خداوند در قرآن کریم، به جهت برخی از نعمت‌هایی که به انسان‌ها عنایت کرده، بر آنان منّت گذاشته است. آیاتی که به این منّت اشاره کرده‌اند، عبارتند از: 1. منّت گذاشتن به خاطر فرستادن پیامبران جهت هدایت مردم: خداوند در آیات متعددی، به خاطر فرستادن پیامبران، خصوصاً پیامبر گرامی اسلام(ص) و هدایت کردن آنان به راه راست، بر آنان منت گذاشته است. در جواب برخی از مسلمانان که به جهت مسلمان شدن بر پیامبر منّت می‌گذاشتند، چنین فرمود: «بَلِ اللَّهُ یَمُنُّ عَلَیْکُمْ أَنْ هَداکُمْ لِلْإیمانِ»؛[1] بلکه خداوند بر شما منّت می‌نهد که شما را به سوی ایمان هدایت کرده است. همچنین به خاطر این‌که برای مردم پیامبر از جنس خودشان برگزید، منّت گذاشته و می‌فرماید: «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنینَ إِذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ»؛[2] خداوند بر مؤمنان منّت نهاد هنگامی که در میان آنها، پیامبری از خودشان برانگیخت که آیات او را بر آنها بخواند، و آنها را پاک کند و کتاب و حکمت بیاموزد. در جایی دیگر، مسلمانان را مورد خطاب قرار داده و می‌فرماید: «کَذلِکَ کُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَیْکُم»؛[3] شما قبلاً چنین بودید و خداوند بر شما منّت نهاد (و هدایت شدید). 2. منّت‌های خدا بر حضرت موسی(ع): در چند آیه از قرآن آمده است که خدا بر حضرت موسی و برادرش هارون منّت گذاشته است: «وَ لَقَدْ مَنَنَّا عَلی‏ مُوسی‏ وَ هارُونَ»؛[4] ما بر موسی و هارون منّت گذاشتیم. و «وَ لَقَدْ مَنَنَّا عَلَیْکَ مَرَّةً أُخْری»؛[5] برای مرتبه‌ای دیگر بر تو منّت گذاشتیم. این منّت‌های متعددی که به آن اشاره شده، یکی از آنها، این بود که راه نجات حضرت موسی از دست فرعون را به او الهام کرد و او هم موسی را به رود نیل سپرد. نعمت دیگر این بود که به درخواست خود حضرت موسی، برادرش را وزیر او قرار داد. و نیز عنایت‌های دیگر خصوصاً نجات بنی‌اسرائیل از دست فرعون، از این قبیل بود. 3. منّت گذاشتن بر مستضعفین: خداوند در قرآن یکی از سنت‌های خود را بازگو کرده و می‌فرماید: «وَ نُریدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثینَ»؛[6] ما می‌خواهیم بر مستضعفان زمین منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم! مصداق بارز این آیه، امام مهدی(عج) و حکومت الهی او است. 4. برگزیدن برخی افراد برای پیامبری: خداوند از زبان یکی از پیامبران چنین می‌گوید: «إِنْ نَحْنُ إِلاَّ بَشَرٌ مِثْلُکُمْ وَ لکِنَّ اللَّهَ یَمُنُّ عَلی‏ مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ»؛[7] درست است که ما بشری همانند شما هستیم، ولی خداوند بر هر کس از بندگانش بخواهد (و شایسته بداند)، نعمت می‌بخشد (و مقام رسالت عطا می‌کند). 5. نجات از آتش جهنم: در آیاتی از قرآن، خداوند گفتگوی بهشتیان با یکدیگر را نقل کرده است. یکی از سخنانی که بین آنان رد و بدل می‌شود این است که می‌گویند: «فَمَنَّ اللَّهُ عَلَیْنا وَ وَقانا عَذابَ السَّمُوم»؛[8] امّا خداوند بر ما منّت نهاد و از عذاب کشنده ما را حفظ کرد. تفاوتی که بین این دو مورد اخیر و موارد قبلی وجود دارد این است که این دو نعمت الهی از زبان بندگان، «منّت» نامیده شده در حالی که در سه مورد اول، از زبان خود خدا، به عنوان «منّت» یاد شده است. همان‌طور که دیده می‌شود، آیه‌ای در قرآن وجود ندارد که صریحاً از واژه «منت» در مورد مرگ انسان‌ها استفاده کرده باشد ولی می‌توان مرگ را به عنوان یکی از نعمت‌های خدا برای مؤمنان یاد کرد؛[9] زیرا