سلام علیکم. گفته می شود پیامبر در هنگام فتح مکه داخل کعبه را که از تصاویر پاک می فرمودند به تصویر حضرت عیسی ع و حضرت مریم که رسیدند دست گذاشتند و فرمودند اینها را پاک نکنید این مطلب صحت دارد؟
در روایات شیعی به این موضوع اشاره‌ای نشده است، اما «ازرقی»(متوفای 250ق) در کتاب «أخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار» - که احتمالاً قدیمی‌ترین کتاب در دسترسی است که ویژه اخبار مکه نگاشته شده است- در باب «ما جاء فی ذکر بناء قریش الکعبة فی الجاهلیة» روایاتی را نقل کرده است که: در کعبه تصویرها و تمثال‌هایی وجود داشت؛ از جمله تمثال حضرت عیسی(ع) و مادرش حضرت مریم(س) که عیسی در دامن مادر نشسته بود.[1] وضع کعبه بدین صورت بود تا این‌که سرانجام رسول خدا(ص) در سال فتح مکه؛ یعنی سال هشتم هجری، به مکه وارد گردیدند و دستور دادند که کلیه بت‌های موجود در کعبه منهدم گردد. رسول خدا(ص) هنگامی که به درون کعبه وارد شدند، پس از دیدن عکس‌ها، دستور دادند آن عکس‌ها را محو کنند. مگر تصویر حضرت عیسی(ع) و مادرش حضرت مریم(س) که دست گذاشتند و فرمودند اینها را پاک نکنید و تصاویرشان در کعبه باقی ماند. تا این‌که در دوران خلافت عمر بن خطاب از بین رفت‏.[2] در یکی از این روایات چنین آمده است: زنی از غسان به هنگام حج اعراب به مکه آمد وقتی تصویر مریم را در کعبه دید گفت: پدر و مادرم فدای تو باد، به درستی که تو عرب هستی، لذا رسول خدا(ص) به محو تمامی تصاویر امر کردند، مگر تصاویر حضرت مریم(س) و حضرت عیسی(ع).[3]  ممکن است گفته شود که چرا تماثیل حضرت عیسی(ع) و مریم(س) در کعبه آویزان بوده با این‌که کعبه در آن زمان جایگاه بت‌ها شده بود؟ در پاسخ باید گفت: از جمله علت‌هایی که اعراب جاهلی بت‌ها را در کعبه قرار می‌دادند، این بود که بت‌ها را به عنوان شفیعان خود می‌دانستند تا به درگاه الهی برای آنها شفاعت کنند و در واقع، بت‌ها الهه‌هایی برای آنان و واسطه‌هایی بین خدا و مردم بودند. با این منطق و استدلال، بعید نیست که تمثال حضرت عیسی و مریم نیز در کعبه بوده باشند؛ زیرا شاید مسیحیان آن سرزمین نیز با استدلالی مشابه می‌خواستند به وسیله آن تمثال‌ها به خدا برسند و این نوع استدلال هم با منطق اعراب جاهلی منافاتی نداشت تا مانع آنان شوند. به هر حال بر فرض پذیرش این نقل تاریخی مشخص می‌شود که کعبه نزد مسیحیان - دست کم برای عده‌ای که با حجاز در ارتباط بودند - دارای ارج و منزلتی رفیع بوده است.   [1] . ازرقی، محمد بن عبد الله، أخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، محقق، ملحس، رشدی صالح‏، ج ‏1، ص 167، بیروت، دار الأندلس، چاپ اول، 1416ق. [2] . همان، ص 168 – 169. [3] . همان، ص 169.    
عنوان سوال:

سلام علیکم. گفته می شود پیامبر در هنگام فتح مکه داخل کعبه را که از تصاویر پاک می فرمودند به تصویر حضرت عیسی ع و حضرت مریم که رسیدند دست گذاشتند و فرمودند اینها را پاک نکنید این مطلب صحت دارد؟


پاسخ:

در روایات شیعی به این موضوع اشاره‌ای نشده است، اما «ازرقی»(متوفای 250ق) در کتاب «أخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار» - که احتمالاً قدیمی‌ترین کتاب در دسترسی است که ویژه اخبار مکه نگاشته شده است- در باب «ما جاء فی ذکر بناء قریش الکعبة فی الجاهلیة» روایاتی را نقل کرده است که: در کعبه تصویرها و تمثال‌هایی وجود داشت؛ از جمله تمثال حضرت عیسی(ع) و مادرش حضرت مریم(س) که عیسی در دامن مادر نشسته بود.[1] وضع کعبه بدین صورت بود تا این‌که سرانجام رسول خدا(ص) در سال فتح مکه؛ یعنی سال هشتم هجری، به مکه وارد گردیدند و دستور دادند که کلیه بت‌های موجود در کعبه منهدم گردد. رسول خدا(ص) هنگامی که به درون کعبه وارد شدند، پس از دیدن عکس‌ها، دستور دادند آن عکس‌ها را محو کنند. مگر تصویر حضرت عیسی(ع) و مادرش حضرت مریم(س) که دست گذاشتند و فرمودند اینها را پاک نکنید و تصاویرشان در کعبه باقی ماند. تا این‌که در دوران خلافت عمر بن خطاب از بین رفت‏.[2]
در یکی از این روایات چنین آمده است: زنی از غسان به هنگام حج اعراب به مکه آمد وقتی تصویر مریم را در کعبه دید گفت: پدر و مادرم فدای تو باد، به درستی که تو عرب هستی، لذا رسول خدا(ص) به محو تمامی تصاویر امر کردند، مگر تصاویر حضرت مریم(س) و حضرت عیسی(ع).[3]
 ممکن است گفته شود که چرا تماثیل حضرت عیسی(ع) و مریم(س) در کعبه آویزان بوده با این‌که کعبه در آن زمان جایگاه بت‌ها شده بود؟
در پاسخ باید گفت: از جمله علت‌هایی که اعراب جاهلی بت‌ها را در کعبه قرار می‌دادند، این بود که بت‌ها را به عنوان شفیعان خود می‌دانستند تا به درگاه الهی برای آنها شفاعت کنند و در واقع، بت‌ها الهه‌هایی برای آنان و واسطه‌هایی بین خدا و مردم بودند. با این منطق و استدلال، بعید نیست که تمثال حضرت عیسی و مریم نیز در کعبه بوده باشند؛ زیرا شاید مسیحیان آن سرزمین نیز با استدلالی مشابه می‌خواستند به وسیله آن تمثال‌ها به خدا برسند و این نوع استدلال هم با منطق اعراب جاهلی منافاتی نداشت تا مانع آنان شوند. به هر حال بر فرض پذیرش این نقل تاریخی مشخص می‌شود که کعبه نزد مسیحیان - دست کم برای عده‌ای که با حجاز در ارتباط بودند - دارای ارج و منزلتی رفیع بوده است.   [1] . ازرقی، محمد بن عبد الله، أخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، محقق، ملحس، رشدی صالح‏، ج ‏1، ص 167، بیروت، دار الأندلس، چاپ اول، 1416ق. [2] . همان، ص 168 – 169. [3] . همان، ص 169.
 
 





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین