشد پیامبر اکرم(ص) سوره مشخصی را پیش از جنگ‌های خود تلاوت می‌فرمود. اما در روایات این نقل شده است که پیامبر دعاهایی می‌خواندند که در برخی از آنها آیاتی از قرآن بوده و نیز امام علی(ع) سوره «قُل هو الله احد» و آیاتی از قرآن و نیز ذکرهای دیگری را می‌خواند.
به هر حال؛ آن دعاها و یا سوره‌ها برای محفوظ ماندن از شرّ دشمنان‏ و پیروزی بر آنان بود:
1. سید ابن طاووس در مهج الدعوات می‌گوید: حجاب رسول خدا(ص)(یعنی دعایی که برای محفوظ ماندن از شرّ دشمنان می‌خواند) این بود:
«"وَ جَعَلْنا عَلی‏ قُلُوبِهِمْ أَکِنَّةً أَنْ یَفْقَهُوهُ وَ فِی آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی‏ أَدْبارِهِمْ نُفُوراً"[1] اللَّهُمَّ بِمَا وَارَتِ الْحُجُبُ مِنْ جَلَالِکَ وَ جَمَالِکَ وَ بِمَا أَطَافَ بِهِ الْعَرْشُ مِنْ بَهَاءِ کَمَالِکَ وَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ وَ بِمَا تُحِیطُ بِهِ قُدْرَتُکَ مِنْ مَلَکُوتِ سُلْطَانِکَ یَا مَنْ لَا رَادَّ لِأَمْرِهِ وَ لا مُعَقِّبَ لِحُکْمِهِ اضْرِبْ بَیْنِی وَ بَیْنَ أَعْدَائِی بِسِتْرِکَ الَّذِی لَا تُفَرِّقُهُ الْعَوَاصِفُ مِنَ الرِّیَاحِ وَ لَا تَقْطَعُهُ الْبَوَاتِرُ مِنَ الصُّفَّاحِ وَ لَا تَنْفُذُهُ عَوَامِلُ الرِّمَاحِ حُلْ یَا شَدِیدَ الْبَطْشِ بَیْنِی وَ بَیْنَ مَنْ یَرْمِینِی بِخَوَافِقِهِ وَ مَنْ تَسْرِی إِلَی طَوَارِقِهِ وَ فَرِّجْ عَنِّی کُلَّ هَمٍّ وَ غَمٍّ یَا فَارِجَ هَمِّ یَعْقُوبَ فَرِّجْ عَنِّی هَمِّی یَا کَاشِفَ ضُرِّ أَیُّوبَ اکْشِفْ ضُرِّی وَ اغْلِبْ لِی مَنْ غَلَبَنِی یَا غَالِباً غَیْرَ مَغْلُوبٍ "وَ رَدَّ اللَّهُ الَّذِینَ کَفَرُوا بِغَیْظِهِمْ لَمْ یَنالُوا خَیْراً وَ کَفَی اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ الْقِتالَ وَ کانَ اللَّهُ قَوِیًّا عَزِیزاً"[2] ، "فَأَیِّدْنَا الَّذِینَ آمَنُوا عَلی‏ عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظاهِرِین"[3] ».‏[4]
«ما بر دل‌های کافران حجاب‌هایی افکنده‌ایم که قرآن را نمی‌فهمند و در گوش‌های آنان سنگینی نهاده‌ایم [که نمی‌شنوند]. و چون خدا را در قرآن به تنهایی یاد می‌کنی آنان از نفرت به تو پشت می‌کنند». خدایا! تو را به آن جلال و جمالت که در پس حجاب‌ها مستور است، و به آن نور کمالت که عرش آن‌را احاطه نموده، و به جایگاه عزت و شرافتی که در عرش قدرتت جای دارد، و به ملکوت سلطانت که قدرتت آن‌را احاطه کرده سوگند می‌دهم، ای خدایی که امر و فرمانت را ردکننده‌ای، و حکم و قضاوتت را برگشت دهنده‌ای نیست، بین من و دشمنانم حجاب خودت را قرار ده، حجابی که بادهای تند توانایی متفرق ساختن، و شمشیرهای تیز قدرت قطعه قطعه کردن، و سر نیزه‌های کاری نیروی نفوذ کردن در آن‌را نداشته باشند. ای خدای سخت حمله کننده و به چنگ آورنده، بین من و کسانی که مرا هدف تیرهای خود قرار می‌دهند، و بلاهای عظیم شبانگاه را به سوی من سرازیر می‌کنند حایل شو، و هر غم و اندوهی را از من بر طرف ساز، ای خدایی که غم یعقوب را برطرف ساختی، غم و غصه را از من برطرف فرما. ای خدایی که گرفتاری و بیماری ایوب را برطرف کردی، گرفتاری مرا مرتفع گردان. ای خدای پیروزی که هیچ‌گاه مغلوب نمی‌شوی، مرا بر هر دشمنی که دارم پیروز گردان. «و خدا کافران را خشمناک در حالی‌که به فتحی نائل نشده بودند باز گردانید، و خداوند بار جنگ را از دوش مؤمنان برداشت، و خداوند نیرومند و عزیز است». «پس مؤمنان را بر دشمنانشان یاری دادیم به طوری که بر دشمن پیروز شدند».
