روح امری مجرد و غیر مادی است، پوشش ظاهری و لباس مادی برایش معنا ندارد. در مورد روح تنها لباس معنوی معنا دارد؛ چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید لباس تقوا بهتر است.[1] اما نکته‌ای که وجود دارد این است که روح، همان‌گونه که در این دنیا همراه با بدن مادی است، در مراحل پس از دنیا نیز همراه با بدن است؛ نهایت این‌که بدن او در هر موطن و جایگاه متناسب با همان موطن است. در مورد عالم برزخ دلیلی نیافتیم که همه انسان‌ها در آن‌جا برهنه باشند. اما در مورد بدن در قیامت این بحث مطرح است که آیا انسان با پوشش محشور می‌شود یا برهنه است؟ روایات در این زمینه مختلف است؛ در برخی روایات آمده است؛ همه انسان‌ها در عالم آخرت برهنه هستند،[2] ولی محتوای برخی از روایات این است که کفن انسان پوشش بدن او در قیامت محسوب می‌شود؛ به همین جهت دستور داده شد، برای خود کفن خوب تهیه کنید که با آن محشور می‌شوید.[3] در همین راستا شخصی از امام صادق(ع) پرسید که مردگان چگونه با کفن‌هایشان محشور می‌شوند با آنکه این کفن‌ها به‌مرور زمان خواهد پوسید؟! و پاسخ شنید که همان خدایی که بدنها را بازسازی می‌کند توانایی بازسازی کفن‌ها را نیز دارد.[4] دانشمندان علم حدیث در بررسی این روایات بدون در نظر گرفتن مباحث سندی می‌گویند: روایاتی که می‌گویند همه انسان‌ها در قیامت برهنه هستند، منظور از آنها یا اکثریت مردم است یا مقصود این است که در آغاز قیامت این‌گونه هستند، ولی سپس پوشیده می‌شوند و یا مقصود غیر مؤمنان هستند.[5] [1] . «وَ لِباسُ التَّقْوی‏ ذلِکَ خَیْر»؛ اعراف، 26. [2] . «قَالَتْ فَاطِمَةُ فَقُلْتُ یَا أَبَهْ أَهْلُ الدُّنْیَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ عُرَاةٌ فَقَالَ نَعَمْ یَا بُنَیَّة»؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ج ‏1، ص 496 - 497، تبریز، بنی هاشمی، چاپ اول، 1381ق. [3] . کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 3، ص 149، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏7، ص 109، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق. [4] . بحار الانوار، ج ‏7، ص 109. [5] . ر.ک: مازندرانی، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی(الأصول و الروضة)، ج ‏7 ص 191 - 192، تهران، المکتبة الإسلامیة، چاپ اول، 1382ق.
روح امری مجرد و غیر مادی است، پوشش ظاهری و لباس مادی برایش معنا ندارد. در مورد روح تنها لباس معنوی معنا دارد؛ چنانکه قرآن کریم میفرماید لباس تقوا بهتر است.[1]
اما نکتهای که وجود دارد این است که روح، همانگونه که در این دنیا همراه با بدن مادی است، در مراحل پس از دنیا نیز همراه با بدن است؛ نهایت اینکه بدن او در هر موطن و جایگاه متناسب با همان موطن است.
در مورد عالم برزخ دلیلی نیافتیم که همه انسانها در آنجا برهنه باشند. اما در مورد بدن در قیامت این بحث مطرح است که آیا انسان با پوشش محشور میشود یا برهنه است؟
روایات در این زمینه مختلف است؛ در برخی روایات آمده است؛ همه انسانها در عالم آخرت برهنه هستند،[2] ولی محتوای برخی از روایات این است که کفن انسان پوشش بدن او در قیامت محسوب میشود؛ به همین جهت دستور داده شد، برای خود کفن خوب تهیه کنید که با آن محشور میشوید.[3]
در همین راستا شخصی از امام صادق(ع) پرسید که مردگان چگونه با کفنهایشان محشور میشوند با آنکه این کفنها بهمرور زمان خواهد پوسید؟! و پاسخ شنید که همان خدایی که بدنها را بازسازی میکند توانایی بازسازی کفنها را نیز دارد.[4]
دانشمندان علم حدیث در بررسی این روایات بدون در نظر گرفتن مباحث سندی میگویند: روایاتی که میگویند همه انسانها در قیامت برهنه هستند، منظور از آنها یا اکثریت مردم است یا مقصود این است که در آغاز قیامت اینگونه هستند، ولی سپس پوشیده میشوند و یا مقصود غیر مؤمنان هستند.[5] [1] . «وَ لِباسُ التَّقْوی ذلِکَ خَیْر»؛ اعراف، 26. [2] . «قَالَتْ فَاطِمَةُ فَقُلْتُ یَا أَبَهْ أَهْلُ الدُّنْیَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ عُرَاةٌ فَقَالَ نَعَمْ یَا بُنَیَّة»؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ج 1، ص 496 - 497، تبریز، بنی هاشمی، چاپ اول، 1381ق. [3] . کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 3، ص 149، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 7، ص 109، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق. [4] . بحار الانوار، ج 7، ص 109. [5] . ر.ک: مازندرانی، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی(الأصول و الروضة)، ج 7 ص 191 - 192، تهران، المکتبة الإسلامیة، چاپ اول، 1382ق.
- [سایر] در قیامت جنیان هم با انسانها حسابرسی میشوند؟ آیا در برزخ هم جنیان در کنار انسانها هستند؟ در بهشت و دوزخ چطور؟
- [سایر] کیفیت وجود روح در عالم برزخ چگونه است؟
- [سایر] عالم برزخ چه عالمی است؟ آیا جسم هم در عالم برزخ است یا فقط روح انسان در این عالم است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] بچه های کوچک تا چند سالگی طهارت لباس و بدنشان به هنگام طواف لازم نیست؟
- [سایر] بعد از اثبات عالم برزخ و بقای روح، روح انسان چگونه در این عالم به حیات خود ادامه می دهد؟
- [سایر] روح انسان بعد از مرگ در قالب حیوان در می آید یا در برزخ است؟
- [سایر] آیا علت اشتیاق انسانها به گناه با روح خدایی که در کالبد آنها دمیده شده است، در تضاد نیست؟
- [سایر] آیا روح مجددا در عالم برزخ از بدن خارج می شود و جسم دیگری را تجربه می کند؟
- [سایر] خواب نوعی مرگ است و وقتی ما می خواهیم روح ما چقدر می تواند از روح مادی ما جدا بشود و به آینده برود ؟ آیا روح ما می تواند به عالم برزخ برود ؟
- [سایر] اگر معاد جسمانی است با توجه به اینکه روح حقیقت وجودی انسان است چرا جسم انسان عذاب می شود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] هرگاه چیزی از مردار مانند گوشت وپوست آن که روح داشته همراه نمازگزار باشد، اگرچه لباس او نباشد بنابر احتیاط واجب، نمازش باطل است.
- [آیت الله وحید خراسانی] هرگاه چیزی از مردار مانند گوشت و پوست ان که روح داشته همراه نمازگزار باشد اگر چه لباس او نباشد بنابر احتیاط نمازش باطل است
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] هر گاه چیزی از مردار مانند گوشت و پوست آن که روح داشته لباس نمازگزار نبوده و همراه او باشد؛ بعید نیست نمازش صحیح نباشد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر چیزی از مردار مانند گوشت و پوست آن که روح داشته همراه نمازگزار باشد، نمازش باطل است، گرچه لباس او هم نباشد.
- [آیت الله بروجردی] هرگاه چیزی از مردار مانند گوشت و پوست آن که روح داشته همراه نمازگزار باشد، اگر چه لباس او نباشد، نمازش باطل است.
- [امام خمینی] باید چیزی از مردار مانند گوشت و پوست آن که روح داشته، بنابر احتیاط واجب همراه نمازگزار نباشد، گرچه لباس او هم نباشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . هر گاه چیزی از مردار مانند گوشت و پوست آن که روح داشته همراه نمازگزار باشد، اگر چه لباس او نباشد بنابر احتیاط نمازش باطل است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر انسان بدون قصد لذت به صورت و دست زنان کفار و جاهایی از بدنشان در صورتی که نترسد که به حرام بیفتد، اشکال ندارد.
- [آیت الله سیستانی] خراب کردن قبر امامزادها و شهداء و علماء و هر موردی که خراب کردن قبر هتک شمرده شود اگر چه سالها بر آن گذشته و بدنشان از میان رفته باشد ، حرام است .
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر لباس نمازگزار یا همراه او , چیزی از مردار حلال گوشت باشد که روح ندارد, مانند مو، پشم، کرک، پر، استخوان، شاخ، دندان و... نماز او صحیح است. شرط چهارم: اجزای حیوان حرامگوشت نبودن