مجتهد اگر در یک مسئله به نظر قطعی برسد، می‌تواند در آن موضوع خاص فتوا صادر کند. اما گاهی در یک موضوع خاص، به نظر قطعی نمی‌رسد، که با آوردن عباراتی مانند احتیاط واجب، این پیام را به مقلد می‌رساند که در این موضوع خاص و با توجه به رعایت دیگر شرایط؛ می‌تواند از مجتهد دیگری که فتوا داده است، تقلید کند. در توضیح المسائل مراجع معظم تقلید، عباراتی آمده است که هر کدام می‌تواند دلالت بر فتوا بودن یا نبودن و یا احیاناً دلالت بر احتیاط مستحب[1] آن حکم کند که به صورت فشرده بدان‌ها اشاره می‌شود: 1. احوط‌؛ مطابق با احتیاط هرگاه فقیه در مسئله‌ای، دلیل محکمی برای صدور فتوا نداشته باشد و مسئله از مواردی باشد که طبق نظر او اصل احتیاط در آن جاری شود، آنچه را که مطابق احتیاط است با واژه‌هایی مانند «احوط» بیان می‌کند. احتیاط در این صورت، واجب است (احتیاط واجب). اما در صورتی که فقیه در مسئله‌ای فتوا داشته باشد، لیکن به جهت وجود فتوای مخالف که مطابق احتیاط نیز می‌باشد، از واژه احوط استفاده کند، احتیاط مستحب است.[2] 2. احوط اقوی احوط اقوی؛ از الفاظ فتوا است و بیانگر آن است که علاوه بر قوی‌تر بودن دلیل حکم؛ نسبت به دلیل مخالف نیز مطابق با احتیاط می‌باشد.[3] احوط اولی‌: منظور؛ احتیاط مستحب است.[4] احوط لزومی‌: منظور؛ احتیاط واجب است.[5] [1] . ر.ک: «مفهوم احتیاط واجب، احتیاط مستحب، اقرب و اقوی»، سؤال 10046. [2] . جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت(ع)، ج 1، ص 284، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، قم. [3] . همان. [4] . همان. [5] . همان.
فرق بین (أحوط لزومی) و (أحوط أقوا) چیست؟
مجتهد اگر در یک مسئله به نظر قطعی برسد، میتواند در آن موضوع خاص فتوا صادر کند. اما گاهی در یک موضوع خاص، به نظر قطعی نمیرسد، که با آوردن عباراتی مانند احتیاط واجب، این پیام را به مقلد میرساند که در این موضوع خاص و با توجه به رعایت دیگر شرایط؛ میتواند از مجتهد دیگری که فتوا داده است، تقلید کند. در توضیح المسائل مراجع معظم تقلید، عباراتی آمده است که هر کدام میتواند دلالت بر فتوا بودن یا نبودن و یا احیاناً دلالت بر احتیاط مستحب[1] آن حکم کند که به صورت فشرده بدانها اشاره میشود:
1. احوط؛ مطابق با احتیاط
هرگاه فقیه در مسئلهای، دلیل محکمی برای صدور فتوا نداشته باشد و مسئله از مواردی باشد که طبق نظر او اصل احتیاط در آن جاری شود، آنچه را که مطابق احتیاط است با واژههایی مانند «احوط» بیان میکند. احتیاط در این صورت، واجب است (احتیاط واجب). اما در صورتی که فقیه در مسئلهای فتوا داشته باشد، لیکن به جهت وجود فتوای مخالف که مطابق احتیاط نیز میباشد، از واژه احوط استفاده کند، احتیاط مستحب است.[2]
2. احوط اقوی
احوط اقوی؛ از الفاظ فتوا است و بیانگر آن است که علاوه بر قویتر بودن دلیل حکم؛ نسبت به دلیل مخالف نیز مطابق با احتیاط میباشد.[3]
احوط اولی: منظور؛ احتیاط مستحب است.[4]
احوط لزومی: منظور؛ احتیاط واجب است.[5] [1] . ر.ک: «مفهوم احتیاط واجب، احتیاط مستحب، اقرب و اقوی»، سؤال 10046. [2] . جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت(ع)، ج 1، ص 284، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، قم. [3] . همان. [4] . همان. [5] . همان.
- [آیت الله علوی گرگانی] فرق بین احوط لزومی و عبارت "افضل این است" چیست؟
- [آیت الله خوئی] در منهاج مسئله 1303 فرمودهاید مکروه است متعه بر زانیه، و اگر آن زانیه مشهوره باشد احوط لزومی ترک تمتع به آن است، شهرت به چه صدق میکند بر زانیه؟
- [سایر] تربیت دینی کودکان چه لزومی دارد؟
- [سایر] تفسیر قرآن چه لزومی دارد؟
- [سایر] چه لزومی دارد کودکان در تاریکی بخوابند؟
- [سایر] چه لزومی دارد کودکان، تنها بخوابند؟
- [سایر] تربیت دینی کودکان چه لزومی دارد؟
- [سایر] چه لزومی دارد اضطراب شدید کودکان از بین برود؟
- [سایر] چه لزومی دارد اضطراب شدید کودکان از بین برود؟
- [سایر] از نظر عقلی وجود ولایت فقیه چه لزومی دارد؟
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] در رکعت سوم و چهارم نماز می تواند فقط یک حمد بخواند؛ یا یک مرتبه تسبیحات اربعه بگوید؛ یعنی یک مرتبه بگوید: سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الا اللّه و اللّه اکبر و بهتر آن است که سه مرتبه بگوید و می تواند در یک رکعت حمد و در رکعت دیگر تسبیحات بگوید. و در نماز فرادی بهتر است در هر دو رکعت تسبیحات بخواند. و برای ماموم در نمازهای جَهریه احوط لزومی اختیار تسبیحات است.
- [آیت الله جوادی آملی] .اموال کسانی که در برابر امام معصوم (ع)شمشیر کشیده اند و در جنگ با آن ها به دست می آید, حلال است و پس از پرداخت خمس، تصر?ف در آنها بنا بر اقوا جایز است.
- [آیت الله بهجت] خوردن ماهی زنده، بنابر احوط جایز نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] خوردن ماهی زنده جایز است هرچند احوط خودداری کردن است
- [آیت الله وحید خراسانی] بول و فضله پرندگان حرام گوشت پاک است ولی احوط اجتناب است
- [آیت الله بهجت] فرو بردن سر در آب مضاف، بنابر احوط روزه را باطل میکند.
- [امام خمینی] احوط این است که تیمم کند و نمازش را در وقت بخواند و بعد قضای آن
- [آیت الله بهجت] غسل جبیرهای مثل وضوی جبیرهای است، ولی باید بنابر احوط آن را ترتیبی بهجا آورند.
- [آیت الله بهجت] زن مستحاضه اگر نتواند خود را وارسی نماید، بنابر احوط باید به آنچه مشکلتر است عمل کند، مثلاً اگر نمیداند استحاضه او قلیله است یا متوسطه، باید کارهای استحاضه متوسطه را بنابر احوط انجام دهد و اگر نمیداند متوسطه است یا کثیره، باید کارهای استحاضه کثیره را بنابر احوط انجام دهد؛ ولی اگر بداند سابقاً کدام یک از آن سه قسم بوده باید به وظیفه همان قسم عمل کند.
- [آیت الله جوادی آملی] .سرمایهای که شخص برای تأمین هزینه متعارف زندگی به آن نیاز دارد و بدون آن شأن وی محفوظ نمی ماند , بنا بر اقوا خمس ندا رد، هرچند احتیاط استحبابی در پرداختن آن است؛ ولی سرمایه ای که برای ذخیره کردن و افزایش مال است , خمس دارد . معیار مصرف متعارف , پرهیز از اسراف و تبذیر است. مبدأ سال خمسی