مرگ مانند پُلی است که انسان را از دنیا به آخرت منتقل می‌کند. و برای مؤمن، پُلی است که او را از جهنم دنیا، به بهشت جاوید می‌رساند. حضرت امام حسین(ع) نیز با استفاده از همین حقیقت، یاران خود را دلداری می‌داد و می‌فرمود: «صَبْراً بَنِی الْکِرَامِ فَمَا الْمَوْتُ‏ إِلَّا قَنْطَرَةٌ تَعْبُرُ بِکُمْ عَنِ الْبُؤْسِ وَ الضَّرَّاءِ إِلَی الْجِنَانِ الْوَاسِعَةِ وَ النَّعِیمِ الدَّائِمَة»؛[10] ای فرزندان انسان‌ گرامی! صبر پیشه کنید و بدانید که مرگ مانند پُلی است که شما را از سختی‌ها و مشکلات دنیا عبور می‌دهد و به بهشت وسیع و نعمت‌های دائمی خدا می‌رساند. شاید مواردی مانند این آیه نیز نشانگر آن باشند که مرگ نیز یکی از نعمتهای خداست و طبیعتاً جای منت نهادن نیز دارد: الَّذی خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً وَ هُوَ الْعَزیزُ الْغَفُور.[11] اوست که مرگ و زندگی را آفرید تا شما را بیازماید که کدامتان نیکوکارترید و او شکست ناپذیر و بخشنده است. [1] . حجرات، 17. [2] . آل عمران، 164. [3] . نساء، 94. [4] . صافات، 114. [5] . طه، 37. [6] . قصص، 5. [7] . ابراهیم، 11. [8] . طور، 27. [9] . ر.ک: «مرگ و عذاب های جهنم در زمره نعمت‌ها»، سؤال 16391. [10] . شیخ صدوق، معانی الأخبار، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، ص 289، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1403ق. [11] . ملک، 2.
آیا در قرآن خداوند در مورد اعطای مرگ بر انسان منّت گذاشته است؟ لطفاً آیه مربوطه ذکر شود.
خداوند در قرآن کریم، به جهت برخی از نعمتهایی که به انسانها عنایت کرده، بر آنان منّت گذاشته است. آیاتی که به این منّت اشاره کردهاند، عبارتند از:
1. منّت گذاشتن به خاطر فرستادن پیامبران جهت هدایت مردم: خداوند در آیات متعددی، به خاطر فرستادن پیامبران، خصوصاً پیامبر گرامی اسلام(ص) و هدایت کردن آنان به راه راست، بر آنان منت گذاشته است. در جواب برخی از مسلمانان که به جهت مسلمان شدن بر پیامبر منّت میگذاشتند، چنین فرمود: «بَلِ اللَّهُ یَمُنُّ عَلَیْکُمْ أَنْ هَداکُمْ لِلْإیمانِ»؛[1] بلکه خداوند بر شما منّت مینهد که شما را به سوی ایمان هدایت کرده است. همچنین به خاطر اینکه برای مردم پیامبر از جنس خودشان برگزید، منّت گذاشته و میفرماید: «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنینَ إِذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ»؛[2] خداوند بر مؤمنان منّت نهاد هنگامی که در میان آنها، پیامبری از خودشان برانگیخت که آیات او را بر آنها بخواند، و آنها را پاک کند و کتاب و حکمت بیاموزد. در جایی دیگر، مسلمانان را مورد خطاب قرار داده و میفرماید: «کَذلِکَ کُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَیْکُم»؛[3] شما قبلاً چنین بودید و خداوند بر شما منّت نهاد (و هدایت شدید).
2. منّتهای خدا بر حضرت موسی(ع): در چند آیه از قرآن آمده است که خدا بر حضرت موسی و برادرش هارون منّت گذاشته است: «وَ لَقَدْ مَنَنَّا عَلی مُوسی وَ هارُونَ»؛[4] ما بر موسی و هارون منّت گذاشتیم. و «وَ لَقَدْ مَنَنَّا عَلَیْکَ مَرَّةً أُخْری»؛[5] برای مرتبهای دیگر بر تو منّت گذاشتیم. این منّتهای متعددی که به آن اشاره شده، یکی از آنها، این بود که راه نجات حضرت موسی از دست فرعون را به او الهام کرد و او هم موسی را به رود نیل سپرد. نعمت دیگر این بود که به درخواست خود حضرت موسی، برادرش را وزیر او قرار داد. و نیز عنایتهای دیگر خصوصاً نجات بنیاسرائیل از دست فرعون، از این قبیل بود.
3. منّت گذاشتن بر مستضعفین: خداوند در قرآن یکی از سنتهای خود را بازگو کرده و میفرماید: «وَ نُریدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثینَ»؛[6] ما میخواهیم بر مستضعفان زمین منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم! مصداق بارز این آیه، امام مهدی(عج) و حکومت الهی او است.
4. برگزیدن برخی افراد برای پیامبری: خداوند از زبان یکی از پیامبران چنین میگوید: «إِنْ نَحْنُ إِلاَّ بَشَرٌ مِثْلُکُمْ وَ لکِنَّ اللَّهَ یَمُنُّ عَلی مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ»؛[7] درست است که ما بشری همانند شما هستیم، ولی خداوند بر هر کس از بندگانش بخواهد (و شایسته بداند)، نعمت میبخشد (و مقام رسالت عطا میکند).
5. نجات از آتش جهنم: در آیاتی از قرآن، خداوند گفتگوی بهشتیان با یکدیگر را نقل کرده است. یکی از سخنانی که بین آنان رد و بدل میشود این است که میگویند: «فَمَنَّ اللَّهُ عَلَیْنا وَ وَقانا عَذابَ السَّمُوم»؛[8] امّا خداوند بر ما منّت نهاد و از عذاب کشنده ما را حفظ کرد.
تفاوتی که بین این دو مورد اخیر و موارد قبلی وجود دارد این است که این دو نعمت الهی از زبان بندگان، «منّت» نامیده شده در حالی که در سه مورد اول، از زبان خود خدا، به عنوان «منّت» یاد شده است.
همانطور که دیده میشود، آیهای در قرآن وجود ندارد که صریحاً از واژه «منت» در مورد مرگ انسانها استفاده کرده باشد ولی میتوان مرگ را به عنوان یکی از نعمتهای خدا برای مؤمنان یاد کرد؛[9] زیرا مرگ مانند پُلی است که انسان را از دنیا به آخرت منتقل میکند. و برای مؤمن، پُلی است که او را از جهنم دنیا، به بهشت جاوید میرساند. حضرت امام حسین(ع) نیز با استفاده از همین حقیقت، یاران خود را دلداری میداد و میفرمود: «صَبْراً بَنِی الْکِرَامِ فَمَا الْمَوْتُ إِلَّا قَنْطَرَةٌ تَعْبُرُ بِکُمْ عَنِ الْبُؤْسِ وَ الضَّرَّاءِ إِلَی الْجِنَانِ الْوَاسِعَةِ وَ النَّعِیمِ الدَّائِمَة»؛[10] ای فرزندان انسان گرامی! صبر پیشه کنید و بدانید که مرگ مانند پُلی است که شما را از سختیها و مشکلات دنیا عبور میدهد و به بهشت وسیع و نعمتهای دائمی خدا میرساند.
شاید مواردی مانند این آیه نیز نشانگر آن باشند که مرگ نیز یکی از نعمتهای خداست و طبیعتاً جای منت نهادن نیز دارد:
الَّذی خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً وَ هُوَ الْعَزیزُ الْغَفُور.[11]
اوست که مرگ و زندگی را آفرید تا شما را بیازماید که کدامتان نیکوکارترید و او شکست ناپذیر و بخشنده است. [1] . حجرات، 17. [2] . آل عمران، 164. [3] . نساء، 94. [4] . صافات، 114. [5] . طه، 37. [6] . قصص، 5. [7] . ابراهیم، 11. [8] . طور، 27. [9] . ر.ک: «مرگ و عذاب های جهنم در زمره نعمتها»، سؤال 16391. [10] . شیخ صدوق، معانی الأخبار، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، ص 289، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1403ق. [11] . ملک، 2.
- [سایر] رابطه ایمان و اطمینان قلبی در قرآن به چه صورت مطرح شده است؟ ذکر سوره و آیه مربوطه.
- [سایر] منظور آیه 164 سوره آل عمران چیست که میفرماید: خدا بر اهل ایمان منت گذاشت، رسولی از میان خودشان برانگیخت؟ آیا منت گذاشتن بر بندگان صحیح است؟
- [سایر] نام حضرت محمد (ص) چند بار در قرآن آمده است؟ آیات مربوطه را ذکر نمایید.
- [سایر] هیچ آیه ای در قرآن کریم دال بر توسل به ائمه وجود ندارد و هر آیه ای که ذکر شده است فرموده: خداوند را با اسماء الحسنی بخوانید و با نماز و روزه به خدا نزدیک شوید.
- [سایر] آیا اعطای اختیار و قدرت به بنده توسط خداوند با مشیت خداوند منافات ندارد؟
- [سایر] آیه شریفه قرآن کریم در مورد اینکه انسان اگر در هنگام رفاه به یاد خدا باشد خداوند در هنگام سختیهایش به یاد او خواهد بود چیست؟
- [سایر] با سلام شنیدم که خدا در قران میفرماید وقتی انسان را افرید از روح خودش در انسان دمید اسم سوره و شماره ایه را میخواستم بدونم؟
- [سایر] چرا خداوند به خاطر نعمت هایی که به انسان داده بر او منت گذاشته است و کسانی را که از او تشکر نکنند عذاب می کند؟
- [سایر] کلمه اشراق به چه معنا و مفهومی است.چند بار در قرآن تکرار شده است.در کدام سوره و آیه قرآن ذکر شده است .تفسیر این آیه چیست. ارتباط این آیه که کلمه اشراق دارد با آیات قبل و بعد آن چیست؟
- [سایر] در یک سایت سنی خواندم که، وقتی پیامبر اسلام(ص) با ابوبکر در غار بودند و آیه مربوطه نازل شد که خدا از قول پیامبر(ص) میفرماید: (ان الله معنا) و این فضیلتی برای ابوبکر است؛ زیرا خدا در قرآن میفرماید: (ان الله مع المتقین) به این مطلب چگونه میتوان پاسخ داد؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] مستحب است انسان در مرگ خویشان، مخصوصاً در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میت را یاد میکند (إنّا للَّه و إنّا إلیه راجعون)، بگوید و برای میت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
- [آیت الله وحید خراسانی] مستحب است انسان در مرگ خویشان مخصوصا در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میت را یاد می کند انا لله و انا الیه راجعون بگوید و برای میت قران بخواند و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] مستحب است انسان در مرگ خویشان؛ مخصوصا در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میت را یاد می کند انا للّه و انا الیه راجعون بگوید و برای میت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
- [آیت الله سبحانی] مستحب است انسان در مرگ خویشان، مخصوصاً در مرگ فرزند، صبر کند و هر وقت میّت را یاد می کند إنّا للّهِ و إنّا إلَیْهِ راجِعونَ بگوید و برای میّت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مستحب است انسان در مرگ خویشان، مخصوصاً در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میت را یاد می کند بگوید: (اِنّالله وَاِنّا اِلَیْهِ راجِعُونَ) و برای میت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
- [آیت الله بروجردی] مستحب است انسان در مرگ خویشان مخصوصاً در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میت را یاد میکند (اِنّا لِلّهِ وَ اِنّا اِلَیهِ راجِعُونَ) بگوید و برای میت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
- [امام خمینی] مستحب است انسان در مرگ خویشان مخصوصا در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میت را یاد می کند "انا لله و انا الیه راجعون" بگوید. و برای میت قرآن بخواند، و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
- [آیت الله اردبیلی] مستحب است انسان در مرگ خویشان، مخصوصا در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میّت را یاد میکند، (اِنّا للّهِ وَاِنّا إلَیْهِ راجِعُونَ) بگوید و برای میّت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مستحب است انسان در مرگ خویشان مخصوصاً در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میت را یاد می کند "إنَّا للهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ راجِعوُن" بگوید و برای میت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر، از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
- [آیت الله سیستانی] مستحب است انسان در مرگ خویشان ، مخصوصاً در مرگ فرزند صبر کند ، و هر وقت میّت را یاد میکند (إنّا للّهِ وَاِنّا اِلَیْهِ راجِعُونَ) بگوید ، وبرای میّت قرآن بخواند ، و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد ، و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود .