انسان‌شناسی رایج و غالب در غرب، مبتنی بر فلسفه رایج و غالب در غرب است. این انسان‌شناسی، دارای دو مشخصه و نشانه اساسی است: الف. نسبی بودن حقیقت. ب. انحصار ادراک بشر در حس؛ یعنی فقط علوم تجربی، دارای ارزش و اعتبار هستند و علومی که مستند به حس نباشند و از معقولات صرف بحث می‌کنند، ارزش و اعتبار ندارند؛ به همین جهت یکی از مشکلات فلسفه غرب این است که این فلسفه منتهی به شکاکیت می‌شود. به عبارت دیگر، ناخواسته با دست خود ریشه خود را قطع می‌کند.[1] انسان‌شناسی اسلامی که مبتنی بر منابع دینی و فلسفه‌ی اسلامی است، بر این باور است که اولا: حقیقت امر ثابت است، نه نسبی؛ و ثانیا: قوای ادراک انسان منحصر در قوای حسی نیست، بلکه عقل اساسی‌ترین قوای ادراکی انسان است؛ نتیجه این دو نوع نگرش، در موضوع انسان‌شناسی دو نوع مختلف از انسان‌شناسی خواهدبود. توضیح این‌که در مورد حقیقت انسان، دو دیدگاه قابل طرح است: 1. گوهر آدمی در زمان‌های گوناگون و در میان اقوام مختلف با یکدیگر متفاوت است. این جریان در تلاش است به ما بقبولاند که انسان مدرن، با انسان سنتی تفاوتی جوهری دارد و نمی‌توان انسان مدرن را با انسان سنتی مقایسه کرد. انسان سنتی خصلت‌ها و کشش‌هایی داشت و انسان مدرن خصلت‌ها و کشش‌های دیگری دارد. در اندیشه سکولاریزم مدرنیستی، فهرستی از خصوصیات انسان مدرن در برابر انسان کهن ارائه می‌شود؛ مانند این‌که انسان مدرن خواهان دنیا است، انسان کهن خواهان آخرت؛ انسان مدرن عقل را برای «نقد» می‌خواهد و انسان کهن عقل را برای «فهم»؛ انسان مدرن «شک و تردید» را می‌طلبد و انسان کهن «تعیین و جزم» را؛ انسان مدرن قانع نیست و انسان کهن موجودی است قانع. و بر این فهرست می‌افزایند تا بگویند؛ انسان مدرن، انسان دیگری است و نمی‌توان در جهان مدرن سخن از دین سنتی گفت، بلکه باید یک دین مدرن ارائه کرد. 2. نظریه دیگر این است که گوهر آدمیان امر یگانه‌ای است و تفاوت‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی موجود بین آنها به پوسته‌ها و عوارض برمی‌گردد. این نظر را همه نحله‌های دینی، عرفانی، شاخه‌های علم و غالب مکاتب فلسفی پذیرفته‌اند، اگرچه در تفسیر آن، راه‌های گوناگونی رفته‌اند و آرای مختلفی ارائه داده‌اند. قرآن کریم نیز یگانه بودن انسان را تأیید می‌کند؛ قرآن گاهی از فضیلت انسان می‌گوید و جایی از رذیلت او؛ جایی از فطرت الهی و جایی از ناتوانی و طمع کاری او. با این‌حال هیچ‌یک از اینها ناظر به این نیست که هنگامی که انسانی به دنیا می‌آید، بالفعل دارای فضیلت یا رذیلت است. خداوند تبارک و تعالی درباره انسان می‌گوید: «وَ اللَّهُ أَخْرَجَکُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهاتِکُمْ لا تَعْلَمُونَ شَیْئاً»؛[2] شما وقتی از شکم مادرانتان خارج شدید چیزی نمی‌دانستید. در روایات نیز وارد شده است که ابنای بشر مولود بر فطرت‌اند و فطرت، فطرتی پاکیزه است. بنابراین، انسان از نگاه قرآنی و روایی موجودی است که وقتی پا به عرصه عالم می‌گذارد، علم وآگاهی ندارد، ولی فطرتی الهی دارد و در عین حال کششی به سمت مادیات در طبیعت او هست. وقتی وارد صحنه عالم می‌شود، در واقع از یک سو شناخت و معرفت را آغاز می‌کند و از سوی دیگر در راستای طبیعت با فطرت جهت می‌گیرد. این نگاهی است که قرآن به انسان دارد و در ورای پوسته متفاوت انسان‌ها، یک باطن واحد را می‌بیند. [3] توضیح بیشتر با نگاهی اجمالی سیر اندیشه انسان‌شناسی در جهان غرب و اسلام را پی می‌گیریم. سیر اندیشه انسان‌شناسی در جهان غرب سیر اندیشه انسان‌شناسی را در تاریخ جهان غرب در سه دوره متوالی می‌توان مورد مطالعه و بررسی قرار داد. دوره نخست، عهد یونان باستان در عهد یونان باستان نظریات مختلفی در مورد انسان‌شناسی وجود دارد: 1. سوفسطائیان سوفسطائیان، انسان و حواس او را معیارحقیقت قرار می‌‌دادند. در اندیشه انسان‌شناسی عهد یونان باستان، انسان و ادراح حسی او محور و مبنای دانایی و نادانی او است. هر آنچه آدمی از طریق ابزارهای حسی دریابد همان حقیقت محض است. 2. حکمای عقلانی پس از سوفسطائیان، حکمایی ظهور کردند که نگرش عقلانی به انسان دارند. در تأملات فلسفی سقراط، خودشناسی و شناخت ظرفیت‌‌‌های وجودی انسان، با استفاده از گوهر ربانی عقل مورد مداقه قرار گرفته است. و در اندیشه افلاطونی راه دست ‌‌یابی به حقیقت ناب، همراهی عقل و دل و سیر در عالم مُثل مورد تأکید است. ارسطو عقل ناب را در نهاد آدمی مهم می‌داند. البته بعد از ارسطو اندیشمندان مختلفی ظاهر شدند که برخی از آنها مانند اپیکور نظریاتش که درشکل‌گیری اومانیسم بسیارمؤثر بوده است. وی منتهای هدف آدمی را لذت‌طلبی روحی می‌داند. دوره دوم، قرون وسطی در قرون وسطی، انسان‌شناسی دین مسیحیت، با نگاهی تحقیرآمیز و متحجرانه به انسان شکل می‌گیرد. در انسان‌شناسی دینی قرون وسطی، انسان موجودی گناه‌کار و ذاتاً شرور است که با گناه پدر نخستین ذات وی گناه‌آلود شده است. لذا انسان گناه‌کار باید اراده‌اش را در برابر خدا قربانی کند، او مستعد انجام هر نوع گناه است. موجودی است، مغضوب و رانده شده از بهشت برین که راه نجاتش ترک دنیا و بی‌توجهی به زخارف دنیوی است. تکلیفش، گوشه‌نشینی و طلب مغفرت و بخشایش و اطاعت محض از طبقه روحانی کلیسا است که نماز و ادعیه و اعتراف به گناه و معتکف دیر شدن، مسیر سعادت وی را هموار می‌سازد. دوره سوم، عصر رنسانس در عصر رنسانس، انسان‌شناسی در قالب اومانیسم خودنمایی می‌کند. در انسان‌شناسی عصر روشنگری، انسان موجود رها شده از قیود دین است. انسان محور مدار عالم است و تدبیر عالم به دست او است. مبنای زندگی او نه بر پایه دین، بلکه عقل و علم است؛ امور ماورائی مباحثی مبهم، پوچ و فاقد هستی است؛ دین عرفی است و استفاده از علائم دینی در حد یک سمبل است. اخلاق نسبی است و حاصل تجربه بشری است و عمل ضد اخلاقی وجود ندارد. تنها قید آزادی، اصل عدم ضرر به دیگران است. اهرم‌‌های بازدارنده، اعم از خدا و دولت و جامعه نمی‌توانند به حقوق انسانی تعدی نمایند. هر انسانی عزیز‌، و فردیت انسانی ارزش دارد. در این قاموس اصل مدارای دینی وجود دارد و هر عقیده‌ دینی حرمت دارد. و هدف از زندگی رسیدن به لذت است. و سود بیشتر در گرو لذّت بیشتر خواهد بود. انسان‌شناسی اسلامی از نظر اسلام، انسان موجودی مکرم و با فضیلت است؛ اسلام انسان را موجودی دو ساحتی، ترکیبی از جسم و روح، می‌داند[4] که دارای قدرت تعقل، اختیار و سرشت مشترک است که پیوسته نیازمند هدایت الهی است؛ لذا در مبحث انسان‌شناسی بین دیدگاه‌های جهان غرب و اسلام تفاوت‌های آشکاری وجود دارد.[5] در مورد کرامت ذاتی انسان در قرآن می‌توان به نکاتی اشاره نمود: الف. بخشش کرامت به انسان: انسان طبق فرمودۀ خداوند، بزرگ مرتبه و مسلط بر کائنات شمرده شده است. قرآن مجید در این باره می‌‏فرماید: "ما بنی‌‏آدم را کرامت بخشیدیم و آنان را بر صحرا و دریا مسلط کردیم و بر بسیاری از مخلوقات خویش برتری دادیم".[6] ب. جانشین خدا بودن: قرآن مجید می‌فرماید: "به یاد آور زمانی را که خداوند به فرشتگان فرمود: براستی روی زمین جانشین قرار خواهم داد".[7] این خلافت ویژه آدم (ع) و برخی از فرزندان او که به مقام عالی انسانی و علم به اسمای الاهی دست یافته‌‏اند می‌باشد. ج. کارگزار بودن جهان برای آدمی: آیات زیادی از تسخیر جهان و آفرینش آنچه در زمین است، برای انسان سخن می‌گوید که جایگاه رفیع وی را می‌رساند، مانند آیه: "سخّر لکم ما فی السموات و ما فی الارض جمیعاً"؛ آنچه در آسمان و زمین است تسخیر شما قرار دادیم".[8] د. امانت‌دار بودن انسان: انسان امانت‌دار خدا است و رسالت و مسئولیت دارد. قرآن مجید می‌فرماید: "ما امانت خویش را بر آسمان و زمین و کوه‌‏ها عرضه کردیم، همه از پذیرش آن امتناع ورزیدند، اما انسان بار امانت را به دوش کشید و پذیرفت".[9] ، [10] [1] . ر. ک. مطهری، مرتضی، اصول فلسفه، ج 1، مقالات یکم تا چهارم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بی‌تا. [2] . نحل، 78. [3] . ر. ک: پاسخ: 9. [4] . ر. ک: 25150. [5] . ر. ک: http://takabaysan.blogfa.com / [6] . "وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی‏ کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِیلًا". اسراء، 70. [7] . "وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً قالُوا أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ قالَ إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ". بقره، 30. [8] . " وَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ جَمیعاً مِنْه‏ ". جاثیه، 13. [9] . " إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ کانَ ظَلُوماً جَهُولاً". احزاب، 72. [10] . اقتباس از پاسخ 10606.
انسانشناسی رایج و غالب در غرب، مبتنی بر فلسفه رایج و غالب در غرب است. این انسانشناسی، دارای دو مشخصه و نشانه اساسی است: الف. نسبی بودن حقیقت. ب. انحصار ادراک بشر در حس؛ یعنی فقط علوم تجربی، دارای ارزش و اعتبار هستند و علومی که مستند به حس نباشند و از معقولات صرف بحث میکنند، ارزش و اعتبار ندارند؛ به همین جهت یکی از مشکلات فلسفه غرب این است که این فلسفه منتهی به شکاکیت میشود. به عبارت دیگر، ناخواسته با دست خود ریشه خود را قطع میکند.[1]
انسانشناسی اسلامی که مبتنی بر منابع دینی و فلسفهی اسلامی است، بر این باور است که اولا: حقیقت امر ثابت است، نه نسبی؛ و ثانیا: قوای ادراک انسان منحصر در قوای حسی نیست، بلکه عقل اساسیترین قوای ادراکی انسان است؛ نتیجه این دو نوع نگرش، در موضوع انسانشناسی دو نوع مختلف از انسانشناسی خواهدبود.
توضیح اینکه در مورد حقیقت انسان، دو دیدگاه قابل طرح است:
1. گوهر آدمی در زمانهای گوناگون و در میان اقوام مختلف با یکدیگر متفاوت است. این جریان در تلاش است به ما بقبولاند که انسان مدرن، با انسان سنتی تفاوتی جوهری دارد و نمیتوان انسان مدرن را با انسان سنتی مقایسه کرد. انسان سنتی خصلتها و کششهایی داشت و انسان مدرن خصلتها و کششهای دیگری دارد. در اندیشه سکولاریزم مدرنیستی، فهرستی از خصوصیات انسان مدرن در برابر انسان کهن ارائه میشود؛ مانند اینکه انسان مدرن خواهان دنیا است، انسان کهن خواهان آخرت؛ انسان مدرن عقل را برای «نقد» میخواهد و انسان کهن عقل را برای «فهم»؛ انسان مدرن «شک و تردید» را میطلبد و انسان کهن «تعیین و جزم» را؛ انسان مدرن قانع نیست و انسان کهن موجودی است قانع. و بر این فهرست میافزایند تا بگویند؛ انسان مدرن، انسان دیگری است و نمیتوان در جهان مدرن سخن از دین سنتی گفت، بلکه باید یک دین مدرن ارائه کرد.
2. نظریه دیگر این است که گوهر آدمیان امر یگانهای است و تفاوتهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی موجود بین آنها به پوستهها و عوارض برمیگردد. این نظر را همه نحلههای دینی، عرفانی، شاخههای علم و غالب مکاتب فلسفی پذیرفتهاند، اگرچه در تفسیر آن، راههای گوناگونی رفتهاند و آرای مختلفی ارائه دادهاند.
قرآن کریم نیز یگانه بودن انسان را تأیید میکند؛ قرآن گاهی از فضیلت انسان میگوید و جایی از رذیلت او؛ جایی از فطرت الهی و جایی از ناتوانی و طمع کاری او. با اینحال هیچیک از اینها ناظر به این نیست که هنگامی که انسانی به دنیا میآید، بالفعل دارای فضیلت یا رذیلت است. خداوند تبارک و تعالی درباره انسان میگوید: «وَ اللَّهُ أَخْرَجَکُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهاتِکُمْ لا تَعْلَمُونَ شَیْئاً»؛[2] شما وقتی از شکم مادرانتان خارج شدید چیزی نمیدانستید.
در روایات نیز وارد شده است که ابنای بشر مولود بر فطرتاند و فطرت، فطرتی پاکیزه است. بنابراین، انسان از نگاه قرآنی و روایی موجودی است که وقتی پا به عرصه عالم میگذارد، علم وآگاهی ندارد، ولی فطرتی الهی دارد و در عین حال کششی به سمت مادیات در طبیعت او هست. وقتی وارد صحنه عالم میشود، در واقع از یک سو شناخت و معرفت را آغاز میکند و از سوی دیگر در راستای طبیعت با فطرت جهت میگیرد. این نگاهی است که قرآن به انسان دارد و در ورای پوسته متفاوت انسانها، یک باطن واحد را میبیند. [3]
توضیح بیشتر
با نگاهی اجمالی سیر اندیشه انسانشناسی در جهان غرب و اسلام را پی میگیریم.
سیر اندیشه انسانشناسی در جهان غرب
سیر اندیشه انسانشناسی را در تاریخ جهان غرب در سه دوره متوالی میتوان مورد مطالعه و بررسی قرار داد.
دوره نخست، عهد یونان باستان
در عهد یونان باستان نظریات مختلفی در مورد انسانشناسی وجود دارد:
1. سوفسطائیان
سوفسطائیان، انسان و حواس او را معیارحقیقت قرار میدادند. در اندیشه انسانشناسی عهد یونان باستان، انسان و ادراح حسی او محور و مبنای دانایی و نادانی او است. هر آنچه آدمی از طریق ابزارهای حسی دریابد همان حقیقت محض است.
2. حکمای عقلانی
پس از سوفسطائیان، حکمایی ظهور کردند که نگرش عقلانی به انسان دارند. در تأملات فلسفی سقراط، خودشناسی و شناخت ظرفیتهای وجودی انسان، با استفاده از گوهر ربانی عقل مورد مداقه قرار گرفته است. و در اندیشه افلاطونی راه دست یابی به حقیقت ناب، همراهی عقل و دل و سیر در عالم مُثل مورد تأکید است. ارسطو عقل ناب را در نهاد آدمی مهم میداند. البته بعد از ارسطو اندیشمندان مختلفی ظاهر شدند که برخی از آنها مانند اپیکور نظریاتش که درشکلگیری اومانیسم بسیارمؤثر بوده است. وی منتهای هدف آدمی را لذتطلبی روحی میداند.
دوره دوم، قرون وسطی
در قرون وسطی، انسانشناسی دین مسیحیت، با نگاهی تحقیرآمیز و متحجرانه به انسان شکل میگیرد. در انسانشناسی دینی قرون وسطی، انسان موجودی گناهکار و ذاتاً شرور است که با گناه پدر نخستین ذات وی گناهآلود شده است. لذا انسان گناهکار باید ارادهاش را در برابر خدا قربانی کند، او مستعد انجام هر نوع گناه است. موجودی است، مغضوب و رانده شده از بهشت برین که راه نجاتش ترک دنیا و بیتوجهی به زخارف دنیوی است. تکلیفش، گوشهنشینی و طلب مغفرت و بخشایش و اطاعت محض از طبقه روحانی کلیسا است که نماز و ادعیه و اعتراف به گناه و معتکف دیر شدن، مسیر سعادت وی را هموار میسازد.
دوره سوم، عصر رنسانس
در عصر رنسانس، انسانشناسی در قالب اومانیسم خودنمایی میکند. در انسانشناسی عصر روشنگری، انسان موجود رها شده از قیود دین است. انسان محور مدار عالم است و تدبیر عالم به دست او است. مبنای زندگی او نه بر پایه دین، بلکه عقل و علم است؛ امور ماورائی مباحثی مبهم، پوچ و فاقد هستی است؛ دین عرفی است و استفاده از علائم دینی در حد یک سمبل است. اخلاق نسبی است و حاصل تجربه بشری است و عمل ضد اخلاقی وجود ندارد. تنها قید آزادی، اصل عدم ضرر به دیگران است. اهرمهای بازدارنده، اعم از خدا و دولت و جامعه نمیتوانند به حقوق انسانی تعدی نمایند. هر انسانی عزیز، و فردیت انسانی ارزش دارد. در این قاموس اصل مدارای دینی وجود دارد و هر عقیده دینی حرمت دارد. و هدف از زندگی رسیدن به لذت است. و سود بیشتر در گرو لذّت بیشتر خواهد بود.
انسانشناسی اسلامی
از نظر اسلام، انسان موجودی مکرم و با فضیلت است؛ اسلام انسان را موجودی دو ساحتی، ترکیبی از جسم و روح، میداند[4] که دارای قدرت تعقل، اختیار و سرشت مشترک است که پیوسته نیازمند هدایت الهی است؛ لذا در مبحث انسانشناسی بین دیدگاههای جهان غرب و اسلام تفاوتهای آشکاری وجود دارد.[5]
در مورد کرامت ذاتی انسان در قرآن میتوان به نکاتی اشاره نمود:
الف. بخشش کرامت به انسان: انسان طبق فرمودۀ خداوند، بزرگ مرتبه و مسلط بر کائنات شمرده شده است.
قرآن مجید در این باره میفرماید: "ما بنیآدم را کرامت بخشیدیم و آنان را بر صحرا و دریا مسلط کردیم و بر بسیاری از مخلوقات خویش برتری دادیم".[6]
ب. جانشین خدا بودن: قرآن مجید میفرماید: "به یاد آور زمانی را که خداوند به فرشتگان فرمود: براستی روی زمین جانشین قرار خواهم داد".[7] این خلافت ویژه آدم (ع) و برخی از فرزندان او که به مقام عالی انسانی و علم به اسمای الاهی دست یافتهاند میباشد.
ج. کارگزار بودن جهان برای آدمی: آیات زیادی از تسخیر جهان و آفرینش آنچه در زمین است، برای انسان سخن میگوید که جایگاه رفیع وی را میرساند، مانند آیه: "سخّر لکم ما فی السموات و ما فی الارض جمیعاً"؛ آنچه در آسمان و زمین است تسخیر شما قرار دادیم".[8]
د. امانتدار بودن انسان: انسان امانتدار خدا است و رسالت و مسئولیت دارد. قرآن مجید میفرماید: "ما امانت خویش را بر آسمان و زمین و کوهها عرضه کردیم، همه از پذیرش آن امتناع ورزیدند، اما انسان بار امانت را به دوش کشید و پذیرفت".[9] ، [10] [1] . ر. ک. مطهری، مرتضی، اصول فلسفه، ج 1، مقالات یکم تا چهارم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بیتا. [2] . نحل، 78. [3] . ر. ک: پاسخ: 9. [4] . ر. ک: 25150. [5] . ر. ک: http://takabaysan.blogfa.com / [6] . "وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِیلًا". اسراء، 70. [7] . "وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً قالُوا أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ قالَ إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ". بقره، 30. [8] . " وَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ جَمیعاً مِنْه
". جاثیه، 13. [9] . " إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ کانَ ظَلُوماً جَهُولاً". احزاب، 72. [10] . اقتباس از پاسخ 10606.
- [سایر] چرا اندیشههای افرادی چون دبیفورد، وین دایر و امثال آنان در یک جامعه مطرح و ترویج میگردد؟ دیدگاه این افراد نسبت به انسان در مقابل خداوند، چه میباشد؟
- [سایر] دیدگاه متفکران غربی دربارهی تمدن اسلامی چیست؟
- [سایر] آیاتی که در قرآن بر نفی شباهت خدا با مخلوقات دلالت می کنند کدامند؟و آیات مربوط به نفی شباهت چگونه با آیه هایی که بیانگر "دمیده شدن روح خدا در انسان " است قابل جمع است؟
- [سایر] دیدگاه قرآن درباره تحلیل روان شناسانه شخصیت انسان چیست؟
- [سایر] عوامل مؤثر بر تحوّلات اخلاقی انسان از دیدگاه قرآن کداماند؟
- [سایر] ویژگیهای انسان احمق از دیدگاه قرآن کریم چیست؟
- [سایر] دیدگاه غرب درباره ولایت فقیه و شخص مقام معظم رهبری را بیان کنید و برایم چند مثال از دیدگاه این متفکرین غربی بگوید.
- [سایر] قرآن ذات است یا عرض؟
- [سایر] از دیدگاه قرآن، انسان از چه راه هایی مورد آزمایش قرار می گیرد؟
- [سایر] دیدگاه قرآن درباره دعوت از انسان ها به تحدی و مقابله به مثل چیست؟
- [آیت الله سبحانی] اگر در شهری اول ماه ثابت شود، برای مردم شهر دیگر که به آن نزدیک است کفایت می کند و همچنین شهرهای دور دستی که افق آنها با هم متحد است و همچنین اگر ماه در بلاد شرقی مانند مشهد دیده شود برای کسانی که در بلاد غربی هستند، کفایت می کند. ولی رؤیت در بلاد غربی برای کسانی که در قسمت شرقی آن هستند کفایت نمی کند، مگر آن دو شهر با هم نزدیک باشند، یا انسان بداند که افق آنهایکی است.
- [آیت الله وحید خراسانی] رساندن جایی از بدن به خط قران و اسم مبارک ذات خداوند متعال و سایر اسماءحسنی بر نفساء حرام است و همچنین است بنابر احتیاط واجب سایر کارهایی که بر حایض حرام است و انچه بر حایض واجب است بر نفساء هم واجب می باشد
- [آیت الله وحید خراسانی] رساندن جایی از بدن به خط قران و اسم مبارک ذات خداوند متعال و سایر اسماءحسنی بر نفساء حرام است و همچنین است بنابر احتیاط واجب سایر کارهایی که بر حایض حرام است و انچه بر حایض واجب است بر نفساء هم واجب می باشد
- [آیت الله فاضل لنکرانی] باید از دادن قرآن به کافر خودداری کنند، و اگر قرآن در دست اوست در صورت امکان از او بگیرند ولی چنانچه مقصود از دادن قرآن و یا داشتن قرآن تحقیق و مطالعه در دین باشد و نیز انسان بداند که کافری که محکوم به نجاست است با دست تر قرآن را لمس نمی کند اشکالی ندارد.
- [آیت الله بهجت] مس نمودن خط قرآن، یعنی رساندن جایی از بدن به خط قرآن برای کسی که وضو ندارد، حرام است، ولی تماس موی انسان با خط قرآن، بنابر اظهر مانعی ندارد، حتی اگر کوتاه باشد. و اگر قرآن را به زبان فارسی یا به زبان دیگر ترجمه کنند، مس آن اشکال ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] هنگام تلاوت قرآن شایسته است انسان به آن گوش دهد و از صحبت کردن پرهیز کند؛ بلکه در صورتی که بیاحترامی و هتک به قرآن باشد صحبت کردن جایز نیست، ولی اگر کسی چیزی بپرسد میتواند جواب او را بدهد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر انسان از بچه غیر ممیز که خوب و بد را نمی فهمد یا از کسی که قصد خواندن قران ندارد یا مثلا از گرامافون یا نوار ضبط صوت ایه سجده را استماع کند سجده واجب نیست ولی اگر شخصی در ایستگاه رادیو ایه سجده را به قصد این که از قران است بخواند و انسان به وسیله رادیو گوش دهد سجده واجب است
- [آیت الله خوئی] اگر انسان از گرامافون یا ضبط صوت یا از بچة غیر ممیز که خوب و بد را نمیفهمد، یا از کسی که قصد خواندن قرآن ندارد، آیه سجده را بشنود، یا گوش دهد سجده واجب نیست و همچنین است رادیو اگر به طور نوار و ضبط صوت باشد، ولی اگر شخصی ایستگاه رادیو آیة سجده را به قصد از قرآن است بخواند و انسان به واسطة رادیو گوش دهدسجده واجب است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر انسان از گرامافون یا از بچه غیر ممیز که خوب و بد را نمی فهمد؛ یا از کسی که قصد خواندن قرآن ندارد؛ آیه سجده را بشنود یا گوش دهد؛ سجده واجب نیست و همچنین است رادیو اگر به طور نوار و ضبط صوت باشد؛ ولی اگر شخصی در ایستگاه رادیو آیه سجده را به قصد اینکه از قرآن است بخواند و انسان به وسیله رادیو گوش دهد؛ سجده واجب است.
- [آیت الله مظاهری] مستحب است انسان برای این امور وضو بگیرد: 1 - نماز میّت. 2 - زیارت اهل قبور. 3 - رفتن به مسجد. 4 - رفتن به حرم امامانعلیهم السلام . 5 - همراه داشتن قرآن. 6 - خواندن و نوشتن قرآن. 7 - مسّ حاشیه قرآن. 8 - خوابیدن. همچنین مستحب است انسان همیشه با وضو باشد بلکه مستحب است کسی که وضو دارد دوباره وضو بگیرد، و اگر برای یکی از جهاتی که گفته شد وضو بگیرد، هر کاری را که باید با وضو انجام داد، میتواند به جا آورد مثلاً میتواند با آن وضو نماز بخواند.