آیا بعضی از مارها و حشرات و عقرب‌هایی که ما می‌بینیم از اجنه هستند؟

شرح پرسش:
پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: (خداوند متعال، جن را به پنج صنف و گروه آفریده: گروه اول، مانند باد در هوا هستند. گروه دوم، مانند مارها هستند. گروه سوم مانند عقرب‌ها هستند. گروه چهارم مانند حشرات هستند. گروه پنجم مانند انسان‌ها هستند). منظور از این حدیث چیست؟ یعنی آیا بعضی از مارها و حشرات و عقرب‌هایی که ما می‌بینیم از اجنه هستند؟ یا ما این گروه را هم نمی‌بینیم؟

پاسخ اجمالی:
در این حدیث، گروه و افراد جن در نوع آفرینش و خلقت، بیان شده است که هر گروه در خصوصیات نوعیه با دیگر گروه فرق دارند، اگرچه در اصل آفرینش با هم فرقی ندارند؛ مانند این‌که می‌گوییم خداوند حیوانات، را به گروه‌های خزندگان، پرندگان، چهارپایان و... آفریده است.
بر اساس این روایت، برخی از مارها، عقرب‌ها یا حشراتی را که ما می‌بینیم، ممکن است از افراد جن باشند. با توجه به این‌که تمامی اجنه از هر صنف و گروه قابل دیده شدن هستند و هر فردی از افراد بشر نیز می تواند آنها را ببیند.

