وجوهات شرعی
وجوه شرعی، به آن دسته از واجبات مالی گفته می شود که شارع مقدس، در مالهای مسلمانان قرار داده است:
اگر سفیه یا مجنون مالک اموالی باشند، آیا خمس و سایر وجوهات شرعی به آنها تعلق می‌گیرد؟ و ولیّ آنها باید پرداخت خمس داشته باشد؟
1. چنانچه سفیه یا مجنون، مالک اموالی باشد که در پایان سال خمسی از خرج سالش زیاد بیاید، بیشتر مراجع آن را مشمول خمس شمرده‌اند، ولی برخی از فقها[1] اموال سفیه و مجنون را متعلق خمس ندانسته و برخی[2] این عدم شمول را فقط برای مجنون دانسته‌اند. ضمن اینکه بعضی از مراجع، در خصوص زکات، فقط اموال سفیه را شامل آن، می‌دانند. 2. بر فرض تعلق وجوه شرعی، قیّم و ولیّ باید نسبت به پرداخت آن اقدام نمایند. البته برخی از مراجع می‌گویند، اگر بعد از بلوغ، سفیه یا مجنون شده‌ باشند، باید با اجازه حاکم شرع(مجتهد جامع الشرایط) خمس پرداخت شود. ضمائم: پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[3] حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی): در مورد مجنون احتیاط واجب و در سفیه واجب است ولیّ آنها پرداخت کند. حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی): 1. بله تعلق می‌گیرد. 2. قیّمی که از طرف حاکم شرع معین شده باید پرداخت کند. حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی): اگر سفیه یا مجنون از هنگام بلوغ، سفیه یا مجنون بوده‌اند، باید ولیّ آنها خمس اموال آنها را بپردازد و اگر بعد از بلوغ سفیه یا مجنون شده‌اند باید با اجازه حاکم شرع خمس اموال آنها را بپردازند. اما زکات به اموال مجنون تعلق نمی‌گیرد ولی به اموال سفیه تعلق می‌گیرد، که ولیّ شرعی او باید پرداخت کند. حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی): خمس واجب نیست. حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی): چنانچه سفیه و مجنون مالک اموالی باشند که زائد بر مؤونه باشد و به آن سال بگذرد باید ولی آنها خمس آن را بپردازد. حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته): به اموال مجنون خمس و سایر وجوه شرعی تعلق نمی‌گیرد؛ اما به اموال سفیهی که بالغ شده است، خمس و سایر وجوه شرعی تعلق می‌گیرد و باید با اجازۀ ولی شرعی خود، آن را بپردازد یا ولی شرعی، خود به پرداخت آن از جانب سفیه اقدام کند. لینک به سایت استفتائات [1] . آیت الله مکارم شیرازی. [2] . آیت الله هادوی تهرانی. [3] . استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی و صافی گلپایگانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.
1. چنانچه سفیه یا مجنون، مالک اموالی باشد که در پایان سال خمسی از خرج سالش زیاد بیاید، بیشتر مراجع آن را مشمول خمس شمرده‌اند، ولی برخی از فقها[1] اموال سفیه و مجنون را متعلق خمس ندانسته و برخی[2] این عدم شمول را فقط برای مجنون دانسته‌اند. ضمن اینکه بعضی از مراجع، در خصوص زکات، فقط اموال سفیه را شامل آن، می‌دانند. 2. بر فرض تعلق وجوه شرعی، قیّم و ولیّ باید نسبت به پرداخت آن اقدام نمایند. البته برخی از مراجع می‌گویند، اگر بعد از بلوغ، سفیه یا مجنون شده‌ باشند، باید با اجازه حاکم شرع(مجتهد جامع الشرایط) خمس پرداخت شود. ضمائم: پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[3] حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی): در مورد مجنون احتیاط واجب و در سفیه واجب است ولیّ آنها پرداخت کند. حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی): 1. بله تعلق می‌گیرد. 2. قیّمی که از طرف حاکم شرع معین شده باید پرداخت کند. حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی): اگر سفیه یا مجنون از هنگام بلوغ، سفیه یا مجنون بوده‌اند، باید ولیّ آنها خمس اموال آنها را بپردازد و اگر بعد از بلوغ سفیه یا مجنون شده‌اند باید با اجازه حاکم شرع خمس اموال آنها را بپردازند. اما زکات به اموال مجنون تعلق نمی‌گیرد ولی به اموال سفیه تعلق می‌گیرد، که ولیّ شرعی او باید پرداخت کند. حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی): خمس واجب نیست. حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی): چنانچه سفیه و مجنون مالک اموالی باشند که زائد بر مؤونه باشد و به آن سال بگذرد باید ولی آنها خمس آن را بپردازد. حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته): به اموال مجنون خمس و سایر وجوه شرعی تعلق نمی‌گیرد؛ اما به اموال سفیهی که بالغ شده است، خمس و سایر وجوه شرعی تعلق می‌گیرد و باید با اجازۀ ولی شرعی خود، آن را بپردازد یا ولی شرعی، خود به پرداخت آن از جانب سفیه اقدام کند. لینک به سایت استفتائات [1] . آیت الله مکارم شیرازی. [2] . آیت الله هادوی تهرانی. [3] . استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی و صافی گلپایگانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.
عنوان سوال:
اگر سفیه یا مجنون مالک اموالی باشند، آیا خمس و سایر وجوهات شرعی به آنها تعلق می‌گیرد؟ و ولیّ آنها باید پرداخت خمس داشته باشد؟
پاسخ:
1. چنانچه سفیه یا مجنون، مالک اموالی باشد که در پایان سال خمسی از خرج سالش زیاد بیاید، بیشتر مراجع آن را مشمول خمس شمرده‌اند، ولی برخی از فقها[1] اموال سفیه و مجنون را متعلق خمس ندانسته و برخی[2] این عدم شمول را فقط برای مجنون دانسته‌اند.
ضمن اینکه بعضی از مراجع، در خصوص زکات، فقط اموال سفیه را شامل آن، می‌دانند.
2. بر فرض تعلق وجوه شرعی، قیّم و ولیّ باید نسبت به پرداخت آن اقدام نمایند. البته برخی از مراجع می‌گویند، اگر بعد از بلوغ، سفیه یا مجنون شده باشند، باید با اجازه حاکم شرع(مجتهد جامع الشرایط) خمس پرداخت شود.
ضمائم:
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[3]
حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):
در مورد مجنون احتیاط واجب و در سفیه واجب است ولیّ آنها پرداخت کند.
حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
1. بله تعلق می‌گیرد.
2. قیّمی که از طرف حاکم شرع معین شده باید پرداخت کند.
حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):
اگر سفیه یا مجنون از هنگام بلوغ، سفیه یا مجنون بوده‌اند، باید ولیّ آنها خمس اموال آنها را بپردازد و اگر بعد از بلوغ سفیه یا مجنون شده‌اند باید با اجازه حاکم شرع خمس اموال آنها را بپردازند. اما زکات به اموال مجنون تعلق نمی‌گیرد ولی به اموال سفیه تعلق می‌گیرد، که ولیّ شرعی او باید پرداخت کند.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
خمس واجب نیست.
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):
چنانچه سفیه و مجنون مالک اموالی باشند که زائد بر مؤونه باشد و به آن سال بگذرد باید ولی آنها خمس آن را بپردازد.
حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته):
به اموال مجنون خمس و سایر وجوه شرعی تعلق نمی‌گیرد؛ اما به اموال سفیهی که بالغ شده است، خمس و سایر وجوه شرعی تعلق می‌گیرد و باید با اجازۀ ولی شرعی خود، آن را بپردازد یا ولی شرعی، خود به پرداخت آن از جانب سفیه اقدام کند. لینک به سایت استفتائات [1] . آیت الله مکارم شیرازی. [2] . آیت الله هادوی تهرانی. [3] . استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی و صافی گلپایگانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر سفیه و مجنون، مالک پولی شوند که باید خمس آن داده شود وظیفه چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا پرداخت خمس اموال مجنون برعهده ولیّ اوست و آیا خمس را از اموال خود بپردازد یا اموال مجنون؟
- [آیت الله اردبیلی] با توجه به این که این جانب وجوهات شرعی، مثل خمس را پرداخت میکنم، آیا شرعا میتوانم از پرداخت مالیات خودداری نمایم؟
- [سایر] آیا به حقوق خانواده شهید که از طرف بنیاد شهید پرداخت می‌شود چنانچه سر سال زیاد بیاید خمس تعلق می‌گیرد؟
- [سایر] آیا به پولی که از درآمد کسب تهیه شده و به عنوان رهن به صاحبخانه پرداخت می‌شود، خمس تعلق می‌گیرد؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا به وامی که باید طی چند سال قسط آن را پرداخت نماید، خمس تعلّق می‌گیرد؟ چه مقدار؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا به پولی که بعنوان بیمه عمر، از طرف شرکت بیمه به وارث پرداخت می‌شود، خمس تعلّق می‌گیرد؟
- [سایر] آیا به جهیزیه همسرم خمس تعلق می‌گیرد؟ مثلا به ظروف داخل ویترین که ممکن است استفاده نگردند، خمس تعلق می‌گیرد؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] آیا به سود پولی که در بانک سپرده گذاری شده در صورتی که خمس اصل پول پرداخت شده باشد خمس تعلق می‌گیرد؟
- [سایر] آیا به کتاب، خمس تعلق می‌گیرد؟
- [آیت الله خوئی] مالک و کسی که تربیت درختها را به عهده می‌گیرد باید مکلف و عاقل باشند و کسی آنها را مجبور نکرده باشد و نیز مالک باید سفیه نباشد یعنی مال خود را در کارهای بیهوده مصرف نکند.
- [آیت الله سیستانی] گرو دهنده و کسی که مال را گرو می‌گیرد ، باید بالغ ، و عاقل باشند و کسی آنها را مجبور نکرده باشد ، و نیز باید گرو دهنده مفلّس ، و سفیه نباشد ، (معنای مفلّس و سفیه در مسأله (2225) گذشت) ، ولی اگر مفلّس مالی را که گرو میگذارد مال او نباشد ، یا از اموالی نباشد که از تصرف در آنها منع شده است ، اشکال ندارد .
- [آیت الله بهجت] کسی که زکات یا خمس یا واجبات مالیه دیگری که به عین مال تعلق می‌گیرد و هم کفّاره یا قرض و مانند آنکه به عین مال تعلق نمی‌گیرد بدهکار است، اگر بمیرد و اموالش برای ادای همه آنها کافی نباشد، ادای زکات و خمس و واجبات مالی که به عین مال تعلق می‌گیرد، مقدم است.
- [آیت الله جوادی آملی] .تعلّق خمس به مال، مشروط به بلوغ سن و عقل نیست، بنابراین به درآمد و سود افراد نابالغ و مجنون نیز خمس تعلق می گیرد که ولیّ آنان باید خمس را از مالشان بپردازد، اگر ولیّ ندارند، خودشان پس از بلوغ, یا پس از خوب شدن از جنون، باید بپردازند.
- [آیت الله بهجت] در تعلق خمس به سودی که به مال طفل تعلق می‌گیرد، اشکال است و ظاهر عدم تعلق خمس است به مال طفل، ولی احوط ادای خمس بعد از بلوغ است و وقت تعلق آن گذشتن سال بر اولین سودی است که علم به وقت آن دارد.
- [آیت الله بروجردی] مالک و کسی که تربیت درختها را به عهده می‌گیرد، باید مکلف و عاقل باشند و کسی آنها را مجبور نکرده باشد و نیز باید سفیه نباشند، یعنی مال خود را در کارهای بیهوده مصرف نکنند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] یکی از شرایط وجوب زکات در غیر غلّات آن است که مالک بتواند در آن مال تصرّف کند، بنابراین در مالی که از مالک غصب شده یا به سرقت بردهاند و یا گم شده و مالک مکان آن را نمیداند زکات واجب نیست، ولی این شرط در زکات غلاّت نیست. بنابراین اگر در هنگام تعلّق زکات به غلاّت، مالک نتواند در آن تصرّف کند، زکات به غلاّت وی تعلّق می‌گیرد و هر موقع که به مال دسترسی پیدا کند، باید زکات را بپردازد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی خمسِ مالِ حلالِ مخلوط به حرام (مال دیگری ) را پرداخت کرد و سپس مالک مال حرام پیدا شد، در این صورت , پرداخت کننده ضامن نیست. بیشتر یا کمتر بودن مال حرام از خمس
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر بچه صغیر سرمایهای داشته باشد و از آن منافعی به دست آید، بنابر احتیاط واجب خمس به آن تعلّق می‌گیرد وبر ولیّ صغیر است که خمس آن را بدهد.
- [آیت الله سیستانی] زکات گندم و جو وقتی تعلّق می‌گیرد که به آنها گندم و جو گفته شود ، و زکات کشمش وقتی واجب می‌شود که انگور می‌باشد ، و زکات خرما وقتی تعلّق می‌گیرد که عرب به آن تمر گوید ، ولی وقت ملاحظه نصاب وقت خشکیدن آنها است ، و وقت وجوب پرداخت زکات در گندم و جو موقع خرمن و جدا کردن کاه آنها است ، و در خرما و کشمش موقع چیدن آنهاست ، که اگر از این وقت بدون عذر و با بودن مستحق تأخیر بیافتد و تلف شود مالک ضامن است .