2. همچنین سید ابن طاووس در مهج الدعوات؛ دعایی را از امام علی(ع) نقل می‌کند که در بخشی از ثواب آن از پیامبر اکرم(ص) چنین نقل شده است: «...من این دعا را در جنگی نخواندم مگر آن‌که من در آن جنگ به برکت این دعا بر دشمنان خود پیروز شدم».[5] ‏ سپس متن این دعا را سید ابن طاووس نقل می‌کند.[6]
3. امام حسین(ع): امیر مؤمنان علی(ع) فرمود: «یک شب قبل از بدر، خضر (ع) را در خواب دیدم. به او گفتم: چیزی به من تعلیم ده که با آن بر دشمنان، پیروز شوم».
فرمود: بگو: «یا هُوَ یا مَن لا هُوَ إلّا هُوَ»؛ ای او! ای آن‌که اویی جز او نیست!
«صبح که شد، آن‌را برای پیامبر خدا(ص) نقل کردم». به من فرمود: «ای علی! اسم اعظم، به تو تعلیم داده شده است. پس در روز بدر، این جمله، پیوسته بر زبانم بود».
امیر مؤمنان(ع) سوره «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» را خواند و چون تمام کرد، فرمود: «یا هُوَ، یا مَن لا هُوَ إلّا هُوَ، اغفِر لی وَ انصُرنی عَلَی القَومِ الکافِرینَ»؛ ای او! ای آن‌که اویی جز او نیست! مرا بیامرز و بر گروه کافران، پیروزم گردان.
علی(ع) در جنگ صِفّین [نیز] این جملات را می‌گفت و حمله می‌کرد. عمّار بن یاسر به ایشان گفت: ای امیر مؤمنان! این اشارات چیست؟
فرمود: «اسم اعظم خدا و ستونِ توحید است: اللَّه لا إله إلّا هو» .
سپس آیه «شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَآ إِلَهَ إِلَّا هُوَ»[7] و آخر سوره حشر را خواند. آن‌گاه، پیاده شد و پیش از زوال، چهار رکعت نماز به جا آورد.[8]   [1] . اسراء، 46. [2] . احزاب، 25. [3] . صف، 14. [4] . ابن طاووس، علی بن موسی، مهج الدعوات و منهج العبادات، ص 296، قم، دار الذخائر، چاپ اول، 1411ق. [5] . «وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا قَرَأْتُ هَذَا الدُّعَاءَ فِی غَزَوَاتٍ إِلَّا ظَهَرْتُ بِبَرَکَتِهِ عَلَی أَعْدَائِی»؛ مهج الدعوات، ص 81. [6] . همان، ص 82 – 84. [7] . آل عمران، 18. [8] . شیخ صدوق، محمد بن علی‏، التوحید، محقق و مصحح: حسینی، هاشم‏، ص 89، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1398ق.





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین