زنان چگونه می‌توانند جهاد کنند؟

جهاد، جنبه‌های مختلفی دارد که همگان -  مرد و زن و متأهل و مجرّد - می‌توانند دست کم بخشی از آن‌را انجام دهند؛ مانند جهاد اکبر که مقصود از آن در روایات، مبارزه با هواها و هوس‌های نفس اماره است.[1] اما در روایات انجام برخی از کارها از سوی بانوان پاداش جهاد را دارد.
1. خدمت زن به شوهر: در روایات مختلفی از پیامبر اکرم(ص)[2] و امامان(ع)[3] با اسناد مختلف نقل شده است که؛ «جهادُ المراه حُسن التّبعُّل»؛ جهاد زن، نیکو شوهرداری کردن است.
یک زن آگاه و وظیفه‌شناس، اگر بتواند درون خانه، محیط مساعدی را برای رشد و کمال خود و شوهر و بویژه فرزندان خویش فراهم کند، تاثیر مثبت و بسیار مؤثر آن در اصلاح جامعه و اخلاق و تربیّت آحاد آن، مشاهده خواهد شد. در حقیقت زن، سهم مستقیمی در فعال نمودن سایر نیروهای سازنده جامعه دارد. این حدیث گویای اهمیّت وظیفه خانه‌داری است چرا که آن‌را به مثابه جهاد می‌داند.
«حسن التبعل» که در حدیث آمده جمله کوتاهی است، ولی معنای گسترده‌ای دارد و همه خوبی‌ها را دربر می‌گیرد. درباره زنی می‌توان گفت: «خوب شوهرداری می‌کند»، که مقام سرپرستی و قیمومت شوهر را می‌پذیرد و از آن پاسداری می‌کند. موقعیت او را در خانواده و بین فرزندان نگه می‌دارد. در کارهای مهم با او مشورت می‌نماید. از دستوراتش اطاعت می‌کند. اگر در موردی خروج از منزل را صلاح ندانست و اجازه نداد خارج نمی‌شود. با رفتار خوش و اخلاق نیک و محبت‌های خود، شوهر را دلگرم و خانه را به کانون صفا و محبت تبدیل می‌کند. در دشواری‌ها و گرفتاری‌ها به یاری شوهر می‌شتابد و از او دل‌جویی می‌نماید. در مورد اموال شوهر امانت‌دار است و از اسراف و تبذیر و ولخرجی اجتناب می‌کند. بهترین لباس خود را در منزل می‌پوشد و برای شوهر آرایش و زینت می‌کند. در خانه‌داری و پرورش فرزندان می‌کوشد.
2. صبر در برابر ناملایمات: امام باقر(ع) فرمود: «خداوند عزّ و جلّ جهاد را هم بر مردان و هم بر زنان واجب ساخته، امّا جهاد مرد بذل مال و جانش تا حدّ کشته شدن در راه خداست، ولی جهاد زن شکیبائی در برابر ناملایماتی است که از همسر خویش می‌کشد و [نیز] توجّه کامل به انحصارطلبی شوهر نسبت به او».[4]
3. انجام کار خانه: زنان به پیامبر اسلام(ص) گفتند: ای رسول خدا! مردان، ثواب و فضیلت جهاد در راه خدا را برده‌اند، ما چه کاری انجام دهیم که به آن وسیله بتوانیم پاداش مجاهدان در راه خدا را دریابیم؟ آن‌حضرت فرمود: «اگر هر یک از شما مشغول کارهای خانه شود، ثواب کار مجاهدان در راه خداوند را دارد».[5]
4. باردار شدن زن: امام صادق(ع): ام سلمه از رسول خدا(ص) درباره فضیلت زنان در امر خدمت به شوهرانشان سؤال کرد. پیامبر(ص) فرمود: «هر زنی که در خانه شوهرش، چیزی را به منظور سامان دادن و مرتب کردن، جابه‌جا کند، خداوند به او نظر و عنایت می‌کند؛ و کسی که خداوند به او عنایت نماید، عذابش نمی‌‌کند». ام سلمه گفت: باز هم درباره ثواب زنان مطلبی بفرمایید، پیامبر فرمود: «ای ام سلمه! براستی هرگاه زن، باردار شود، اجر و پاداشی همچون کسی که با جان و مالش در راه خداوند - عزّ و جلّ - جهاد می‌کند، برای او است؛ و زمانی که وضع حمل کند، به او گفته می‌شود: مسلّماً گناهانت آمرزیده شد، پس اعمالت را از نو شروع کن؛ و چون به نوزادش شیر دهد، به برابر هر دفعه، ثواب آزاد کردن بنده‌ای از فرزندان حضرت اسماعیل به او عطا می‌شود».[6]
بدیهی است که موارد یاد‌شده - که تنها برای بانوان شوهردار معنا می‌یابد - به عنوان نمونه‌ای از فعالیت‌های مفید از یک زن مسلمان است که می‌تواند جایگزین جهاد شود، بیان شده است. لذا در همین راستا شاید بتوان گفت هر فعالیت ارزش‌مند و مشروعی که زنان متأهل و مجرّد در جامعه اسلامی انجام می‌دهند، می‌تواند به نوعی جایگزین جهاد برای آنان باشد و علاوه بر آن، بانوان در مواردی به طور مستقیم هم می‌توانند وارد نبرد شوند.   [1] . ر.ک: «جهاد با نفس اماره(جهاد اکبر)»، سؤال 45631؛ «جهاد و مجاهده در قرآن و روایات»، سؤال 23714. [2] . ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول(ص)، محقق، غفاری، علی اکبر، ص 60، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1404ق. [3] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏5، ص 9 و 507، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407ق؛ کوفی، محمد بن محمد اشعث، الجعفریات(الاشعثیات)، ص 67، تهران، مکتبه نینوی الحدیثه، چاپ اول، بی‌تا؛ شیخ صدوق، الخصال، محقق، غفاری، علی اکبر، ج ‏2، ص 620، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش. [4] . شیخ صدوق، محمد بن علی‏، من لا یحضره الفقیه، محقق، غفاری، علی اکبر، ج ‏3، ص 439، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق. [5] . فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضه الواعظین و بصیره المتعظین، ج ‏2، ص 376، قم، انتشارات رضی، چاپ اول، 1375ش. [6] . شیخ طوسی،  محمد بن الحسن‏، الامالی، ص 618، قم، دار الثقافه، چاپ اول، 1414ق.