آیا تحصیل علم برای زنان محدودیتی دارد؟

شرح پرسش:
به نظر شما ادامه تحصیلات خانم در مقاطع بالاتر (ارشد و...)چگونه است با توجه به سخنی که حضرت زهرا(س)فرمودند که بهترین حالت برای زن این است که نه مردی اورا ببییند و نه او مردی را ببیند .ولی در زمان ما که مقام معظم رهبری توصیه به علم آموزی وپیشرفت در تحصیل دارند خواهشمندم هرچه سریعتر جواب آن را بفرستید.

پاسخ اجمالی:
اسلام به علم و تحصیل آن بسیار اهمیت داده تا جایی که تحصیل علم را بر زن و مرد واجب کرده است. در یک تقسیم بندی احکام تحصیل علم به چهار قسم تقسیم می شود: واجب عینی، واجب کفایی، مستحب و حرام.
در مواردی که علم واجب عینی یا واجب کفایی باشد لازم است انسان به تحصیل آن اقدام کند. البته بر زنان واجب است در محیط های آموزشی و جاهایی که مرد نامحرم حضور دارد رعایت پوشش کامل اسلامی را کرده و از تماس و اختلاط با نامحرم دوری کرده و سعی کنند در این راه مرتکب حرام نشوند. دیده شدن زن محجبه با رعایت فرهنگ حجاب حرام نیست. در زندگی حضرت زهرا(س)و حضرت زینب (س) به مواردی برمی خوریم که برای انجام امر مهمی در مسجد و جمع مردان حضور یافته و سخن گفته اند.

پاسخ تفصیلی:
اسلام به علم و تحصیل آن بسیار اهمیت داده تا جایی که تحصیل علم را بر زن و مرد واجب کرده است. [1] علامه حلی (ره) در بیان اقسام علم و احکام تحصیل هر قسم از آن فرموده است: فراگیری علم یا بر انسان واجب عینی است، یا واجب کفایی، یا مستحب است و یا حرام.
1. علمی که آموختنش بر هر انسان واجب است، آن علم خداشناسی، اثبات نبوّت پیامبر (ص) و امامت و معاد است. این نوع از علم تقلید بردار نیست، بلکه باید با دلیل و برهان باشد؛ یعنی اثبات خداوند واجب الوجود، نبوت پیامبر و عصمتش، امامت ائمه (ع) و اعتقاد به معاد باید، با دلیل و برهان باشد، نه از روی تقلید.
2. علمی که فراگیری آن واجب کفایی است؛ عبارت است از: علم اصول فقه، کیفیت استدلال و اقامه برهان و علم طب برای معالجه انسان ها، علم ریاضی، به جهت نیاز در معاملات، تقسیم ارث و ...
3. دانشی که تعلیمش مستحب است، هر دانشی است که مردم به اندازه نیاز جامعه به فراگیری آن مشغول اند؛ یعنی به اندازه کافی متخصص در آن رشته وجود دارد.
4. علم حرام، هر علمی که آموختنش، به جهت قبح و ضررش از طرف شارع نهی شده است. مثل سحر، کهانت، قیافه و ... . [2]
بنابراین در مواردی که علم از قسم واجب عینی یا واجب کفایی (که کسی به آن اقدام نکرده است) باشد لازم است انسان (خواه مرد باشد یا زن باشد) به تحصیل آن اقدام کند.
البته بر زنان واجب است در محیط های آموزشی و جاهایی که مرد نامحرم حضور دارد رعایت پوشش کامل اسلامی را کرده و از تماس و اختلاط با نامحرم دوری کرده و سعی کنند در این راه مرتکب حرام نشوند.
گرچه در روایات ما وارد شده است بهترین حالت برای زن این است که نه مردی او را ببییند و نه او مردی را ببیند، اما این بدان معنا نیست که نباید حتی برای انجام امور مهم در جامعه دیده شوند! زیرا دیده شدن زن محجبه با رعایت فرهنگ حجاب (لباس و پوشش کامل مورد نظر اسلام ،متانت در سخن گفتن و رفتار) حرام نیست. و روایت مذکور یک حکم استحبابی را بیان می کند آنهم در جایی که پای انجام وظیفه واجب در میان نباشد. لذا حضرت زهرا (س) برای احقاق حق حضرت علی (ع) از خانه بیرون آمد و در حالی که هم او مردان را می دید و هم مردان او را می دیدند برای آنان خطبه خواند و سخنرانی کرد . همچنین دختر گرامی ایشان حضرت زینب کبری(س)، بعد از شهادت امام حسین(ع) چندین بار در حضور مردان سخنرانی کرده و جنایات خاندان بنی امیه را افشاء کردند. بنا بر این با رعایت موازین اسلامی در پوشش، راه رفتن ، سخن گفتن و....زنان می توانند در همه مقاطع تحصیلی حضور داشته باشند.

پی نوشتها:
[1] مستدرک‌الوسائل ج : 17 ص : 249،حدیث 21250- 17، وَ عَنْهُ ص قَالَ طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِیضَةٌ عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ.
[2] علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج 9، ص 36 – 37، چاپ جدید.
منبع: www.islamquest.net