اطاعت
فرمان بردن را اطاعت گویند. در فقه از آن در باب‌هایی نظیر طهارت، صلات، صوم، اعتکاف، حج، جهاد و نکاح و مانند آن‌ها سخن رفته است. مطابقت عمل مکلّف با حکم واقعی شرع را اطاعت گویند.
اگر پدر و مادر فرزند خود را از تحصیل در رشته یا علم خاصی منع کرده و یا به تحصیل در رشته یا علمی امر نمایند، آیا اطاعت از آنان واجب است؟
آن چه حرام است ایذاء و ناراحت کردن آن ها است که می توان با توجیه آن ها، آن را برطرف کرد.
آن چه حرام است ایذاء و ناراحت کردن آن ها است که می توان با توجیه آن ها، آن را برطرف کرد.
عنوان سوال:
اگر پدر و مادر فرزند خود را از تحصیل در رشته یا علم خاصی منع کرده و یا به تحصیل در رشته یا علمی امر نمایند، آیا اطاعت از آنان واجب است؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر پدر یا مادر به فرزند بگویند زنت را طلاق بده، آیا باید اطاعت امر ایشان کرد یا خیر؟
- آیا اگر پدر فرزندش را از کشیدن سیگار و مواد مخدر نهی کند، بر فرزند اطاعت او واجب است؟
- هنگامی که پدر و مادر غیبت شخصی را می نمایند، وظیفه فرزند در برخورد با والدین چیست؟
- اطاعت از پدر و مادر، تا چه اندازه لازم است؟
- اگر پدر و مادری یا فقط پدر مخالف با تحصیل علوم دینی فرزند باشند و فرزند هم استعداد و علاقه داشته باشد، وظیفه چیست؟
- برخی از طلاّب در رشته تخصّصی کلام حوزه علمیّه مشغول تحصیل هستند، آن ها درس فقه و اصول نمی خوانند، آیا مجاز به دریافت شهریه می باشند؟
- فردی واجب النفقه صغیر می باشد (مانند پدر و مادر صغیری که فرزند صغیرشان غنی باشد). آیا پرداخت نفقه بر صغیر واجب است؟
- اگر فرزند اوّل در سنین کودکی فوت کند، آیا فرزند دوّم که اکنون ارشد و بزرگ تر است، بعد از مرگ پدر و مادر واجب است قضای نماز آن ها را به جا آورد؟
- آیا ربا بین مادر و فرزند و یا بین پدر و دختر جایز است؟
- آیا ازدواج پدر با مادر زن فرزند خویش شرعا جایز است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] آیا پدر و مادر اجازه دارند فرزند و نوجوانان خود را از شرکت در مجالس اهل بیت(علیهم السلام) منع نمایند؟ اگر منع نمودند، آیا اطاعت از آنان واجب است ؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] آیا پدر و مادر می توانند فرزند خود را در انجام کاری مانند مسافرت و یا رشته تحصیلی و ... امر و نهی کنند؟ آیا اطاعت آن‌ها در این امور واجب است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر پدر یا مادر به فرزند بگویند زنت را طلاق بده; آیا باید اطاعت امر ایشان کرد یا خیر؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر پدر یا مادر به فرزند بگوید همسرت را طلاق بده آیا اطاعت امر ایشان لازم است؟
- [آیت الله سبحانی] آیا در انتخاب رشته علمی اعم از حوزه مقدسه علمیه و یا سایر مراکز تحصیلی (با تشخیص صلاح آن نسبت به دنیا و آخرت) اوّلاً منع والدین چه اثری دارد؟ آیا مسأله والدینی که می خواهند فرزندان خود را از رفتن به حوزه و عالم دین شدن منع نمایند اطاعت اولاد از چنین والدینی واجب است؟
- [سایر] با سلام. با توجه به اینکه اطاعت از پدر و مادر واجب است، اگر در یک امر که نه واجب است نه حرام، نظر پدر و مادر کاملا با هم مخالف باشد، از کدامیک باید اطاعت کرد؟
- [آیت الله اردبیلی] محدوده اطاعت فرزند از پدر تا چه حد است؟ پدرم میگوید باید زن خود را طلاق دهی؛ اطاعت این امر بر من واجب است؟
- [آیت الله سیستانی] در چه صورتی نفقه پدر و مادر بر فرزند واجب است و اطاعت از آن‌ها تا چه حدی لازم است ؟
- [آیت الله خوئی] نظر مبارک راجع به تحصیل علم و اجتهاد مرقوم فرمائید که آیا اگر کسی مثلاً به وسیله نماز و روزه استیجاری میتواند استرزاق نماید و طلب علم و اجتهاد نماید، آیا تحصیل علم بر او واجب می‌باشد یا خیر؟ و دیگر آنکه اگر پدر و مادری مخالفند با تحصیل برای فرزند خودشان شخصاً، آیا در این صورت امر آنان مطاع می‌باشد یا نه؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] مقام مادر بالاتر است، یا پدر؟ در مقام تعارض بین اطاعت امر پدر و مادر، کدام را ترجیح می دهیم؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- انفاق و تأمین مخارج زندگی پدر و مادر و پدربزرگ و مادربزرگ هرچه بالا روند بر فرزند واجب است، و همچنین تأمین مخارج فرزندان و اولاد آن‌ها هرچه پایین آیند. و این دو حکم در صورتی است که آن‌ها فقیر باشند، و انفاق بر غیر اینها، از برادران و خواهران و عموها و داییها واجب نیست، اگرچه مستحب مؤکد است.
- نماز خواندن در خانه پدر، مادر، فرزند، جدّ، جدّه، برادر، خواهر،عمو، عمّه، دایی و خاله بدون اذن آن‌ها جایز نیست و حال آن‌ها، با سایر مردم مساوی است.
- بنابر احتیاط مستحب در صحیح بودن روزه مستحبی فرزند، اذن پدر و مادر شرط است، گرچه بنابر اقوی همین که موجب ناراحتی آن‌ها نشود و یا نهی نکرده باشند، روزهاش صحیح است.
- قضای نماز و روزه پدر، به عهده پسر بزرگتر است. و بنابر احتیاط واجب قضای نماز و روزه مادر هم بر اوست.
- امر به معروف و نهی از منکر با وجود شرایط ذیل واجب میشود: اول: علم؛ پس کسی که عالم به حکم شرعی نیست، نمیتواند امر به معروف و یا نهی از منکر بنماید، بنابراین در ابتدا لازم است شخص آمر و یا ناهی خودش از احکام شرعی اطلاع کافی داشته باشد. دوم: احتمال تأثیر؛ پس در صورتی که انسان میداند سخن او تأثیری در دیگری ندارد، بر او لازم نیست امر به معروف و یا نهی از منکر بنماید، اما جواز بلکه رجحان آن در صورت عدم خوف ضرر، خالی از وجه نیست. سوم: اصرار بر ترک واجب و یا انجام دادن معصیت؛ پس در صورتی که انسان بداند شخصی از معصیتی که انجام داده توبه کرده است و یا نشانههایی بر پشیمانی او دلالت کند، امر به معروف و یا نهی از منکر واجب نیست. چهارم: عدم مفسده؛ پس اگر کسی بهخاطر امر به معروف و یا نهی از منکر ترس از وقوع مفسدهای دارد، و آن مفسده عبارت از ضرر جانی یا آبرویی و یا مالی قابل اعتنایی است، این کار بر او واجب نیست. بنابراین با وجود این شرایط، امر به معروف و نهی از منکر واجب میشود، و در امر به معروف و نهی از منکر عدالت شرط نیست.
- اگر وارث میت عمو، عمه، دایی و خاله پدر و عمو، عمه، دایی و خاله مادر او باشند، مال سه سهم می شود، یک سهم آن مال عمو، عمه، دایی و خاله مادر میت است به طور مساوی، ولی احتیاط آن است که با هم صلح کنند، ودو سهم دیگر آن را سه قسمت می کنند یک قسمت را دایی و خاله پدر میت به طور مساوی بین خودشان قسمت می نمایند و دو قسمت دیگر آن را به عمو و عمه پدر میت می دهند و عمو دو برابر عمه می برد.
- اگر وارث میت فقط یک دایی یا یک خاله باشد، همه مال به او می رسد و اگر هم دایی و هم خاله باشد و همه پدر و مادری، یا پدری، یا مادری باشند، مال به طور مساوی بین آنان قسمت می شود، و احتیاط در افرادی که فقط از طرف مادر ارث می برند این است که در تقسیم بین خود صلح نمایند.
- غسل بچه مسلمان اگرچه از زنا باشد، بنابر احتیاط، واجب است. و غسل، کفن، دفن کافر و اولاد او، جایز نیست. و کسی که از بچگی دیوانه بوده و به حال دیوانگی بالغ شده، چنانچه پدر و مادر او یا یکی از آنان مسلمان باشند، باید او را غسل داد و اگر هیچ کدام از آنان مسلمان نباشند، غسل دادن او جایز نیست.
- کسانی که به واسطه خویشی ارث می برند سه دسته یا طبقه هستند: طبقه اول: پدر و مادر و اولاد میّت است و با نبودن اولاد، اولاد اولاد، هرچه پایین آیند، که هر کدام آنان که به میّت نزدیکتر است ارث می برد بدین معنی که مثلاً اگر نوه میّت هست نتیجه او ارث نمی برد. و تا یک نفر از این طبقه هست طبقه دوم ارث نمی برند، مگر این که کسی که از طبقه اول وجود دارد، شرعا از ارث ممنوع شود، که در این صورت نوبت به طبقه دوم می رسد. طبقه دوم: جدّ، یعنی پدر بزرگ و پدر او، هرچه بالا رود، و جدّه، یعنی مادربزرگ و مادر او، هر چه بالا رود، پدری باشد یا مادری؛ و خواهر و برادر، و با نبودن برادر و خواهر، اولاد ایشان، هرکدام آنان که به میت نزدیکتر است ارث می برد که معنای آن در طبقه اول گفته شد. و تا یک نفر از این طبقه هست طبقه سوم ارث نمی برند. طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله، هرچه بالا روند، و اولاد آنان هرچه پایین آیند، و تا یک نفر از عموها، عمه ها، دایی ها و خاله های میت زنده اند، اولاد آنان ارث نمی برند، ولی اگر میت عموی پدری و پسر عموی پدر و مادری داشته باشد، و غیر از اینها وارثی نداشته باشد، ارث به پسر عموی پدر و مادری می رسد و عموی پدری ارث نمی برد. اگر میت وارثی از قبیل پسر یا دختر عمو، یا پسر یا دختر عمه، یا پسر یا دختر دایی، یا پسر یا دختر خاله که از طرف پدر و مادر هستند و از طرف دیگر عمو یا عمه یا دایی یا خاله از طرف پدر یا فقط مادر دارد، احتیاط در این است که دو طبقه با هم صلح نمایند.
- زنی که بچه شیر می‌دهد و شیر او کم است، چه مادر بچه باشد یا دایه او، چه با اجرت شیر بدهد یا بیاجرت، اگر روزه برای خودش یا بچهای که شیر می‌دهد ضرر دارد، واجب است افطار کند و برای هر روز یک مُد طعام به فقیر بدهد، و در هر دو صورت روزههایی را که نگرفته بعد از برطرف شدن عذر، باید قضا نماید، و اگر کسی پیدا شود که بیاجرت بچه را شیر دهد، یا برای شیر دادن بچه، از پدر یا مادر بچه یا از شخص دیگری که اجرت او را بدهد اجرت بگیرد، واجب است که بچه را به او بدهد و روزه بگیرد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را به جماعت بخواند، باید امر آن‌ها را اطاعت کند و نماز را به جماعت بخواند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را به جماعت بخواند و از نافرمانی او اذیت شوند، نماز جماعت بر او واجب می شود.
- [آیت الله بروجردی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را به جماعت بخواند، نماز جماعت بر او واجب میشود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کنند که نماز را به جماعت بخواند در صورتی که ترک آن موجب اذیت و ناراحتی یا اسائه ادب به پدر یا مادر باشد واجب است نماز را به جماعت بخواند.
- [آیت الله سیستانی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را با جماعت بخواند ، احتیاط مستحب آن است که نماز را به جماعت بخواند ، البته اگر امر و نهی پدر یا مادر از روی شفقت نسبت به فرزند باشد ، و مخالفتش موجب اذیت آنان شود ، حرام است بر فرزند مخالفت نماید .
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر پدر از قسم خوردن فرزند منع کند، یا شوهر از قسم خوردن زن منع نماید، قسم آنان صحیح نیست.
- [آیت الله خوئی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را با جماعت بخواند، درصورتی که ترک آن موجب عقوقش شود نماز جماعت بر او واجب میشود و در غیر این صورت واجب نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را با جماعت بخواند، در صورتی که ترک آن موجب اذیّتشان شود، نماز جماعت بر او واجب میشود و در غیر این صورت، واجب نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کنند که نماز را با جماعت بخواند در صورتی که ترک ان موجب ایذاء انها شود مخالفت انها حرام است
- [آیت الله نوری همدانی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را به جماعت بخواند ، در صورتی که ترک آن موجب اذیت و ناراحتی آن‌ها شود نماز جماعت بر او واجب می شود .