ام المومنین
اُم‌ُّ الْمُؤْمِنين، به معنی مادر مؤمنان؛ لقبى است كه در فرهنگ اسلامى به طور مشترک بر همسران پیامبر(ص) اطلاق گرديده است.
اگر عایشه ام المومنین بود و قرآن پاکی ایشان را اعلام کرده است ،چطور با امام علی (ع) در جنگ جمل جنگید؟
پاسخ اجمالی: اگر منظور از پاکی در سؤال پاکی مطلق و همه جانبه که مفاد آیه تطهیر است باشد؛ آیه تطهیر تنها مربوط به پیامبر اکرم (ص)، امام علی(ع)، فاطمه (س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) است و شامل همسران پیامبر (ص) نمی شود، اما پاک بودن از تهمت انجام عمل منافی عفت (داستان افک)، به معنای عدم خطا و اشتباه در فعالیت های سیاسی و اجتماعی آنان نیست. قرآن برخی از زنان پیامبر را به خاطر مخالفت با پیامبر(ص) و افشاء اسرار ایشان، توبیخ و تهدید به طلاق می کند. پاسخ تفصیلی: در پاسخ این سؤال چند نکته باید توضیح داده شود: 1. معنای ام المؤمنین بودن همسران پیامبر: در آیه 6 از سوره احزاب، خداوند خطاب به مؤمنان می فرماید: "پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است و همسران وی در حکم مادران مؤمنان هستند. ..." این آیه در صدد بیان حکم حرمت ازدواج با همسران پیامبر است که در آیه دیگری از قرآن خداوند می فرماید:( ...و شما حق ندارید رسول خدا را آزار دهید، و نه هرگز همسران او را بعد از او به همسری خود درآورید که این کار نزد خدا بزرگ است!) [1] این آیه بیشتر از این دلالتی ندارد. [2] 2. اعلام طهارت همسران پیامبر در قرآن: اگر منظور از پاکی در سؤال پاکی مطلق و همه جانبه که مفاد آیه تطهیر است باشد؛ باید بگوییم آیه تطهیر مربوط به پیامبر اکرم (ص)، امام علی(ع)، فاطمه (س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) است و شامل همسران پیامبر (ص) نمی شود. اما گواهی قرآن به پاک بودن همسران پیامبر از تهمت انجام عمل منافی عفت (داستان افک)،به این صورت بوده است که در یکی از جنگ ها و غزوات پیامبر، که یکی از همسران ایشان (بر طبق بعضی از روایات اهل سنت عایشه، و بر طبق برخی دیگر ماریه قبطیّه) [3] نیز حضور داشت، به عللی، همسر ایشان از قافله در حال برگشت، عقب ماند. منافقین مدینه چون از این موضوع با خبر شدند، برای ضربه زدن به وجهه پیامبر (ص)، به همسر ایشان، تهمت انجام عمل خلاف عفت زدند. خداوند جهت دفاع از آن حضرت، این تهمت را رد کرده و بر طهارت همسر پیامبر از این تهمت تأکید می کند. [4] در این آیه به پاکی آن زن و دیگر زنان ایشان از مسائل خلاف عفت تصریح شده است. این تصریح قرآن نه تنها دفاع از طهارت و پاکی همسران پیامبر که دفاع از آبروی پیامبر اکرم (ص) و نبوت است؛ زیرا چنین تهمت ناروایی اخلال در امر رسالت است، ولی این اعتراف قرآن به معنای عصمت زنان پیامبر از هر گونه خطا و اشتباه و نسیان (همانند عصمت معصومین (ع))نیست؛ زیرا قرآن از دو تن از همسران پیامبر اکرم (ص) که مرتکب خطا شده و بعضی از اسرار آن حضرت را افشا کردند خواسته است که توبه کنند؛ و می فرماید:( اگر شما دو نفر (افشاگر راز و شنونده آن) به سوی خدا توبه برید (می‌سزد؛ زیرا) که دل‌هایتان (از حق) منحرف شده، و اگر بر ضد او یاور هم باشید پس (بدانید که) مسلّما خداوند خود و جبرئیل و مرد شایسته مؤمنان، یاور او هستند، و فرشتگان نیز پس از آنها پشتیبانند. اگر او شما را طلاق دهد امید است که پروردگارش به جای شما او را همسرانی دهد که بهتر از شما باشند، (زنانی) تسلیم خدا، مؤمن، مواظب طاعت، توبه‌کار، عبادت کننده، روزه بگیر، شوهر کرده و دوشیزه.) [5] بر طبق همه تفاسیر شیعه و اهل سنت این دو زن ( گوینده سرّ و شنونده آن به ترتیب) حفصه و عایشه بودند. [6] در این آیات به صراحت از مخالفت این دو زن با خواسته پیامبر(ص) و تهدید خداوند به طلاق آنان توسط پیامبر (ص)، سخن می گوید. حال با ارتکاب خطای فاحش مخالفت با پیامبر آیا امکان ندارد بعد از وفات پیامبر (ص)، این خطا ها از آنها (زنان پیامبر ) صادر شود؟ آیا مخالفت اینان با امامت و ولایت عجیب تر از مخالفت با نبوت است؟ در حالی که همه مذاهب اسلامی متفقند که بعد از کشته شدن عثمان قطعاً امام علی (ع) ، خلیفه چهارم رسول خدا بوده و اطاعت از او بر همگان واجب است پس مسلماً خروج بر امام علی (ع)، خروج بر پیامبر (ص) به حساب می آید. علاوه بر این در قرآن از زنان پیامبر (ص) خواسته شده است که در خانه خود بنشینند و تقوا پیشه کنند. [7] ، آیا خروج و شرکت در یک جنگ علنی بر ضد ولی امر مسلمین در راستای این آیه قرآن است یا مخالفت با آن؟!. پی نوشتها: [1] احزاب، 53. [2] تفاسیر زیادی از اهل سنت ، تصریح دارند که منظور از ام المومنین بودن همسران پیامبر، حرمت ازدواج و عظمت احترام آنان است. نک: جصاص، احمد بن علی، احکام القرآن،ج 5،ص 225،دارالاحیاء،بیروت، 1405 ؛ بیضاوی، عبدالله بن عمر،انوار التنزیل و اسرار التأویل، ج 4،ص 225 ، دارالإحیاء التراث، بیروت، 1405؛ اندلسی، ابوحیان، البحر المحیط فی التفسیر، ج 8،ص 454، دارالفکر،بیروت،1404. [3] تفسیر قمی،ج 2،ص 99. [4] نور، 11. [5] تحریم، 4 و 5. [6] طباطبایی،محمد حسین، ترجمه المیزان، ج 19،ص 555،جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم ، 1374ش؛ فتح القدیر،ج 5، ص 298؛ انوار التنزیل،ج 5، ص 224؛ البحر المحیط فی التفسیر، ج 10، ص 210. [7] احزاب، 33. منبع: www.islamquest.net
پاسخ اجمالی: اگر منظور از پاکی در سؤال پاکی مطلق و همه جانبه که مفاد آیه تطهیر است باشد؛ آیه تطهیر تنها مربوط به پیامبر اکرم (ص)، امام علی(ع)، فاطمه (س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) است و شامل همسران پیامبر (ص) نمی شود، اما پاک بودن از تهمت انجام عمل منافی عفت (داستان افک)، به معنای عدم خطا و اشتباه در فعالیت های سیاسی و اجتماعی آنان نیست. قرآن برخی از زنان پیامبر را به خاطر مخالفت با پیامبر(ص) و افشاء اسرار ایشان، توبیخ و تهدید به طلاق می کند. پاسخ تفصیلی: در پاسخ این سؤال چند نکته باید توضیح داده شود: 1. معنای ام المؤمنین بودن همسران پیامبر: در آیه 6 از سوره احزاب، خداوند خطاب به مؤمنان می فرماید: "پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است و همسران وی در حکم مادران مؤمنان هستند. ..." این آیه در صدد بیان حکم حرمت ازدواج با همسران پیامبر است که در آیه دیگری از قرآن خداوند می فرماید:( ...و شما حق ندارید رسول خدا را آزار دهید، و نه هرگز همسران او را بعد از او به همسری خود درآورید که این کار نزد خدا بزرگ است!) [1] این آیه بیشتر از این دلالتی ندارد. [2] 2. اعلام طهارت همسران پیامبر در قرآن: اگر منظور از پاکی در سؤال پاکی مطلق و همه جانبه که مفاد آیه تطهیر است باشد؛ باید بگوییم آیه تطهیر مربوط به پیامبر اکرم (ص)، امام علی(ع)، فاطمه (س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) است و شامل همسران پیامبر (ص) نمی شود. اما گواهی قرآن به پاک بودن همسران پیامبر از تهمت انجام عمل منافی عفت (داستان افک)،به این صورت بوده است که در یکی از جنگ ها و غزوات پیامبر، که یکی از همسران ایشان (بر طبق بعضی از روایات اهل سنت عایشه، و بر طبق برخی دیگر ماریه قبطیّه) [3] نیز حضور داشت، به عللی، همسر ایشان از قافله در حال برگشت، عقب ماند. منافقین مدینه چون از این موضوع با خبر شدند، برای ضربه زدن به وجهه پیامبر (ص)، به همسر ایشان، تهمت انجام عمل خلاف عفت زدند. خداوند جهت دفاع از آن حضرت، این تهمت را رد کرده و بر طهارت همسر پیامبر از این تهمت تأکید می کند. [4] در این آیه به پاکی آن زن و دیگر زنان ایشان از مسائل خلاف عفت تصریح شده است. این تصریح قرآن نه تنها دفاع از طهارت و پاکی همسران پیامبر که دفاع از آبروی پیامبر اکرم (ص) و نبوت است؛ زیرا چنین تهمت ناروایی اخلال در امر رسالت است، ولی این اعتراف قرآن به معنای عصمت زنان پیامبر از هر گونه خطا و اشتباه و نسیان (همانند عصمت معصومین (ع))نیست؛ زیرا قرآن از دو تن از همسران پیامبر اکرم (ص) که مرتکب خطا شده و بعضی از اسرار آن حضرت را افشا کردند خواسته است که توبه کنند؛ و می فرماید:( اگر شما دو نفر (افشاگر راز و شنونده آن) به سوی خدا توبه برید (می‌سزد؛ زیرا) که دل‌هایتان (از حق) منحرف شده، و اگر بر ضد او یاور هم باشید پس (بدانید که) مسلّما خداوند خود و جبرئیل و مرد شایسته مؤمنان، یاور او هستند، و فرشتگان نیز پس از آنها پشتیبانند. اگر او شما را طلاق دهد امید است که پروردگارش به جای شما او را همسرانی دهد که بهتر از شما باشند، (زنانی) تسلیم خدا، مؤمن، مواظب طاعت، توبه‌کار، عبادت کننده، روزه بگیر، شوهر کرده و دوشیزه.) [5] بر طبق همه تفاسیر شیعه و اهل سنت این دو زن ( گوینده سرّ و شنونده آن به ترتیب) حفصه و عایشه بودند. [6] در این آیات به صراحت از مخالفت این دو زن با خواسته پیامبر(ص) و تهدید خداوند به طلاق آنان توسط پیامبر (ص)، سخن می گوید. حال با ارتکاب خطای فاحش مخالفت با پیامبر آیا امکان ندارد بعد از وفات پیامبر (ص)، این خطا ها از آنها (زنان پیامبر ) صادر شود؟ آیا مخالفت اینان با امامت و ولایت عجیب تر از مخالفت با نبوت است؟ در حالی که همه مذاهب اسلامی متفقند که بعد از کشته شدن عثمان قطعاً امام علی (ع) ، خلیفه چهارم رسول خدا بوده و اطاعت از او بر همگان واجب است پس مسلماً خروج بر امام علی (ع)، خروج بر پیامبر (ص) به حساب می آید. علاوه بر این در قرآن از زنان پیامبر (ص) خواسته شده است که در خانه خود بنشینند و تقوا پیشه کنند. [7] ، آیا خروج و شرکت در یک جنگ علنی بر ضد ولی امر مسلمین در راستای این آیه قرآن است یا مخالفت با آن؟!. پی نوشتها: [1] احزاب، 53. [2] تفاسیر زیادی از اهل سنت ، تصریح دارند که منظور از ام المومنین بودن همسران پیامبر، حرمت ازدواج و عظمت احترام آنان است. نک: جصاص، احمد بن علی، احکام القرآن،ج 5،ص 225،دارالاحیاء،بیروت، 1405 ؛ بیضاوی، عبدالله بن عمر،انوار التنزیل و اسرار التأویل، ج 4،ص 225 ، دارالإحیاء التراث، بیروت، 1405؛ اندلسی، ابوحیان، البحر المحیط فی التفسیر، ج 8،ص 454، دارالفکر،بیروت،1404. [3] تفسیر قمی،ج 2،ص 99. [4] نور، 11. [5] تحریم، 4 و 5. [6] طباطبایی،محمد حسین، ترجمه المیزان، ج 19،ص 555،جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم ، 1374ش؛ فتح القدیر،ج 5، ص 298؛ انوار التنزیل،ج 5، ص 224؛ البحر المحیط فی التفسیر، ج 10، ص 210. [7] احزاب، 33. منبع: www.islamquest.net
عنوان سوال:
اگر عایشه ام المومنین بود و قرآن پاکی ایشان را اعلام کرده است ،چطور با امام علی (ع) در جنگ جمل جنگید؟
پاسخ:
پاسخ اجمالی:
اگر منظور از پاکی در سؤال پاکی مطلق و همه جانبه که مفاد آیه تطهیر است باشد؛ آیه تطهیر تنها مربوط به پیامبر اکرم (ص)، امام علی(ع)، فاطمه (س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) است و شامل همسران پیامبر (ص) نمی شود، اما پاک بودن از تهمت انجام عمل منافی عفت (داستان افک)، به معنای عدم خطا و اشتباه در فعالیت های سیاسی و اجتماعی آنان نیست. قرآن برخی از زنان پیامبر را به خاطر مخالفت با پیامبر(ص) و افشاء اسرار ایشان، توبیخ و تهدید به طلاق می کند.
پاسخ تفصیلی:
در پاسخ این سؤال چند نکته باید توضیح داده شود:
1. معنای ام المؤمنین بودن همسران پیامبر: در آیه 6 از سوره احزاب، خداوند خطاب به مؤمنان می فرماید: "پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است و همسران وی در حکم مادران مؤمنان هستند. ..." این آیه در صدد بیان حکم حرمت ازدواج با همسران پیامبر است که در آیه دیگری از قرآن خداوند می فرماید:( ...و شما حق ندارید رسول خدا را آزار دهید، و نه هرگز همسران او را بعد از او به همسری خود درآورید که این کار نزد خدا بزرگ است!) [1] این آیه بیشتر از این دلالتی ندارد. [2]
2. اعلام طهارت همسران پیامبر در قرآن: اگر منظور از پاکی در سؤال پاکی مطلق و همه جانبه که مفاد آیه تطهیر است باشد؛ باید بگوییم آیه تطهیر مربوط به پیامبر اکرم (ص)، امام علی(ع)، فاطمه (س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) است و شامل همسران پیامبر (ص) نمی شود.
اما گواهی قرآن به پاک بودن همسران پیامبر از تهمت انجام عمل منافی عفت (داستان افک)،به این صورت بوده است که در یکی از جنگ ها و غزوات پیامبر، که یکی از همسران ایشان (بر طبق بعضی از روایات اهل سنت عایشه، و بر طبق برخی دیگر ماریه قبطیّه) [3] نیز حضور داشت، به عللی، همسر ایشان از قافله در حال برگشت، عقب ماند. منافقین مدینه چون از این موضوع با خبر شدند، برای ضربه زدن به وجهه پیامبر (ص)، به همسر ایشان، تهمت انجام عمل خلاف عفت زدند. خداوند جهت دفاع از آن حضرت، این تهمت را رد کرده و بر طهارت همسر پیامبر از این تهمت تأکید می کند. [4] در این آیه به پاکی آن زن و دیگر زنان ایشان از مسائل خلاف عفت تصریح شده است. این تصریح قرآن نه تنها دفاع از طهارت و پاکی همسران پیامبر که دفاع از آبروی پیامبر اکرم (ص) و نبوت است؛ زیرا چنین تهمت ناروایی اخلال در امر رسالت است، ولی این اعتراف قرآن به معنای عصمت زنان پیامبر از هر گونه خطا و اشتباه و نسیان (همانند عصمت معصومین (ع))نیست؛ زیرا قرآن از دو تن از همسران پیامبر اکرم (ص) که مرتکب خطا شده و بعضی از اسرار آن حضرت را افشا کردند خواسته است که توبه کنند؛ و می فرماید:( اگر شما دو نفر (افشاگر راز و شنونده آن) به سوی خدا توبه برید (می‌سزد؛ زیرا) که دل‌هایتان (از حق) منحرف شده، و اگر بر ضد او یاور هم باشید پس (بدانید که) مسلّما خداوند خود و جبرئیل و مرد شایسته مؤمنان، یاور او هستند، و فرشتگان نیز پس از آنها پشتیبانند. اگر او شما را طلاق دهد امید است که پروردگارش به جای شما او را همسرانی دهد که بهتر از شما باشند، (زنانی) تسلیم خدا، مؤمن، مواظب طاعت، توبه‌کار، عبادت کننده، روزه بگیر، شوهر کرده و دوشیزه.) [5] بر طبق همه تفاسیر شیعه و اهل سنت این دو زن ( گوینده سرّ و شنونده آن به ترتیب) حفصه و عایشه بودند. [6] در این آیات به صراحت از مخالفت این دو زن با خواسته پیامبر(ص) و تهدید خداوند به طلاق آنان توسط پیامبر (ص)، سخن می گوید. حال با ارتکاب خطای فاحش مخالفت با پیامبر آیا امکان ندارد بعد از وفات پیامبر (ص)، این خطا ها از آنها (زنان پیامبر ) صادر شود؟ آیا مخالفت اینان با امامت و ولایت عجیب تر از مخالفت با نبوت است؟ در حالی که همه مذاهب اسلامی متفقند که بعد از کشته شدن عثمان قطعاً امام علی (ع) ، خلیفه چهارم رسول خدا بوده و اطاعت از او بر همگان واجب است پس مسلماً خروج بر امام علی (ع)، خروج بر پیامبر (ص) به حساب می آید. علاوه بر این در قرآن از زنان پیامبر (ص) خواسته شده است که در خانه خود بنشینند و تقوا پیشه کنند. [7] ، آیا خروج و شرکت در یک جنگ علنی بر ضد ولی امر مسلمین در راستای این آیه قرآن است یا مخالفت با آن؟!.
پی نوشتها:
[1] احزاب، 53.
[2] تفاسیر زیادی از اهل سنت ، تصریح دارند که منظور از ام المومنین بودن همسران پیامبر، حرمت ازدواج و عظمت احترام آنان است.
نک: جصاص، احمد بن علی، احکام القرآن،ج 5،ص 225،دارالاحیاء،بیروت، 1405 ؛ بیضاوی، عبدالله بن عمر،انوار التنزیل و اسرار التأویل، ج 4،ص 225 ، دارالإحیاء التراث، بیروت، 1405؛ اندلسی، ابوحیان، البحر المحیط فی التفسیر، ج 8،ص 454، دارالفکر،بیروت،1404.
[3] تفسیر قمی،ج 2،ص 99.
[4] نور، 11.
[5] تحریم، 4 و 5.
[6] طباطبایی،محمد حسین، ترجمه المیزان، ج 19،ص 555،جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم ، 1374ش؛ فتح القدیر،ج 5، ص 298؛ انوار التنزیل،ج 5، ص 224؛ البحر المحیط فی التفسیر، ج 10، ص 210.
[7] احزاب، 33.
منبع: www.islamquest.net
- [سایر] اگر عایشه ام المومنین بود و قرآن پاکی ایشان را اعلام کرده است ،چطور با امام علی (ع) در جنگ جمل جنگید؟ آیا امام علی اشتباه کرد یا خدا؟!!
- [سایر] اگر عایشه ام المومنین بود و قرآن پاکی ایشان را اعلام کرده است ،چطور با امام علی (ع) در جنگ جمل جنگید؟ آیا امام علی اشتباه کرد یا خدا؟!!
- [سایر] اگر عایشه در ماجرای جنگ جمل، گناه کار است چرا علی(ع) او را قصاص نکرد؟
- [سایر] بعدجنگ جمل عایشه پشیمان می‌شود.آیادرست است امام علی(ع)اهانت کنندگان به عایشه رانکوهش کردند.درموردش توضیح دهید.
- [سایر] آیا امام علی بعد از جنگ جمل عایشه را در خانه اش محصور کرد؟؟
- [سایر] آیا امام علی(ع) بعد از جنگ جمل، دستور به حصر خانگی عائشه دادند؟ آیا در این باب بین مورّخان اختلاف نظری هم وجود دارد یا خیر؟
- [سایر] آیا عایشه بعد از جنگ جمل که علی (علیه السلام) او را به مدینه فرستاد، دوباره برعلیه امام علی (علیه السلام) کاری انجام داد؟
- [سایر] چرا علی-علیه السلام- در برابر خواست طلحه و زبیر عایشه تسلیم نشد و در جنگ جمل باآنها به مقابله پرداخت؟
- [سایر] آیا حضرت علی(علیه السلام) با عایشه، همسر پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) جنگید؟
- [سایر] چرا امام علی (علیه السلام)درپایان جنگ جمل به سپاهیانش گفت اموال کشته شدگان برشما حرام است؟
- [آیت الله جوادی آملی] ) .االله اکبر) یعنی خدای سبحان بزرگتر از آن است که وصف شود. (أشهد أن لا إله الاّ االله ), یعنی شهادت می دهم که غیر خدای یکتا و یگانه خدای دیگری نیست . (أشهد أنّ محمداً رسول االله ); یعنی شهادت میدهم که حضرت محمدبن عبداالله(ص) پیامبر و فرستاده خداست . (أشهد أنّ علیاً امیرالمؤمنین و ولیّ االله)؛ یعنی شهادت میدهم که حضرت علی(ع)امیر مؤمنان و ولیّ خدا بر همه خلق است . (حیّ علی الصلاة )؛ یعنی بشتاب برای اقامه نماز، (حیّ علی الفلاح)؛ یعنی بشتاب برای رستگاری، (حیّ علی خیر العمل )؛ یعنی بشتاب برای بهترین کار که نماز است، (قد قامت الصلاة)؛ یعنی به تحقیق نماز برپا شد، (لا إله الاّ االله )؛ یعنی خدایی؛ جز خدای یکتا و یگانه, سزاوار پرستش نیست.
- [آیت الله نوری همدانی] اذان هیجده جمله است : اللهً اکبرُ چهار مرتبه اشهدً ان لا الهَ الا اللهً ، اشهدً انّ محّمداً رسولً اللهِ ، حیّ علی الصلاهِ، حیَّ علی الفلاحِ ، حیّ علی خیرِ العملِ ، الله اکبرُ ، لا الهَ الا اللهً هر یک دو مرتبه ، و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه الله اکبرُ از اول اذان و یک مرتبه لا اِلَه الّا اللهً از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حیّ علی خیرِ العملِ باید دو مرتبه قد قامتِ الصلاهً اضافه نمود .
- [آیت الله جوادی آملی] .اذان, هجده جمله است : (االله اکبر ) چهار مرتبه، (أشهد أن لا إله الاّ االله )، (أشهد أنّ محمداً رسول االله )، (حیّ علی الصلاة )، (حیّ علی الفلاح)، (حیّ علی خیر العمل )، (االله اکبر )، (لا إله الاّ االله )، هر کدام دو مرتبه، و اقامه , هفده جمله است : دو مرتبه (االله اکبر )، از اول اذان و یک مرتبه (لا إله الاّ االله ) از آخر آن , کم می شود و دو مرتبه (قد قامت الصلاة ) بعد از (حیّ علی خیر العمل) افزوده می‌شود.
- [آیت الله سبحانی] اذان هیجده جمله است: اللّهُ أَکْبَر چهار مرتبه. أَشْهَدُ أَنْ لا اِلَهَ اِلاَّ اللّهُ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ، حَیَّ عَلَی الصَّلاَةِ، حَیَّ عَلَی الفَلاَح، حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَلِ، اللّهُ أَکْبَر، لاَ اِلهَ اِلاَّ اللّهُ هر یک دو مرتبه. و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه اللّهُ أَکْبَر از اول اذان و یک مرتبه لاَ اِلهَ اِلاَّ اللّهُ از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَلِ باید دو مرتبه قَدْ قامَتِ الصَّلاةُ اضافه نمود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اذان هیجده جمله است: "اللهُ أکْبَرُ" چهار مرتبه؛ "أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاَّ اللهُ" "أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله" "حَیَّ عَلی الصّلاة" "حَیَّ عَلَی الْفَلاَح" "حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل" "اللهُ أَکْبَرُ" "لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله" هر یک دو مرتبه. اقامه هفده جمله است یعنی: دو مرتبه "اللهُ أکْبَرُ" از اول اذان و یک مرتبه "لا إِلَهَ إِلاَّ الله" از آخر آن کم می شود وبعد از گفتن "حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل"باید دو مرتبه "قَدْ قامَتِ الصَّلاة" اضافه نمود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اذان هیجده جمله است: اَلله اکبرُ چهار مرتبه اَشهدُ اَنْ لا الهَ اِلاّاللهُ، اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسولُ الله حیَّ عَلَی الصَّلوةِ حَیَّ عَلَی الفَلاحِ حَیَّ عَلی خیرِ العملِ، الله اکبرُ لااِلَه اِلاّالله هر یک دو مرتبه و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه الله اکبرُ از اوّل اذان و یک مرتبه لااِلهَ اِلاّالله از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حَیَّ عَلَی خیرِ العَمَل باید دو مرتبه قَد قامَتِ الصَّلوةُ اضافه نمود.
- [آیت الله خوئی] اذان هیجده جمله است:" الله اکبر" چهار مرتبه،" اشهد ان لا اله الا الله، أشهد ان محمداً رسول الله، حی علی الصلاة، حی علی الفلاح، حی علی خیر العمل، الله اکبر، لا اله الا الله"، هر یک دو مرتبه، و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه" الله اکبر" از اوّل اذان، و یک مرتبه" لا اله الا الله" از آخر آن کم می‌شود، و بعداز گفتن" حی علی خیر العمل" باید دو مرتبه" قد قامت الصلاه" اضافه نمود.
- [امام خمینی] اذان هیجده جمله است: "الله اکبر" چهار مرتبه، "اشهد ان لا اله الا الله،اشهد ان محمدا رسول الله، حی علی الصلاه، حی علی الفلاح، حی علی خیر العمل، الله اکبر، لا اله الا الله"، هر یک دو مرتبه. و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه"الله اکبر" از اول اذان، و یک مرتبه "لا اله الا الله" از آخر آن کم می شود، و بعداز گفتن "حی علی خیر العمل" باید دو مرتبه "قد قامت الصلاه" اضاضه نمود.
- [آیت الله بهجت] اذان هیجده جمله است: (اللّه اَکبَر) چهار مرتبه؛ (اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّه)؛ (اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّه)؛ (حَی عَلَی الصَّلاة)؛ (حَی عَلَی الفَلاح)؛ (حَی عَلی خَیرِ الْعَمَل)؛ (اللّه اَکبَر)؛ (لا اِلهَ اِلاَّ اللّه) هر یک دو مرتبه. و اقامه هفده جمله است؛ یعنی دو مرتبه (اللّه اکبر) از اول اذان و یک مرتبه (لا اِلهَ الاَّ اللّه) از آخر آن کم می‌شود، و بعد از گفتن (حَی عَلی خَیرِ الْعَمَل) باید دو مرتبه (قَدْ قامَتِ الصَّلاة) اضافه نمود.
- [آیت الله علوی گرگانی] اذان هیجده جمله است: )اللّهُ أکْبَر( چهار مرتبه، )أشْهَدُ أن لا اًّلهَ اًّلاّ اللّهُ، أشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّه، حَیَّ عَلی الصَّلاِْ، حَیَّ عَلی الفَلاحِ، حَیَّ عَلی خَیْرِ العَمَل، اللّهُ اکْبَر، لا اًّلهَ اًّلاّ اللّه( هریک دو مرتبه . واقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه اللّهُ أکبَر از اوّل اذان ویک مرتبه )لا اًّلهَ اًّلاّ اللّهُ( از آخر آن کم می‌شود و بعد از گفتن )حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَل(، باید دو مرتبه )قَدْ قامَتِ الصّلاْ( اضافه نمود.