چشم زخم
چشم‌زخم، آسیبی است که گمان می‌رود بر اثر نگریستن برخی افراد یا جانوران به انسان‌ها و جانوران دیگر و نیز اشیا وارد میشود.
آیا چشم زخم کارساز است؟ چگونه می توان آثار آن را دفع نمود؟
شرح پرسش: اینجانب بعد از لیسانس شغل مناسبی پیدا نکرده و دارم برای کنکور ارشد درس می خونم با توجه به اینکه خانواده می گن همه با آه و حسرت به تو نگاه کردن بچه هایی که خودشون نمی تونن درس بخونن . خانواده می گن نگذار کسی بفهمه چون چشم و نظر نمی گذاره درس بخونی می خاستم بدونم حالا که افرادی فهمیدن آیا می تونن با چشم و نظر و حسرت خوردنشون در موفقیت من لطمه ای وارد کنندیا نه؟ و آیا چشم و نظر می تونه کارساز باشه؟ پاسخ: پاسخ اجمالی: چشم زخم از تأثیرات نفسانی است که دلیلی بر نفی آن وجود ندارد، بلکه حوادث بسیاری دیده شده است که با چشم زدن منطبق است. مرحوم شیخ عباس قمی(ره) در تعویذات چشم زخم، خواندن آیه 51 از سوره مبارکه قلم را سفارش کرده است. این آیه با توجه به شأن نزول آن برای دفع چشم زخم مناسب است، علاوه بر این آیه در روایات خواندن سوره های دیگری برای دفع چشم زخم مورد تأکید قرار گرفته است از جمله سوره های (ناس)، (فلق)، (حمد)، (توحید). همچنین در تعداد زیادی از تفاسیر در ذیل این آیه ی مذکور، خواندن این سوره ها نیز سفارش شده است. نکته پایانی آنکه علاوه بر اینها برای دفع چشم زخم، با تقویت نیروی ایمان و اعتماد بنفس و خواندن آیة الکرسی و صدقه دادن می توان بسیاری از آفات چشم زخم را دفع نمود، بعلاوه از هرگونه درگیری شدید ذهنی و فکری و گرفتار آمدن در تخیلات و تلقینات این موضوع پرهیز نموده و همیشه از شرور دیگران به خداوند پناه ببرید. پاسخ تفصیلی: چشم زخم از تأثیرات نفسانی است که در خارج کرارا اتفاق افتاده است و دلیلی بر نفی آن وجود ندارد. بعضی از روایات حق بودن این مسئله را ثابت می کند. در (در المنثور) از پیامبر اکرم (ص) روایت است که فرمود: مسئله چشم زخم حق است، همچنین فرمود: چشم زخم، مرد سالم را در قبر و شتر سالم را در دیگ قرار می دهد. [1] و امیرالمؤمنین (ع) فرمود: پیامبر اکرم (ص) برای امام حسن (ع) و امام حسین (ع) "رقیه" (منظور از" رقیه" دعاهایی است که می‌نویسند و افراد برای جلوگیری از چشم زخم با خود نگه می دارند و آن را تعویذ نیز می‌گویند)، گرفت و این دعا را خواند: ( أُعِیذُکُمَا بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ وَ أَسْمَائِهِ الْحُسْنَی کُلِّهَا عَامَّةً مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ عَیْنٍ لَامَّةٍ وَ مِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ ) یعنی: برای شما پناه می جویم به کلمات کامل خداوند و تمام اسماء حسنای او از شر هر ملال آورنده و از شر بزرگان(رهبران و روساء) موجوداتی که با چشم دیده نمی شوند و از شر هر چشم بدی که به انسان می رسد واز شر حسود هنگامی که حسد بورزد... سپس پیامبر (ص) به ما فرمود: اینچنین ابراهیم (ع) برای اسماعیل و اسحاق تعویذ نمود. [2] در حکمت 400 نهج البلاغه نیز آمده است: چشم زخم حق است و توسل به دعا برای دفع آن نیز حق است. [3] از این روایات روشن می شود که چشم زخم توهم و خرافه نیست بلکه یک امر واقعی است که در خارج اتفاق می افتد و راههایی برای جلوگیری از آن وجود دارد. مشهور است که آیه 51 از سوره مبارکه قلم در دفع چشم زخم مؤثر است. در این آیه خداوند به پیامبر اکرم (ص) می فرماید: (نزدیک است کافران هنگامی که آیات قرآن را می‌شنوند با چشم ‌زخم خود تو را از بین ببرند، و می‌گویند: (او دیوانه است! ). [4] در شأن نزول این آیه آمده است: شخصی از قبیله ی بنی اسد، گاهی سه روز گرسنگی می کشید، بعد از آن به هر چیزی که برخورد می کرد می گفت: مانند آن را تا به امروز ندیدم، به آن چیز فساد و ضربه ای می رسید. بعضی خواستند تا این کار را درباره ی رسول الله (ص) انجام دهند که خداوند پیامبر را از آن حفظ کرد. [5] مرحوم علامه طباطبائی( ره) در توضیح آیه فرموده اند:" منظور از (ازلاق به ابصار) در (لیزلفونک) بنابر نظر همه ی مفسرین، چشم زدن است که خود نوعی از تأثیرات نفسانی است و دلیل عقلی بر نفی آن نداریم، بلکه حوادثی دیده شده که با چشم زدن منطبق هست. با این حال دلیلی ندارد که ما آن را انکار کرده و بگوییم یک عقیده ی خرافی است. [6] اما در باره دفع چشم زخم نکاتی چند حائز اهمیت است: زمخشری خواندن این آیه برای دفع چشم زخم را از حسن بصری (یکی از اکابر اهل سنت) نقل می کند. [7] مرحوم شیخ عباس قمی محدث شهیر و مؤلف کتاب مفاتیح الجنان در این کتاب ضمن بیان تعویذات برای دفع چشم زخم می گوید: برای چشم زخم وارد شده که (ان یکاد...) خوانده شود. [8] البته در روایاتی که ذیل این آیه در تفاسیر مختلف آمده است روایاتی دال بر خواندن آیه مذکور جهت دفع چشم زخم نیامده است. [9] محدث خبیر مرحوم علامه مجلسی (ره) در بیان رفع چشم زخم، بعد از بیان روایت درالمنثور که قبلاً نقل شد، روایتی از امام صادق (ع) در دفع چشم زخم بیان می کند که حضرت فرمود: کسی که می ترسد چشم او در کسی یا چشم کسی در او تأثیر کند سه مرتبه بگوید: (ماشاء الله لاقوة الا بالله العلی العظیم). و یا فرمود: سوره قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق بخواند و در روایت دیگری سوره حمد و توحید اضافه شد. اما در بیان این تعویذات نقلی از آیه ی مورد بحث نمی کند. [10] ، [11] در پایان توجه به چند نکته ضروری است: 1) آن چه مسلم است وقوع خارجی چشم زخم و وجود بعضی از دعاها برای دفع و رفع آن است. 2) انسان باید خود و اطرافیانش را در برابر چشم زخم و آثار آن با تقویت ایمان و بالا بردن اعتماد بنفس مسلح نماید. 3) دادن صدقه و خواندن آیة الکرسی و معوذتین (معروف به چهارقل) و دعاهای وارده در مفاتیح الجنان در دفع چشم زخم مؤثرند. 4) نکته مهم و اساسی این است که انسان نباید به صرف اعتقاد به چشم زخم، روح و روان و اندیشه خود را گرفتار تخیلات، تلقینات و وساوس زاید مربوط به این موضوع نماید. و بعلاوه در هر شرایط و هر زمانی باید از شر شیاطین جنی و انسی به خداوند پناه ببرد. پی نوشتها: [1] در المنثور ، ص 651. [2] الکافی ج : 2 ص : 569 حدیث 3 ، عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع رَقَی النَّبِیُّ ص حَسَناً وَ حُسَیْناً فَقَالَ أُعِیذُکُمَا بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ وَ أَسْمَائِهِ الْحُسْنَی کُلِّهَا عَامَّةً مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ عَیْنٍ لَامَّةٍ وَ مِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ ثُمَّ الْتَفَتَ النَّبِیُّ ص إِلَیْنَا فَقَالَ هَکَذَا کَانَ یُعَوِّذُ إِبْرَاهِیمُ إِسْمَاعِیلَ وَ إِسْحَاقَ ع‌ [3] نهج‌البلاغة ص : 547 (العین حق والرقی حق) [4] قلم، 51 ،وَ إِن یَکاَدُ الَّذِینَ کَفَرُواْ لَیزُْلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سمَِعُواْ الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لمََجْنُونٌ تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج 19، ص 636. [5] الکشاف، زمخشری، ج 3 و 4، ص 1278، چاپ دارالحیاء. [6] المیزان، ج 19، ص 648. [7] ال کشاف، زمخشری، ج 3 و 4، ص 1279. [8] مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، ص 319 – اگرچه مرحوم قمی در سفینة البحار خواندن آیه مذکور را برای چشم زخم بیان نکرده است. [9] تفسیر المیزان، ج 19، ص 651؛ تفسیر نسیم رحمت، ص 71؛ تفسیر نورالثقلین، ج 5، ص 400؛ تفسیر نمونه، ج 24، ص 426. [10] حلیة المتقین، علامه مجلسی، ص 319، چاپ هجرت. [11] islamquest.net/fa/archive/question/1568. منبع: www.islamquest.net
شرح پرسش: اینجانب بعد از لیسانس شغل مناسبی پیدا نکرده و دارم برای کنکور ارشد درس می خونم با توجه به اینکه خانواده می گن همه با آه و حسرت به تو نگاه کردن بچه هایی که خودشون نمی تونن درس بخونن . خانواده می گن نگذار کسی بفهمه چون چشم و نظر نمی گذاره درس بخونی می خاستم بدونم حالا که افرادی فهمیدن آیا می تونن با چشم و نظر و حسرت خوردنشون در موفقیت من لطمه ای وارد کنندیا نه؟ و آیا چشم و نظر می تونه کارساز باشه؟ پاسخ: پاسخ اجمالی: چشم زخم از تأثیرات نفسانی است که دلیلی بر نفی آن وجود ندارد، بلکه حوادث بسیاری دیده شده است که با چشم زدن منطبق است. مرحوم شیخ عباس قمی(ره) در تعویذات چشم زخم، خواندن آیه 51 از سوره مبارکه قلم را سفارش کرده است. این آیه با توجه به شأن نزول آن برای دفع چشم زخم مناسب است، علاوه بر این آیه در روایات خواندن سوره های دیگری برای دفع چشم زخم مورد تأکید قرار گرفته است از جمله سوره های (ناس)، (فلق)، (حمد)، (توحید). همچنین در تعداد زیادی از تفاسیر در ذیل این آیه ی مذکور، خواندن این سوره ها نیز سفارش شده است. نکته پایانی آنکه علاوه بر اینها برای دفع چشم زخم، با تقویت نیروی ایمان و اعتماد بنفس و خواندن آیة الکرسی و صدقه دادن می توان بسیاری از آفات چشم زخم را دفع نمود، بعلاوه از هرگونه درگیری شدید ذهنی و فکری و گرفتار آمدن در تخیلات و تلقینات این موضوع پرهیز نموده و همیشه از شرور دیگران به خداوند پناه ببرید. پاسخ تفصیلی: چشم زخم از تأثیرات نفسانی است که در خارج کرارا اتفاق افتاده است و دلیلی بر نفی آن وجود ندارد. بعضی از روایات حق بودن این مسئله را ثابت می کند. در (در المنثور) از پیامبر اکرم (ص) روایت است که فرمود: مسئله چشم زخم حق است، همچنین فرمود: چشم زخم، مرد سالم را در قبر و شتر سالم را در دیگ قرار می دهد. [1] و امیرالمؤمنین (ع) فرمود: پیامبر اکرم (ص) برای امام حسن (ع) و امام حسین (ع) "رقیه" (منظور از" رقیه" دعاهایی است که می‌نویسند و افراد برای جلوگیری از چشم زخم با خود نگه می دارند و آن را تعویذ نیز می‌گویند)، گرفت و این دعا را خواند: ( أُعِیذُکُمَا بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ وَ أَسْمَائِهِ الْحُسْنَی کُلِّهَا عَامَّةً مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ عَیْنٍ لَامَّةٍ وَ مِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ ) یعنی: برای شما پناه می جویم به کلمات کامل خداوند و تمام اسماء حسنای او از شر هر ملال آورنده و از شر بزرگان(رهبران و روساء) موجوداتی که با چشم دیده نمی شوند و از شر هر چشم بدی که به انسان می رسد واز شر حسود هنگامی که حسد بورزد... سپس پیامبر (ص) به ما فرمود: اینچنین ابراهیم (ع) برای اسماعیل و اسحاق تعویذ نمود. [2] در حکمت 400 نهج البلاغه نیز آمده است: چشم زخم حق است و توسل به دعا برای دفع آن نیز حق است. [3] از این روایات روشن می شود که چشم زخم توهم و خرافه نیست بلکه یک امر واقعی است که در خارج اتفاق می افتد و راههایی برای جلوگیری از آن وجود دارد. مشهور است که آیه 51 از سوره مبارکه قلم در دفع چشم زخم مؤثر است. در این آیه خداوند به پیامبر اکرم (ص) می فرماید: (نزدیک است کافران هنگامی که آیات قرآن را می‌شنوند با چشم ‌زخم خود تو را از بین ببرند، و می‌گویند: (او دیوانه است! ). [4] در شأن نزول این آیه آمده است: شخصی از قبیله ی بنی اسد، گاهی سه روز گرسنگی می کشید، بعد از آن به هر چیزی که برخورد می کرد می گفت: مانند آن را تا به امروز ندیدم، به آن چیز فساد و ضربه ای می رسید. بعضی خواستند تا این کار را درباره ی رسول الله (ص) انجام دهند که خداوند پیامبر را از آن حفظ کرد. [5] مرحوم علامه طباطبائی( ره) در توضیح آیه فرموده اند:" منظور از (ازلاق به ابصار) در (لیزلفونک) بنابر نظر همه ی مفسرین، چشم زدن است که خود نوعی از تأثیرات نفسانی است و دلیل عقلی بر نفی آن نداریم، بلکه حوادثی دیده شده که با چشم زدن منطبق هست. با این حال دلیلی ندارد که ما آن را انکار کرده و بگوییم یک عقیده ی خرافی است. [6] اما در باره دفع چشم زخم نکاتی چند حائز اهمیت است: زمخشری خواندن این آیه برای دفع چشم زخم را از حسن بصری (یکی از اکابر اهل سنت) نقل می کند. [7] مرحوم شیخ عباس قمی محدث شهیر و مؤلف کتاب مفاتیح الجنان در این کتاب ضمن بیان تعویذات برای دفع چشم زخم می گوید: برای چشم زخم وارد شده که (ان یکاد...) خوانده شود. [8] البته در روایاتی که ذیل این آیه در تفاسیر مختلف آمده است روایاتی دال بر خواندن آیه مذکور جهت دفع چشم زخم نیامده است. [9] محدث خبیر مرحوم علامه مجلسی (ره) در بیان رفع چشم زخم، بعد از بیان روایت درالمنثور که قبلاً نقل شد، روایتی از امام صادق (ع) در دفع چشم زخم بیان می کند که حضرت فرمود: کسی که می ترسد چشم او در کسی یا چشم کسی در او تأثیر کند سه مرتبه بگوید: (ماشاء الله لاقوة الا بالله العلی العظیم). و یا فرمود: سوره قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق بخواند و در روایت دیگری سوره حمد و توحید اضافه شد. اما در بیان این تعویذات نقلی از آیه ی مورد بحث نمی کند. [10] ، [11] در پایان توجه به چند نکته ضروری است: 1) آن چه مسلم است وقوع خارجی چشم زخم و وجود بعضی از دعاها برای دفع و رفع آن است. 2) انسان باید خود و اطرافیانش را در برابر چشم زخم و آثار آن با تقویت ایمان و بالا بردن اعتماد بنفس مسلح نماید. 3) دادن صدقه و خواندن آیة الکرسی و معوذتین (معروف به چهارقل) و دعاهای وارده در مفاتیح الجنان در دفع چشم زخم مؤثرند. 4) نکته مهم و اساسی این است که انسان نباید به صرف اعتقاد به چشم زخم، روح و روان و اندیشه خود را گرفتار تخیلات، تلقینات و وساوس زاید مربوط به این موضوع نماید. و بعلاوه در هر شرایط و هر زمانی باید از شر شیاطین جنی و انسی به خداوند پناه ببرد. پی نوشتها: [1] در المنثور ، ص 651. [2] الکافی ج : 2 ص : 569 حدیث 3 ، عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع رَقَی النَّبِیُّ ص حَسَناً وَ حُسَیْناً فَقَالَ أُعِیذُکُمَا بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ وَ أَسْمَائِهِ الْحُسْنَی کُلِّهَا عَامَّةً مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ عَیْنٍ لَامَّةٍ وَ مِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ ثُمَّ الْتَفَتَ النَّبِیُّ ص إِلَیْنَا فَقَالَ هَکَذَا کَانَ یُعَوِّذُ إِبْرَاهِیمُ إِسْمَاعِیلَ وَ إِسْحَاقَ ع‌ [3] نهج‌البلاغة ص : 547 (العین حق والرقی حق) [4] قلم، 51 ،وَ إِن یَکاَدُ الَّذِینَ کَفَرُواْ لَیزُْلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سمَِعُواْ الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لمََجْنُونٌ تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج 19، ص 636. [5] الکشاف، زمخشری، ج 3 و 4، ص 1278، چاپ دارالحیاء. [6] المیزان، ج 19، ص 648. [7] ال کشاف، زمخشری، ج 3 و 4، ص 1279. [8] مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، ص 319 – اگرچه مرحوم قمی در سفینة البحار خواندن آیه مذکور را برای چشم زخم بیان نکرده است. [9] تفسیر المیزان، ج 19، ص 651؛ تفسیر نسیم رحمت، ص 71؛ تفسیر نورالثقلین، ج 5، ص 400؛ تفسیر نمونه، ج 24، ص 426. [10] حلیة المتقین، علامه مجلسی، ص 319، چاپ هجرت. [11] islamquest.net/fa/archive/question/1568. منبع: www.islamquest.net
پاسخ:
شرح پرسش:
اینجانب بعد از لیسانس شغل مناسبی پیدا نکرده و دارم برای کنکور ارشد درس می خونم با توجه به اینکه خانواده می گن همه با آه و حسرت به تو نگاه کردن بچه هایی که خودشون نمی تونن درس بخونن . خانواده می گن نگذار کسی بفهمه چون چشم و نظر نمی گذاره درس بخونی می خاستم بدونم حالا که افرادی فهمیدن آیا می تونن با چشم و نظر و حسرت خوردنشون در موفقیت من لطمه ای وارد کنندیا نه؟ و آیا چشم و نظر می تونه کارساز باشه؟
پاسخ:
پاسخ اجمالی:
چشم زخم از تأثیرات نفسانی است که دلیلی بر نفی آن وجود ندارد، بلکه حوادث بسیاری دیده شده است که با چشم زدن منطبق است.
مرحوم شیخ عباس قمی(ره) در تعویذات چشم زخم، خواندن آیه 51 از سوره مبارکه قلم را سفارش کرده است. این آیه با توجه به شأن نزول آن برای دفع چشم زخم مناسب است،
علاوه بر این آیه در روایات خواندن سوره های دیگری برای دفع چشم زخم مورد تأکید قرار گرفته است از جمله سوره های (ناس)، (فلق)، (حمد)، (توحید). همچنین در تعداد زیادی از تفاسیر در ذیل این آیه ی مذکور، خواندن این سوره ها نیز سفارش شده است.
نکته پایانی آنکه علاوه بر اینها برای دفع چشم زخم، با تقویت نیروی ایمان و اعتماد بنفس و خواندن آیة الکرسی و صدقه دادن می توان بسیاری از آفات چشم زخم را دفع نمود، بعلاوه از هرگونه درگیری شدید ذهنی و فکری و گرفتار آمدن در تخیلات و تلقینات این موضوع پرهیز نموده و همیشه از شرور دیگران به خداوند پناه ببرید.
پاسخ تفصیلی:
چشم زخم از تأثیرات نفسانی است که در خارج کرارا اتفاق افتاده است و دلیلی بر نفی آن وجود ندارد.
بعضی از روایات حق بودن این مسئله را ثابت می کند. در (در المنثور) از پیامبر اکرم (ص) روایت است که فرمود: مسئله چشم زخم حق است، همچنین فرمود: چشم زخم، مرد سالم را در قبر و شتر سالم را در دیگ قرار می دهد. [1]
و امیرالمؤمنین (ع) فرمود: پیامبر اکرم (ص) برای امام حسن (ع) و امام حسین (ع) "رقیه" (منظور از" رقیه" دعاهایی است که می‌نویسند و افراد برای جلوگیری از چشم زخم با خود نگه می دارند و آن را تعویذ نیز می‌گویند)، گرفت و این دعا را خواند: ( أُعِیذُکُمَا بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ وَ أَسْمَائِهِ الْحُسْنَی کُلِّهَا عَامَّةً مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ عَیْنٍ لَامَّةٍ وَ مِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ ) یعنی: برای شما پناه می جویم به کلمات کامل خداوند و تمام اسماء حسنای او از شر هر ملال آورنده و از شر بزرگان(رهبران و روساء) موجوداتی که با چشم دیده نمی شوند و از شر هر چشم بدی که به انسان می رسد واز شر حسود هنگامی که حسد بورزد... سپس پیامبر (ص) به ما فرمود: اینچنین ابراهیم (ع) برای اسماعیل و اسحاق تعویذ نمود. [2]
در حکمت 400 نهج البلاغه نیز آمده است: چشم زخم حق است و توسل به دعا برای دفع آن نیز حق است. [3]
از این روایات روشن می شود که چشم زخم توهم و خرافه نیست بلکه یک امر واقعی است که در خارج اتفاق می افتد و راههایی برای جلوگیری از آن وجود دارد.
مشهور است که آیه 51 از سوره مبارکه قلم در دفع چشم زخم مؤثر است. در این آیه خداوند به پیامبر اکرم (ص) می فرماید: (نزدیک است کافران هنگامی که آیات قرآن را می‌شنوند با چشم زخم خود تو را از بین ببرند، و می‌گویند: (او دیوانه است! ). [4]
در شأن نزول این آیه آمده است: شخصی از قبیله ی بنی اسد، گاهی سه روز گرسنگی می کشید، بعد از آن به هر چیزی که برخورد می کرد می گفت: مانند آن را تا به امروز ندیدم، به آن چیز فساد و ضربه ای می رسید. بعضی خواستند تا این کار را درباره ی رسول الله (ص) انجام دهند که خداوند پیامبر را از آن حفظ کرد. [5]
مرحوم علامه طباطبائی( ره) در توضیح آیه فرموده اند:" منظور از (ازلاق به ابصار) در (لیزلفونک) بنابر نظر همه ی مفسرین، چشم زدن است که خود نوعی از تأثیرات نفسانی است و دلیل عقلی بر نفی آن نداریم، بلکه حوادثی دیده شده که با چشم زدن منطبق هست. با این حال دلیلی ندارد که ما آن را انکار کرده و بگوییم یک عقیده ی خرافی است. [6]
اما در باره دفع چشم زخم نکاتی چند حائز اهمیت است:
زمخشری خواندن این آیه برای دفع چشم زخم را از حسن بصری (یکی از اکابر اهل سنت) نقل می کند. [7]
مرحوم شیخ عباس قمی محدث شهیر و مؤلف کتاب مفاتیح الجنان در این کتاب ضمن بیان تعویذات برای دفع چشم زخم می گوید: برای چشم زخم وارد شده که (ان یکاد...) خوانده شود. [8]
البته در روایاتی که ذیل این آیه در تفاسیر مختلف آمده است روایاتی دال بر خواندن آیه مذکور جهت دفع چشم زخم نیامده است. [9]
محدث خبیر مرحوم علامه مجلسی (ره) در بیان رفع چشم زخم، بعد از بیان روایت درالمنثور که قبلاً نقل شد، روایتی از امام صادق (ع) در دفع چشم زخم بیان می کند که حضرت فرمود: کسی که می ترسد چشم او در کسی یا چشم کسی در او تأثیر کند سه مرتبه بگوید: (ماشاء الله لاقوة الا بالله العلی العظیم). و یا فرمود: سوره قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق بخواند و در روایت دیگری سوره حمد و توحید اضافه شد. اما در بیان این تعویذات نقلی از آیه ی مورد بحث نمی کند. [10] ، [11]
در پایان توجه به چند نکته ضروری است:
1) آن چه مسلم است وقوع خارجی چشم زخم و وجود بعضی از دعاها برای دفع و رفع آن است.
2) انسان باید خود و اطرافیانش را در برابر چشم زخم و آثار آن با تقویت ایمان و بالا بردن اعتماد بنفس مسلح نماید.
3) دادن صدقه و خواندن آیة الکرسی و معوذتین (معروف به چهارقل) و دعاهای وارده در مفاتیح الجنان در دفع چشم زخم مؤثرند.
4) نکته مهم و اساسی این است که انسان نباید به صرف اعتقاد به چشم زخم، روح و روان و اندیشه خود را گرفتار تخیلات، تلقینات و وساوس زاید مربوط به این موضوع نماید. و بعلاوه در هر شرایط و هر زمانی باید از شر شیاطین جنی و انسی به خداوند پناه ببرد.
پی نوشتها:
[1] در المنثور ، ص 651.
[2] الکافی ج : 2 ص : 569 حدیث 3 ، عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع رَقَی النَّبِیُّ ص حَسَناً وَ حُسَیْناً فَقَالَ أُعِیذُکُمَا بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ وَ أَسْمَائِهِ الْحُسْنَی کُلِّهَا عَامَّةً مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ عَیْنٍ لَامَّةٍ وَ مِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ ثُمَّ الْتَفَتَ النَّبِیُّ ص إِلَیْنَا فَقَالَ هَکَذَا کَانَ یُعَوِّذُ إِبْرَاهِیمُ إِسْمَاعِیلَ وَ إِسْحَاقَ ع
[3] نهج‌البلاغة ص : 547 (العین حق والرقی حق)
[4] قلم، 51 ،وَ إِن یَکاَدُ الَّذِینَ کَفَرُواْ لَیزُْلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سمَِعُواْ الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لمََجْنُونٌ تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج 19، ص 636.
[5] الکشاف، زمخشری، ج 3 و 4، ص 1278، چاپ دارالحیاء.
[6] المیزان، ج 19، ص 648.
[7] ال کشاف، زمخشری، ج 3 و 4، ص 1279.
[8] مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، ص 319 – اگرچه مرحوم قمی در سفینة البحار خواندن آیه مذکور را برای چشم زخم بیان نکرده است.
[9] تفسیر المیزان، ج 19، ص 651؛ تفسیر نسیم رحمت، ص 71؛ تفسیر نورالثقلین، ج 5، ص 400؛ تفسیر نمونه، ج 24، ص 426.
[10] حلیة المتقین، علامه مجلسی، ص 319، چاپ هجرت.
[11] islamquest.net/fa/archive/question/1568.
منبع: www.islamquest.net
- [سایر] کدام آیه قرآن برای دفع چشم زخم مفید است؟
- [سایر] سرّ استحباب انگشتر نقره یا نگین عقیق و فیروزه و... و تأکید بر استفاده از آن چیست و چه نقشی در دفع چشم زخم و... دارد؟
- [سایر] به نام بهترین محافظت کنندگان سلام/خسته نباشید حاج آقا، من سوالاتی راجع به چشم زخم یا چشم نظر دارم.(مثلا من خودم به خواندن سوره های معوذتین برای دفع حسد بسیار معتقد هستم)آیا اصلا اعتقاد به وجود چنین چیزی که مثلا فلانی مرا چشم زده، صحیح است ؟ اگر بله لطفا بفرمایید راههای دفع چشم نظر یا چشم بد افراد حسود، از نظر آیات و روایات اسلامی چیست ؟ بسیار ممنون/التماس دعا/یا علی مدد
- [سایر] راه جلوگیری از چشم زخم چیست؟
- [سایر] آیا می توان با دعا کردن، بلا را دفع کرد؟
- [سایر] آیا مسئله چشم زخم حقیقت دارد؟ حکمت آن چیست؟
- [سایر] آیا دود کردن اسفند برای جلوگیری از چشم زخم، سند دینی دارد؟
- [سایر] آیا چشم زخم از نظر قرآن واقعیت دارد یا خرافه است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا سنگ بابا قوری و عقیق برای چشم زخم صحت دارند؟
- [سایر] آیا دعا نویسی برای رفع چشم زخم و وسوسه از نظر اسلام مشروعیت دارد؟
- [آیت الله سبحانی] اعتکاف عمل واحدی است ، و باید از طرف یک نفر انجام بگیرد، بنابراین نمی توان یک اعتکاف را از طرف چند نفر انجام داد، فقط می توان ثواب عمل اعتکاف را برای گروهی اهدا نمود، خواه زنده باشند، یا نه.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] هفت چیز وضو را باطل می کند: اول: بول. دوم: غائط. سوم: باد معده و روده که از مخرج غائط خارج شود. چهارم: خوابی که به واسطه آن چشم نبیند و گوش نشنود؛ ولی اگر چشم نبیند و گوش بشنود وضو باطل نمی شود. پنجم: چیزهائی که عقل را از بین می برد مانند دیوانگی و مستی و بی هوشی. ششم: استحاضه زنان که بعدا گفته می شود. هفتم: کاری که برای آن باید غسل کرد مانند جنابت. احکام وضوی جبیره چیزی که با آن زخم و شکسته را می بندند و دوائی که روی زخم و مانند آن می گذارند جبیره نامیده می شود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] صیغه عقد بیمه را می توان با هر زبانی اجرا کرد و یا قرارداد بیمه را روی کاغذ آورد و آن را امضاء نمود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] خون دهان و بینی حکم زخم بدن را ندارد و اگر لباس و بدن به واسطه آن نجس شود نمی توان با آن نماز خواند مگر این که کمتر از درهم باشد. ولی خون بواسیر حکم خون زخم بدن را دارد و نماز با آن اشکال ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] حیوان سرکشی که نمی توان آن را مطابق دستور شرع کشت و همچنین حیوانی که در چاه افتاده و امکان کشتن آن مطابق دستور شرع نیست و احتمال دارد در آنجا بمیرد، چنانچه با چیز برنده ای مانند کارد جایی از بدنش را زخم کنند و در اثر آن زخم جان دهد حلال است و رو به قبله بودن آن لازم نیست، ولی باید شرایط دیگری که برای سر بریدن حیوانات گفته شد دارا باشد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اموال مسجد را, خواه اجزای ساختمان آن باشد مانند در و پنجره یا نباشد مانند فرش نمی توان در غیر آن مسجد صرف کرد . در صورت خراب شدن مسجد می توان آن ها را فروخت و صرف تعمیر آن مسجد نمود و اگر تعمیر آن مسجد ممکن نباشد, صرف مسجد دیگر شود.
- [آیت الله اردبیلی] اگر زخم یا دمل یا شکستگی در محل مسح بوده و روی آن بسته باشد و نتواند آن را باز کند، چنانچه جبیره پاک باشد و بتوان روی آن را مسح نمود، باید روی جبیره مسح کند، وگرنه پارچه پاکی روی آن بگذارد و بر روی آن مسح کند.
- [آیت الله مظاهری] بر زنها و واماندهها و بچّهها، رفتن به جبهه جنگ واجب نیست و همچنین بر فقرا و ضعفا کمک به جبهه لازم نیست، ولی اگر دشمن به مملکت اسلامی هجوم آورد، بر همه افراد حتّی بر زن و بچّه و وامانده، در صورتی که قدرت داشته باشند، دفع آن دشمن لازم است، و همچنین بر همه چه متمکّنین و چه فقرا و ضعفا، در حدّ توان و قدرت واجب است کمک نمایند.
- [آیت الله جوادی آملی] .احداث مسجد و تعمیر مسجدی که نزدیک به ویرانی باشد مستحب است و اگر مسجدی بر اثر مرور زمان یا حوادث طبیعی به گونه ای ویران شود که تع میر آن ممکن نباشد، می توان آن را خراب و نوسازی کرد , چنانکه در صورت نیاز نمازگزاران، می توان مسجد کوچک را خراب کرده و به صورت مسجد بزرگ نوسازی نمود و به ثواب خاص مسجدسازی نایل آمد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] موقعی انسان می تواند مشغول نماز شود که یقین کند وقت داخل شده است؛ یا دو مرد عادل به داخل شدن وقت خبر دهند؛ بلکه به اذان شخصی که وقت شناس و مورد اطمینان باشد یا به خبر دادن او به دخول وقت نیز می توان اکتفا نمود.