امام صادق(ع) در مورد محمّد بن حنفیّه می‌گوید: (أَتَزْعُمُ أَنَّ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ الْبَاقِرَ عَدُوُّ عَمِّهِ مُحَمَّدِ ابْنِ الْحَنَفِیَّةِ؟ فَقَالَ: لَا. ثُمَّ قَالَ الصَّادِقُ(ع): یَا حَیَّانُ إِنَّکُمْ صَدَفْتُمْ عَنْ آیَاتِ اللهِ، وَ قَدْ قَالَ اللهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی: سَنَجْزِی الَّذِینَ یَصْدِفُونَ عَنْ آیاتِنا سُوءَ الْعَذابِ بِما کانُوا یَصْدِفُونَ). (کمال الدّین، ج 1، ص 36). آیا معنای این سخن این است که امام باقر(ع) محمّد بن حنفیّه را دشمن می‌داشتند؟
حسین بن مختار می‌گوید حیّان سرّاج بر امام جعفر صادق(ع) وارد شد و آن‌حضرت فرمود: «ای حیّان! اطرافیانت درباره محمّد بن حنفیّه چه می‌گویند؟ گفت: می‌گویند او زنده است و روزی می‌خورد. امام صادق(ع) فرمود: «امّا پدرم محمّد باقر(ع) برایم بازگو کرد که وی در زمره کسانی بوده که در بیماری او به عیادتش رفته و در احتضارش چشمان او را بسته و بعد از وفاتش، او را به خاک سپرده و زنانش را پس از وی شوهر داده و ارثش را تقسیم کرده است». حیّان در پاسخ گفت: ای ابا عبدالله! جایگاه محمّد بن حنفیّه در امّت ما، مانند جایگاه عیسی بن مریم است که سرنوشت او برای مردم نامشخص ماند. امام صادق(ع) فرمود: «آیا سرنوشت عیسی بر دوستانش مشتبه شد یا بر دشمنانش؟» حیان گفت: بر دشمنانش! امام فرمود: «آیا می‌پنداری که ابو جعفر محمّد باقر(ع) دشمن عمویش‏ محمّد بن حنفیه بود.(که سرنوشت عمویش برای او نیز نامشخص بماند)!؟» حیان گفت: خیر! آن‌گاه امام صادق(ع) فرمود: «ای حیّان! شما از آیات خدا روی گرداندید و خدای تعالی فرموده است: "به زودی به کسانی که از آیات ما روی بر می‌گردانند کیفر بدی می‌دهیم زیرا آنها منحرف بودند"[1] ».[2] استفهام موجود در روایت(که آیا امام باقر ع دشمن عمویش بود؟)، استفهامی انکاری است؛ چون طرف مقابل ادعا کرده بود که سرنوشت محمد بن حنفیه برای دشمنانش مخفی مانده و از طرفی قبل از آن، امام صادق(ع) فرمود که «پدرم او را کفن و دفن کرد»، امام در استفهامی انکاری از مخاطب می‌پرسد که آیا امر بر پدرم نیز مخفی مانده بود که در این صورت باید پدرم دشمن او باشد!   [1] . انعام، 157. [2] . شیخ صدوق، محمد بن علی‏، کمال الدین و تمام النعمة، ج ‏1، ص 36، تهران، اسلامیه‏، چاپ دوم‏، 1395ق.  
عنوان سوال:

امام صادق(ع) در مورد محمّد بن حنفیّه می‌گوید: (أَتَزْعُمُ أَنَّ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ الْبَاقِرَ عَدُوُّ عَمِّهِ مُحَمَّدِ ابْنِ الْحَنَفِیَّةِ؟ فَقَالَ: لَا. ثُمَّ قَالَ الصَّادِقُ(ع): یَا حَیَّانُ إِنَّکُمْ صَدَفْتُمْ عَنْ آیَاتِ اللهِ، وَ قَدْ قَالَ اللهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی: سَنَجْزِی الَّذِینَ یَصْدِفُونَ عَنْ آیاتِنا سُوءَ الْعَذابِ بِما کانُوا یَصْدِفُونَ). (کمال الدّین، ج 1، ص 36). آیا معنای این سخن این است که امام باقر(ع) محمّد بن حنفیّه را دشمن می‌داشتند؟


پاسخ:

حسین بن مختار می‌گوید حیّان سرّاج بر امام جعفر صادق(ع) وارد شد و آن‌حضرت فرمود: «ای حیّان! اطرافیانت درباره محمّد بن حنفیّه چه می‌گویند؟
گفت: می‌گویند او زنده است و روزی می‌خورد. امام صادق(ع) فرمود: «امّا پدرم محمّد باقر(ع) برایم بازگو کرد که وی در زمره کسانی بوده که در بیماری او به عیادتش رفته و در احتضارش چشمان او را بسته و بعد از وفاتش، او را به خاک سپرده و زنانش را پس از وی شوهر داده و ارثش را تقسیم کرده است».
حیّان در پاسخ گفت: ای ابا عبدالله! جایگاه محمّد بن حنفیّه در امّت ما، مانند جایگاه عیسی بن مریم است که سرنوشت او برای مردم نامشخص ماند. امام صادق(ع) فرمود: «آیا سرنوشت عیسی بر دوستانش مشتبه شد یا بر دشمنانش؟» حیان گفت: بر دشمنانش! امام فرمود: «آیا می‌پنداری که ابو جعفر محمّد باقر(ع) دشمن عمویش‏ محمّد بن حنفیه بود.(که سرنوشت عمویش برای او نیز نامشخص بماند)!؟» حیان گفت: خیر! آن‌گاه امام صادق(ع) فرمود: «ای حیّان! شما از آیات خدا روی گرداندید و خدای تعالی فرموده است: "به زودی به کسانی که از آیات ما روی بر می‌گردانند کیفر بدی می‌دهیم زیرا آنها منحرف بودند"[1] ».[2]
استفهام موجود در روایت(که آیا امام باقر ع دشمن عمویش بود؟)، استفهامی انکاری است؛ چون طرف مقابل ادعا کرده بود که سرنوشت محمد بن حنفیه برای دشمنانش مخفی مانده و از طرفی قبل از آن، امام صادق(ع) فرمود که «پدرم او را کفن و دفن کرد»، امام در استفهامی انکاری از مخاطب می‌پرسد که آیا امر بر پدرم نیز مخفی مانده بود که در این صورت باید پدرم دشمن او باشد!   [1] . انعام، 157. [2] . شیخ صدوق، محمد بن علی‏، کمال الدین و تمام النعمة، ج ‏1، ص 36، تهران، اسلامیه‏، چاپ دوم‏، 1395ق.  





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین