میانه‌روی
میانه‌روی، برگزیدن راهی میان افراط و تفریط را اعتدال گویند. در فقه از آن به مناسبت در بابهای طهارت، صلات، صید و ذباحه، حدود و قصاص سخن رفته است.
چگونه می‌توان مردم را در ساخت و توسعه بنا و ساختمان به میانه‌روی سوق داد؟
با دقت در سخنانی که از پیشوایان دین اسلام در ارتباط با مسکن به ما رسیده، مشاهده می‌شود که از یک‌سو از داشتن منازل بزرگ و مجلل نهی شده و از سوی دیگر به داشتن منزل وسیع و بزرگ توصیه شده است و شاید برخی از این دو مجموعه روایات، تضاد را برداشت کنند. اما واقعیت امر آن است که آنچه از مجموع این روایات به دست می‌آید، آن است که نظر اسلام درباره بزرگی و وسیع بودن منزل، ناظر به انتخاب مکانی است که خانواده به راحتی در آن زندگی کند. و در آن،‌ فضایی مهیا شود که آسایش و آرامش خانواده را فراهم سازد؛ چرا که به تجربه ثابت شده است خانه‌‌‌های کوچک،‌ کسالت و افسردگی را برای خانواده‌‌ها به همراه دارد. در چنین فضایی رفت و آمدهای اقوام و دوستان که در دین به طور فوق‌‏العاده‌‌ای بر آن تأکید شده است،‌ به حداقل رسیده یا حذف می‌‌شود. اسلام با در نظر گرفتن چنین مسائلی در صدد ایجاد فضایی مناسب و با نشاط در محیط خانه بوده است. منظور از منزل وسیع، داشتن کاخ یا خانه مجلل نیست، بلکه برخورداری از مسکنی است که به اندازه نیاز و کفایت باشد. جمع میان این دو نگاه، حرکت به سمت میانه‌روی است. آنچه را که برخاسته از نیاز باشد -اعم از نیاز معنوی، مادی، اجتماعی و...- مورد تأیید شرع است، اما آنچه فرد سعی می‌‌کند خود را نیازمند آن بداند، مورد سرزنش و تقبیح قرار گرفته است.
با دقت در سخنانی که از پیشوایان دین اسلام در ارتباط با مسکن به ما رسیده، مشاهده می‌شود که از یک‌سو از داشتن منازل بزرگ و مجلل نهی شده و از سوی دیگر به داشتن منزل وسیع و بزرگ توصیه شده است و شاید برخی از این دو مجموعه روایات، تضاد را برداشت کنند. اما واقعیت امر آن است که آنچه از مجموع این روایات به دست می‌آید، آن است که نظر اسلام درباره بزرگی و وسیع بودن منزل، ناظر به انتخاب مکانی است که خانواده به راحتی در آن زندگی کند. و در آن،‌ فضایی مهیا شود که آسایش و آرامش خانواده را فراهم سازد؛ چرا که به تجربه ثابت شده است خانه‌‌‌های کوچک،‌ کسالت و افسردگی را برای خانواده‌‌ها به همراه دارد. در چنین فضایی رفت و آمدهای اقوام و دوستان که در دین به طور فوق‌‏العاده‌‌ای بر آن تأکید شده است،‌ به حداقل رسیده یا حذف می‌‌شود. اسلام با در نظر گرفتن چنین مسائلی در صدد ایجاد فضایی مناسب و با نشاط در محیط خانه بوده است. منظور از منزل وسیع، داشتن کاخ یا خانه مجلل نیست، بلکه برخورداری از مسکنی است که به اندازه نیاز و کفایت باشد. جمع میان این دو نگاه، حرکت به سمت میانه‌روی است. آنچه را که برخاسته از نیاز باشد -اعم از نیاز معنوی، مادی، اجتماعی و...- مورد تأیید شرع است، اما آنچه فرد سعی می‌‌کند خود را نیازمند آن بداند، مورد سرزنش و تقبیح قرار گرفته است.
پاسخ:
با دقت در سخنانی که از پیشوایان دین اسلام در ارتباط با مسکن به ما رسیده، مشاهده میشود که از یک‌سو از داشتن منازل بزرگ و مجلل نهی شده و از سوی دیگر به داشتن منزل وسیع و بزرگ توصیه شده است و شاید برخی از این دو مجموعه روایات، تضاد را برداشت کنند. اما واقعیت امر آن است که آنچه از مجموع این روایات به دست می‌آید، آن است که نظر اسلام درباره بزرگی و وسیع بودن منزل، ناظر به انتخاب مکانی است که خانواده به راحتی در آن زندگی کند. و در آن، فضایی مهیا شود که آسایش و آرامش خانواده را فراهم سازد؛ چرا که به تجربه ثابت شده است خانه‌‌‌های کوچک، کسالت و افسردگی را برای خانواده‌‌ها به همراه دارد. در چنین فضایی رفت و آمدهای اقوام و دوستان که در دین به طور فوقالعادهای بر آن تأکید شده است، به حداقل رسیده یا حذف میشود. اسلام با در نظر گرفتن چنین مسائلی در صدد ایجاد فضایی مناسب و با نشاط در محیط خانه بوده است. منظور از منزل وسیع، داشتن کاخ یا خانه مجلل نیست، بلکه برخورداری از مسکنی است که به اندازه نیاز و کفایت باشد.
جمع میان این دو نگاه، حرکت به سمت میانه‌روی است. آنچه را که برخاسته از نیاز باشد -اعم از نیاز معنوی، مادی، اجتماعی و...- مورد تأیید شرع است، اما آنچه فرد سعی می‌‌کند خود را نیازمند آن بداند، مورد سرزنش و تقبیح قرار گرفته است.
- [آیت الله جوادی آملی] آیا می‌توان زیر قبرستان ساختمان بنا کرد به طوری که سقف ساختمان کف قبرستان باشد؟
- [آیت الله نوری همدانی] الف: آیا در صورت عدم امکان گسترش ساختمان یک مسجد می‌توان مسجد را در محل دیگری غیر از مکان مسجد فعلی بنا نهاد یا خیر؟
- [آیت الله سبحانی] اگر هنگام ساخت ساختمان همسایه اذیت شود وظیفه معمار چیست؟
- [سایر] از چه ابزارهایی می‌توان کمک گرفت تا جامعه را بر اساس الگوی علوی به سوی معنویت سوق داد؟
- [آیت الله بهجت] آیا زکات فطره را می توان صرف تعمیر و توسعه ی مسجد و یا ساختمان امامزاده نمود؟
- [سایر] چگونه می‌توان حسادت را از خود دور ساخت؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اینجانب یک قطعه زمین به مساحت 2500 متر مربع برای حسینیّه خریداری نمودم. مالک زمین میگوید: (این زمین را برای ساخت منزل مسکونی به شما فروختم، نمیتوانید حسینیه بسازید). آیا می‌توان در آن حسینیّه بنا کرد؟
- [آیت الله خوئی] زیدی با بنّا قراردادی بسته که فلان مقدار از ساختمان را در ظرف مدت شش ماه مثلاً بسازد چنانچه بنّا در انقضای مدت، ساختمان را تحویل ندهد آیا زید میتواند خسارتی از بنّا بگیرد یا خیر؟
- [آیت الله جوادی آملی] در یکی از روستاهای شهرستان ما مسجدی با قدمت 45 سال در حال تخریب می باشد. و با توجه به اینکه مهندسین ساختمان نظر به تخریب کلی بنا و ساخت مجدد آن داده اند و مومنین و متدینین این روستا هم آماده کمک رسانی جهت ساخت مجدد آن می باشند از محضر معظم له خواهشمند است نظر مبارک را در ارتباط با تخریب مسجد و ساخت مجدّد آن مرقوم فرمایید تا موجبات آرامش قلوب مومنین و متدینین این روستا فراهم گردد.
- [سایر] آیا ساخت بنا بر روی قبور اشکالی دارد؟
- [آیت الله مظاهری] میّت را می‌توان به جای دفن در بنا یا تابوت گذاشت گرچه دفن او در زمین بهتر است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر صاحب کار بنّا را وکیل کند که برای او کارگر بگیرد، چنانچه بنّا کمتر از مقداری که از صاحب کار می‌گیرد به کارگر بدهد، زیادی آن بر او حرام است و باید آن را به صاحب کار بدهد، ولی اگر اجیر شود که ساختمان را تمام کند و برای خود این اختیار را بگذارد که خودش ساختمان را بسازد یا به دیگری بدهد، در صورتی که کمتر از مقداری که اجیر شده به دیگری بدهد، زیادی آن برای او حلال می‌باشد.
- [آیت الله بهجت] اگر صاحب کار، بنّا را وکیل کند که برای او کارگر بگیرد، چنانچه بنّا کمتر از مقداری که از صاحب کار می‌گیرد به کارگر بدهد، زیادی آن بر او حرام است و باید آن را به صاحب کار برگرداند و اگر اجیر شود که ساختمان را تمام کند و به او اختیار داده شود که خودش بسازد یا به دیگری بدهد، اگر دیگری را برای تمام کردن همان ساختمان، به مبلغی کمتر از آنچه از صاحب ساختمان، خودش اجاره کرده، اجیر کند، بنابر اظهر جایز نیست.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر مسجدی با عامل طبیعی , مانند سیل، زلزله و رانش زمین , یا عامل انسانی , نظیر توسعه معبر و تعریض بسترِ حرکت عمومی , به گونه ای ویران شده که بازسازی آن آسان نباشد، نجس کردن ابزار ساختمان ویران شده آن حرام نیست و احتیاط واجب , پرهیز از نجس کردن مکان آن است , مگر آنکه بازسازی آن ممکن نباشد.
- [آیت الله بهجت] اگر چیزی را غصب کند که باقی ماندن آن چیز با آن شکل حرام است ، مثل بُت و صلیب و آلات لهو که شکستن آنها واجب است. پس اگر غاصب آن را خراب کند، باید اصل موادّ آنها را به صاحبش بدهد و مزد ساخت آن به عهده او نیست، ولی اگر آن چیز منفعت حلالی هم داشته، مثل ظروف طلا و نقره ( بنا بر جواز نگاه داشتن آنها ) پس بی وجه نیست که مزد ساخت آن را هم ضامن باشد .
- [آیت الله مظاهری] اگر صاحب کار بنّا را وکیل کند که برای او عمله بگیرد، چنانچه بنّا کمتر از مقداری که از صاحب کار می‌گیرد به عمله بدهد زیادی آن بر او حرام است و باید آن را به صاحب کار بدهد. ولی اگر اجیر شود که ساختمان را تمام کند و برای خود اختیار بگذارد که خودش بسازد یا به دیگری بدهد در صورتی که کمتر از مقداری که اجیر شده به دیگری بدهد زیادی آن بر او حلال می‌باشد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر صاحب کار بنّا را وکیل کند که او عمله بگیرد ، چنانچه بنّا کمتر از مقداری که از صاحب کار می گیرد به عمله بدهد ، زیادی بر او حرام است و باید آن را به صااحب کار بدهد ، ولی اگر اجیر شود که ساختمان را تمام کند و برای خود اختیار بگذارد که خودش بسازد ، یا به دیگری بدهد در صورتی که کمتر از مقداری که اجیر شده به دیگری بدهد ، زیادی آن بر او حلال می باشد .
- [آیت الله بروجردی] اگر صاحب کار بنّا را وکیل کند که برای او عمله بگیرد، چنانچه بنّا کمتر از مقداری که از صاحب کار می‌گیرد به عمله بدهد، زیادی آن بر او حرام است و باید آن را به صاحب کار بدهد، ولی اگر اجیر شود که ساختمان را تمام کند و برای خود اختیار بگذارد که خودش بسازد، یا به دیگری بدهد، در صورتی که کمتر از مقداری که اجیر شده به دیگری بدهد، زیادی آن بر او حلال می‌باشد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] برای قیمت گذاری درختان و ساختمان و تاسیسات می توانند همانطور که قیمت گذاران امروزه برای تقویم کل زمین و ساختمان عمل می کنند یعنی زمین را جداگانه و درختان و تاسیسات و ساختمان را هم جداگانه قیمت کنند و نمی توانند به واسطه اینکه زن از زمین ارث نمیبرد از قیمت درختان و تاسیسات وساختمان کسر کنند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] زن از تمام اموال منقول شوهر ارث می برد، ولی از زمین و قیمت آن ارث نمی برد، خواه زمین خانه باشد یا باغ، یا زمین زراعتی و مانند آن و نیز از خود هوایی ساختمان ارث نمی برد، مثل بنا و درخت، اما باید هوایی را قیمت کنند و از قیمت آن سهم ارث او را بدهند.