پاسخ تفصیلی:
در این روایت، گروهای جن و نوع خلقت آنها بیان شده است که یک نوع از جنیان به صورت حشرات و نوع دیگر به صورت مارها و... آفریده شده‌اند؛ مانند این‌که می‌گوییم خداوند حیوانات، را به گروه‌های خزندگان، پرندگان، چهارپایان و... آفریده است، اگرچه همه حیوان هستند، اما در برخی از خصوصیات با یکدیگر متمایزند. جنیان نیز در اصل خلقت با هم فرقی ندارند، اما دارای گروه‌های پنج‌گانه هستند که در حدیث بیان شده است.
در حدیث مورد پرسش، سخنی درباره دیده شدن یا نشدن آنها به میان نیامده است. اما با بررسی روایات وارده در موضوع دیده شدن جنیان، آنچه از مجموع روایات به دست آمده؛ این است که جنیان، جسم لطیفی هستند که امکان دیده شدن آنها، به طور مطلق بدون اختصاص به گروه یا نوع خاصی وجود دارد. این رؤیت و دیدن نیز اختصاص به فرد یا افراد خاصی از قبیل پیامبران یا امامان(ع) ندارد، بلکه همه‌ی افراد بشر در صورتی که جنیان، خودشان را ظاهر کنند می‌توانند ببینند).[1] حال چه این‌که خودشان را به صورت انسان ظاهر کنند یا به صورت همان حشرات... بنابر این، ممکن است برخی از مارها و حشراتی را که می‌بینیم در حقیقت، افراد جن باشند.
نمونه ای از روایات مبنی بر دیدن جن
1. شبی امام حسن و امام حسین(ع) روی بازوی پیغمبر(ص) خوابیدند و مادرشان حضرت فاطمه(ص) پس از خوابیدن آنها به منزل برگشت، آن دو بزرگوار وقتی بیدار شدند از عایشه پرسیدند: مادر ما چه شد؟ عایشه گفت چون شما خوابیدید به منزل برگشت، آنها هم در شب تیره و تار پر رعد و برقی که به شدت باران می‌بارید، از منزل پیامبر بیرون آمدند، درب منزل نوری توجه آنها را جلب کرد، به دنبال نور رفتند و به طور اتفاقی به باغ بنی نجار رسیدند و این‌جا بود که متوجه شدند از منزل فاصله گرفتند. امام حسن به امام حسین(ع) گفت ما سرگردانیم و نمی‌دانیم کجا می‌رویم و باید در این وقت بخوابیم تا صبح شود. امام حسین(ع) گفت برادر اختیار با تو است. همدیگر را در آغوش کشیدند و خوابیدند، وقتی پیامبر(ص) بیدار شد و فهمید آنان در منزل نیستند به دنبال آنها رفت و با الهام الاهی آنان را در باغ بنی نجار پیدا کرد، دید ماری گرد آنها است که مویش چون نی است و دو پر دارد، یکی را بر امام حسن(ع) روپوش کرده و یکی را بر امام حسین(ع)، چون چشم پیامبر(ص) به آنها افتاد آن مار خود را کناری کشید و می‌گفت خدایا من تو و فرشتگانت را گواه می‌گیرم که این دو فرزندان پیامبر تو هستند و من آنها را برای تو حفظ کردم و سالم به تو تحویل دادم. پیامبر(ص) به آن مار فرمود: (تو از چه کسانی هستی؟) گفت من فرستاده جنم به سوی تو، فرمود کدام جن؟ گفت جنیان نصیبین عده‌ای از بنی ملیح؛ ما یک آیه از قرآن را فراموش کردیم و مرا خدمت شما فرستادند که بیاموزم... .[2]
2. امام باقر(ع) فرمود: (امیر المؤمنین علی(ع) بر منبر بود، اژدهایی از طرف یکی از درهای مسجد پیش آمد و مردم خواستند آن را بکشند، امیر مؤمنان(ع)، آنان را از کشتن آن اژدها باز داشت، آنها دست باز داشتند آن اژدها آمد تا به منبر رسید به امیر المؤمنین(ع) درود گفت و آن حضرت بدو اشارت کرد صبر کند تا سخنرانی خود را به پایان رساند و چون سخنرانی خود را به پایان رساند به او فرمود: تو کیستی؟ گفت: من عمرو پسر عثمانم که کارگزار شما بود بر جن. پدرم مرده و وصیت کرده خدمت شما برسم و نظر شما را بخواهم و من نزد شما آمدم، یا امیر المؤمنین به من چه می‌فرمایی و چه حکم می‌کنی؟ امیر المؤمنین(ع) به او فرمود: من تو را سفارش به تقوای الهی و ترس از خدا می‌کنم و این‌که برگردی به جای پدرت در میان جن کارگزار باشی که تو بر جنیان از طرف من نیابت داری).[3]
3. سدیر صیرفی می‌گوید: (امام باقر (ع) نیازمندهایی را در مدینه به من سفارش داد و من از مدینه (به سوی مکه) روانه شدم و در تنگه روحاء (در سی میلی یا چهل میلی میان مکه و مدینه) بر شتر خود سوار بودم که یک شخصی را دیدم با خود گفتم شاید تشنه باشد به او آب تعارف کردم گفت نیازی به آب ندارم و نامه‌ای به من داد که مهر او هنوز تر بود، چون نگاه کردم، مهر امام باقر(ع) بود، گفتم: چه وقتی این نامه را از آقایت گرفتی؟ گفت: هم اکنون، در نامه امام(ع)‌ به من دستوراتی داده بود، وقتی دوباره رو برگردانیدم کسی را نزد خود ندیدم، سپس نزد امام باقر(ع) آمدم، گفتم: قربانت، مردی نامه شما را که هنوز مهرش تر بود برای من آورد، فرمود: ای سدیر، ما خدمت‌کارانی از جن داریم که هر وقت شتاب داشته باشیم آنها را می‌فرستیم).[4]
4. سعد اسکاف می‌گوید: (خدمت امام باقر(ع) می‌رفتم و می‌خواستم اجازه ورود بگیرم، خدمت او برسم، به ناگاه دیدم شتران با جهازی بر در خانه صف کشیده و ناگهان آوازها برخاست و سپس مردمی عمامه بر سر از در خانه بیرون آمدند، من خدمت امام رسیدم و گفتم: قربانت، امروز دیر به من اجازه ورود دادید و مردمی دیدم عمامه بر سر از خانه بیرون آمدند، من آنها را نشناختم.
امام(ع)فرمود: اینها برادران جن شما بودند نزد ما می‌آیند و از حلال و حرام و معالم دین خود پرسش می‌کنند).[5]

پی نوشتها:
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، أصول الکافی، ترجمه و شرح، کمره ای، محمد باقر، ج 4، ص 754، ج 2، ص 687،‌ اسوه، قم، چاپ سوم، 1375 ش.
[2]. ابن بابویه، محمد بن علی، الأمالی( للصدوق)، ص 444 - 445، کتابچی، تهران، چاپ ششم، 1376 ش.
[3]. الکافی، ج 1، ص 396، دارالکتب الإسلامیة، تهران‌، چاپ چهارم، 1407 ق.
[4]. همان، ص 395.
[5]. همان، ص 394 - 395.
منبع: www.islamquest.net