http://rasekhoon.net

در چند آیه از قرآن کریم به اطاعت از خدا و پیامبر دستور داده شد و منظور از این اطاعت چیست؟
خداوند در قرآن کریم در یازده آیه با عناوینی؛ مانند: (أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُول)، (أَطیعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُول) و (وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَه)، مردم را به اطاعت و پیروی از خود و رسولش دعوت می‌کند. البته عناوین دیگری نیز وجود دارد که بیانگر همین معنا است مانند: (مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ...).[1] خدای متعال در این آیات عموم مردم، بویژه مؤمنان را به اطاعت از خود و پیامبر اسلام(ص) فرا می‌‌خواند. اطاعت از خدا، عمل به احکامی است که در قرآن و یا سنت پیامبر اسلام(ص) آمده است. و در مورد شریعت و احکام، اطاعت از پیامبر همان اطاعت از خدا است و آن‌حضرت بیان کننده احکام مجملی است که تفصیل آن در قرآن نیامده است. یکی از ویژگی‌‌های جامعه اسلامی این است که در این جامعه تنها اراده الهی حکومت می‌‌‌کند و اگر کسانی؛ مانند پیامبر و پیشوایان دینی هم حاکمیت دارند، حاکمیت آنها در طول حاکمیت خدا است و در عرض و مقابل آن نیست. آیاتی هم که در آنها به اطاعت از پیامبر تأکید شده در همین راستا و مربوط به همین حاکمیت‌‌‌ها است. در آیه 59 سوره نساء می‌‌فرماید: (یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُول ...)؛ ای کسانی که ایمان آورده‌‌‌اید، از خدا و رسولش اطاعت کنید. و در آیه 80 همین سوره می‌‌‌فرماید: (مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ)؛ هر کس از پیامبر اطاعت کند، از خدا اطاعت کرده است. اطاعت از پیامبر اطاعت از خدا است؛ زیرا هر چه پیامبر می‌‌گوید از جانب خدا است و او نباید و نمی‌‌‌تواند چیزی را به عنوان حکم خدا از خود بگوید و آن‌‌را به خدا نسبت دهد. دستورهای او همه از طریق وحی است و او تنها ابلاغ کننده پیام الهی است؛ چرا که قرآن می‌‌فرماید: (وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوی‌. إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحی)؛[2]‌ و او از روی هوای نفس سخن نمی‌‌‌گوید. این نیست مگر وحیی که به او فرستاده شده است. بنابراین، همان‌گونه که بیان شد؛ منظور از اطاعت خدا عمل به احکام خدا است که یا مستقیماً از قرآن به دست می‌‌آید و یا از طریق سنت پیامبر معلوم می‌‌شود؛ و چون سخن پیامبر سخن خدا و فرمان او فرمان خدا است، اطاعت از او در واقع اطاعت از خدا است. همچنین گفته شد که خدای تعالی هیچ پیامبری را نفرستاد مگر این‌که از او اطاعت شود؛ چون اگر از پیامبر اطاعت نشود، از خدا اطاعت نشده و بشر نافرمان و سرکش که خدا و رسول را اطاعت نمی‌‌کند، خود را از مسیر حق و عدل که جهان بر آن استوار است دور می‌‌کند؛ چرا که تمام موجودات عالم در اطاعت خدا است و هرگز هیچ موجودی از لحاظ تکوینی نمی‌‌تواند از خدا اطاعت نکند و بر خلاف قوانین حاکم بر جهان گام بردارد. انسان نیز که جزئی از خانواده جهان هستی است نباید از اطاعت قوانین تشریعی خدا سرپیچی کند و باید همگام و هماهنگ با مجموعه هستی در اطاعت خدا باشد و اطاعت خدا جز با اطاعت پیامبر میسر نیست؛ لذا می‌‌فرماید: هر کس پیامبر را اطاعت کند خدا را اطاعت کرده است. سپس می‌‌افزاید: (وَ مَنْ تَوَلَّی فَما أَرْسَلْناکَ عَلَیْهِمْ حَفیظا)؛ و هر کس روی گردان شد یعنی از پیامبر اطاعت نکرد، دیگر مربوط به خود او است و پیامبر نگهبان و حافظ او نیست. وظیفه پیامبر ابلاغ پیام خدا است و اگر کسی از آن اطاعت نکند دیگر ربطی به پیامبر ندارد.[3] پی نوشتها: [1]. نساء، 80. [2]. نجم، 3- 4. [3]. ر. ک: جعفری، یعقوب، کوثر، ج ‌2، ص 497، بی‌جا، بی‌تا، و تفاسیر قرآن ذیل آیات 59 و 80 سوره نساء. منبع: www.islamquest.net
عنوان سوال:

در چند آیه از قرآن کریم به اطاعت از خدا و پیامبر دستور داده شد و منظور از این اطاعت چیست؟


پاسخ:

خداوند در قرآن کریم در یازده آیه با عناوینی؛ مانند: (أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُول)، (أَطیعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُول) و (وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَه)، مردم را به اطاعت و پیروی از خود و رسولش دعوت می‌کند. البته عناوین دیگری نیز وجود دارد که بیانگر همین معنا است مانند: (مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ...).[1]
خدای متعال در این آیات عموم مردم، بویژه مؤمنان را به اطاعت از خود و پیامبر اسلام(ص) فرا می‌‌خواند. اطاعت از خدا، عمل به احکامی است که در قرآن و یا سنت پیامبر اسلام(ص) آمده است. و در مورد شریعت و احکام، اطاعت از پیامبر همان اطاعت از خدا است و آن‌حضرت بیان کننده احکام مجملی است که تفصیل آن در قرآن نیامده است.
یکی از ویژگی‌‌های جامعه اسلامی این است که در این جامعه تنها اراده الهی حکومت می‌‌‌کند و اگر کسانی؛ مانند پیامبر و پیشوایان دینی هم حاکمیت دارند، حاکمیت آنها در طول حاکمیت خدا است و در عرض و مقابل آن نیست. آیاتی هم که در آنها به اطاعت از پیامبر تأکید شده در همین راستا و مربوط به همین حاکمیت‌‌‌ها است.
در آیه 59 سوره نساء می‌‌فرماید: (یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُول ...)؛ ای کسانی که ایمان آورده‌‌‌اید، از خدا و رسولش اطاعت کنید. و در آیه 80 همین سوره می‌‌‌فرماید: (مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ)؛ هر کس از پیامبر اطاعت کند، از خدا اطاعت کرده است.
اطاعت از پیامبر اطاعت از خدا است؛ زیرا هر چه پیامبر می‌‌گوید از جانب خدا است و او نباید و نمی‌‌‌تواند چیزی را به عنوان حکم خدا از خود بگوید و آن‌‌را به خدا نسبت دهد. دستورهای او همه از طریق وحی است و او تنها ابلاغ کننده پیام الهی است؛ چرا که قرآن می‌‌فرماید: (وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوی‌. إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحی)؛[2]‌ و او از روی هوای نفس سخن نمی‌‌‌گوید. این نیست مگر وحیی که به او فرستاده شده است.
بنابراین، همان‌گونه که بیان شد؛ منظور از اطاعت خدا عمل به احکام خدا است که یا مستقیماً از قرآن به دست می‌‌آید و یا از طریق سنت پیامبر معلوم می‌‌شود؛ و چون سخن پیامبر سخن خدا و فرمان او فرمان خدا است، اطاعت از او در واقع اطاعت از خدا است.
همچنین گفته شد که خدای تعالی هیچ پیامبری را نفرستاد مگر این‌که از او اطاعت شود؛ چون اگر از پیامبر اطاعت نشود، از خدا اطاعت نشده و بشر نافرمان و سرکش که خدا و رسول را اطاعت نمی‌‌کند، خود را از مسیر حق و عدل که جهان بر آن استوار است دور می‌‌کند؛ چرا که تمام موجودات عالم در اطاعت خدا است و هرگز هیچ موجودی از لحاظ تکوینی نمی‌‌تواند از خدا اطاعت نکند و بر خلاف قوانین حاکم بر جهان گام بردارد.
انسان نیز که جزئی از خانواده جهان هستی است نباید از اطاعت قوانین تشریعی خدا سرپیچی کند و باید همگام و هماهنگ با مجموعه هستی در اطاعت خدا باشد و اطاعت خدا جز با اطاعت پیامبر میسر نیست؛ لذا می‌‌فرماید: هر کس پیامبر را اطاعت کند خدا را اطاعت کرده است. سپس می‌‌افزاید: (وَ مَنْ تَوَلَّی فَما أَرْسَلْناکَ عَلَیْهِمْ حَفیظا)؛ و هر کس روی گردان شد یعنی از پیامبر اطاعت نکرد، دیگر مربوط به خود او است و پیامبر نگهبان و حافظ او نیست. وظیفه پیامبر ابلاغ پیام خدا است و اگر کسی از آن اطاعت نکند دیگر ربطی به پیامبر ندارد.[3]

پی نوشتها:
[1]. نساء، 80.
[2]. نجم، 3- 4.
[3]. ر. ک: جعفری، یعقوب، کوثر، ج ‌2، ص 497، بی‌جا، بی‌تا، و تفاسیر قرآن ذیل آیات 59 و 80 سوره نساء.
منبع: www.islamquest.net





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین