آیا چشم زخم از نظر قرآن واقعیت دارد یا خرافه است؟

تاثیر چشم و نیروهای مرموز آن از دیر زمان مورد توجه بشر بوده است. شاید نتوان تاریخ دقیقی برای شروع این عقائد یافت اما آنچه مسلم است انسان‌ها در اثر تجربیات روزمرّه و برخی نقل‌های تاریخی و دینی به این مطلب اعتقاد پیدا کرده‌اند هر چند که در این بین خرافاتی نیز راه یافته است که نیازمند پالایش است.
تعریف چشم زخم:
نیروی مرموزی است که در چشم برخی انسان‌ها وجود دارد که ممکن است با یک نگاه مخصوص، طرف مقابل را بیمار یا هلاک کند.1
چشم زخم از منظر قرآن کریم
به نظر می‌رسد در قرآن، آیه‌ای که به صراحت از (چشم زخم) سخن گفته باشد وجود ندارد اما در قرآن آیاتی وجود دارد که در مورد (چشم زخم) به آن استناد شده است از جمله:
1. قرآن کریم در سوره‌ی قلم آیه‌ی 51 می‌فرماید:
(وَإِن یَکَادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَیَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ)؛ و مسلماً نزدیک بود کسانی که کفر ورزیدند هنگامی که آگاه کننده (= قرآن) را شنیدند با چشمانشان تو را بلغزانند و می‌گویند: (قطعاً او دیوانه است.)
شأن نزول آیه‌ی شریفه
الف. برخی مفسران در شان نزول این آیه نقل کرده‌اند که در مورد گفتار برخی مخالفان ولایت علی(ع) در روز غدیر خُم بود که به پیامبر(ص) (در هنگامی که دست علی(ع) را برای امامت بالا برد) نگاه کردند و گفتند: به چشمان او نگاه کنید مثل چشم دیوانگان می‌چرخد. پس جبرئیل آمد و آیه‌ی فوق نازل شد.
ب. بعضی مفسران نقل کرده‌اند که در قبیله‌ی بنی اسد افرادی بودند که قدرت چشم زخم داشتند و برخی از آنها می‌خواستند پیامبر(ص) را چشم زخم بزنند که آیه‌ی فوق به این مناسبت نازل شد.2
بررسی:
با توجه به سیاق و لحن آیه که می‌فرماید: (نزدیک است که کافران با چشم، تو را بلغزانند) می‌توان از میان اقوال، این قول را پذیرفت که: (این آیه کنایه از نگاه‌های بسیار غضب آلود است مثل اینکه می‌گوئیم فلان کس آنچنان بد به من نگاه کرد که گویی می‌خواست مرا با نگاهش بخورد یا بکشد)3
و آیه در مقام بیان نوعی نگاه خشم آلود، و چشم غرّه رفتن است به طوری که طرف مقابل را بترساند و از جای خود بلغزاند و از میدان بِدَر کند.
2. در سوره یوسف آیه‌ی 67 می‌فرماید:
(وَقَالَ یَا بَنِیَّ لاَ تَدْخُلُوا مِن بَابٍ وَاحدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُّتَفَرِّقَةٍ...)4
در آیه شریفه آمده که حضرت یعقوب(ع) از فرزندش می‌خواهد که از یک در وارد نشوند بلکه از چند در وارد شوند علت این امر چیست؟
(گروهی از مفسران گفته‌اند: علت این بوده که برادران یوسف از جمال کافی بهره‌مند بودند (اگر چه یوسف نبودند ولی برادران او بودند) و هم قامت‌های رشید داشتند، و پدر نگران بود که جمعیت یازده نفری که قیافه‌های آنان نشان می‌داد از یک کشور به مصر آمده‌اند، توجه مردم را به خود جلب کنند، او نمی‌خواست از این راه چشم زخمی به آنها برسد.
بخشی از این چشم زخم، حق است و از نظر علمی نیز بوسیلة سیاله مغناطیسی مخصوصی که از چشم بیرون می‌پرد، قابل توجیه می‌باشد، هر چند عوام الناس آنرا با مقدار زیادی از خرافات آمیخته‌اند.)5
چشم زخم از منظر عقل و علم:
اثر عمیق چشم در دیگران که موجب هلاکت یا بیماری آنها شود از نظرعقلی محال نیست. چه اینکه بسیاری از دانشمندان امروز معتقدند در بعضی از چشم‌ها نیروی مغناطیسی خاصی نهفته شده که کارایی زیادی دارد حتی با تمرین و ممارست. می‌توان آن را پرورش داد. خواب مغناطیسی از طریق همین نیروی مغناطیسی چشم‌هاست.
در دنیایی که (اشعه‌ی لیزر) که شعاعی است نامرئی، می‌تواند کاری کند که از برخی سلاح‌های مخرب ساخته نیست؛ پذیرش وجود نیروی در بعضی از چشم‌ها، که از طریق امواج مخصوص در طرفِ مقابل اثر بگذارد چیز عجیبی نخواهد بود.
و بسیاری نقل کرده‌اند که افرادی را دیده‌اند که دارای این نیروی مرموز چشم بوده‌اند بنابراین این امور از نظر عقل و علم ممکن است.
چشم زخم از دیدگاه روایات:
در نهج البلاغه می‌خوانیم: (العین حق و الوتی حق)6
(چشم زخم حق است و توسل به دعا برای دفع آن نیز حق است)
در برخی روایات از امام صادق(ع) نقل شده که برای جلوگیری از چشم زخم (توسط خود انسان) یا چشم خوردن سه مرتبه بگویند: (ما شاء الله لاقوة الا بالله العلی العظیم)7
و در برخی روایات دیگر حکایت شده است که ذکر خدا را بگوید کافی است.8
جمع بندی و نتیجه‌گیری:
در قرآن کریم به صراحت از (چشم زخم) سخنی به میان نیامده است، ولی در روایات اشاراتی به این نیروی مرموز چشم شده است، و از نظر عقل و علم نیز مانعی جهت پذیرش (چشم زخم) نداریم اما باید توجه داشت که این مطالب به معنای پذیرفتن همه خرافاتی که در این زمینه رایج است، نمی‌باشد.
به عبارتی انسان نمی‌تواند کسی را متهم به داشتن (چشم زخم) (چشم شوری) کند؛ و از طرف دیگر برای نجات از (چشم زخم) نمی‌توان هر راه حل خرافی را پذیرفت و دنبال کرد.
پاورقی:
1 . تفسیر نمونه، ج 24، ص 424.
2 . تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج 5، ص 215 (روایت اول را از کافی و دومی را از مجمع البیان نقل می‌کند)
3 . ر.ک: تفسیر نمونه، ج 24، ص 429.
4 . و گفت: (ای پسران من، از یک در وارد نشوید، و از درهای مختلف وارد شوید؛ و هیچ چیزی را که از طرف خدا (حتمی شده) است از شما دفع نمی‌کنم.
5 . تفسیر نمونه، ج 13، ص 29.
6 . نهج البلاغه، حکمت 546.
7 . ر.ک: مکارم الاخلاق، طبرسی(ره)، ص 445 و بحارالانوار، ج 63، ص 26.
8 . بحارالانوار، ج 63، ص 25.
eporsesh.com