زمین محشر چگونه زمینی است؟

پاسخ اجمالی:
زمین محشر یا قیامت از حیث جوهر وجودی متفاوت با زمین دنیا است چنانچه مرتبه وجودی قیامت با عالم طبیعت و دنیا متفاوت می باشد و وجود اجزاء متبدل که در جسم دنیوی وجود دارد منافی مرتبه وجودی قیامت است، برای همین کسانی که قائل به معاد جسمانی شده اند گفته اند بدن عنصری انسان که در عالم طبعیت یعنی دنیا مرکّب از اجزاء و اضداد و اخلاط کثیفه بوده، در آستانه قیامت به صورت بدن نورانی و حیّ بالذات و محکوم ببقاء و عاری از فساد و عروض بیماری و نظایر آنها محشور خواهد شد؛ یعنی انسان که مرکب از اجزاء اصلیه و فضلیه است فقط اجزاء اصلیه او محشور می شود. با این سخن روشن می شود مکانی هم که انسان در آن محشور می شود مطابق آن نشئه خواهد بود یعنی زمین هم مانند تمام موجودات دیگر سیر تکاملی خود را از همان روز اول خلقت شروع کرده تا روزی که تمام اضداد آن گرفته و به صورت زمینی پاک و خالی از کثافات در خواهد آمد و در روز محشر همه انسان ها بر روی آن محشور می شوند. طبق برخی روایات در زمین قیامت بنایی وجود ندارد که آدمی را بپوشاند و پست و بلندی نیست تا چشم را از رؤیت باز دارد زمینی است مانند نقره سپید که خونی بر روی آن ریخته نشده و گناهی در آن صورت نگرفته است.

پاسخ تفصیلی:
زمین محشر طبق آیه کریمه که می فرماید: یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ... ( روزی که زمین به غیر این زمین و آسمان تبدیل شود... ) متفاوت با زمین دنیا است. علامه طباطبایی(ره) در تفسیر آیه " یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها بِأَنَّ رَبَّکَ أَوْحی‌ لَها" [1] ( در این روز زمین خبرهای خویش را حکایت می‌کند) می گوید : زمین به سبب اینکه پروردگار تو به آن وحی کرده و فرمان داده تا سخن بگوید از اخبار حوادثی که در آن رخ داده سخن می‌گوید، پس معلوم می‌شود زمین هم برای خود شعوری دارد، و هر عملی که در آن واقع می‌شود می‌فهمد، و خیر و شرش را تشخیص می‌دهد، و آن را برای روز ادای شهادت تحمل می‌کند، تا روزی که به او اذن داده شود، یعنی روز قیامت شهادت خود را ادا کرده، اخبار حوادث واقعه در آن را بدهد. و با دقت در آیه" وَ إِنْ مِنْ شَیْ‌ءٍ إِلَّا یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لکِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِیحَهُمْ" [2] ، و نیز آیه" قالُوا أَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذِی أَنْطَقَ کُلَّ شَیْ‌ءٍ" [3] به دست می‌آید که حیات و شعور در تمامی موجودات جاری است، هر چند که ما از نحوه حیات آنها بی‌خبر باشیم. [4]
از طرفی همه موجودات این عالم در حال حرکت هستند و این حرکت و سیر تکاملی خود را طی می کنند تا روزی به کمال مطلق برسند. سیر تکاملی از قوه به فعلیت بر تمام اجزاء هستی حکمفرما می باشد که از جمله آن، آسمان و زمین است، این مطلب با مطلب بالا نشان از این حقیقت می دهد که زمین هم این سیر تکاملی را دارا هست.
طبق آنچه در معاد جسمانی به اثبات رسیده، آدمی در قیامت با همین جسم محشور می شود ولی از آنجا که بدن عنصری انسان در عالم طبعیت یعنی دنیا مرکب از اجزاء و اضداد و اخلاط کثیفه بوده، در آستانه قیامت به صورت بدن نورانی و حیّ بالذات و محکوم ببقاء و عاری از فساد و عروض بیماری و نظایر آنها محشور خواهد شد؛ یعنی انسان که مرکب از اجزاء اصلیه و فضلیه است فقط اجزاء اصلیه او محشور می شود. [5] با این سخن روشن می شود مکانی هم که انسان در آن محشور می شود مطابق آن نشئه خواهد بود یعنی زمین هم مانند تمام موجودات دیگر سیر تکاملی خود را از همان روز اول خلقت شروع کرده [6] تا روزی که تمام اضداد آن گرفته و به صورت زمینی پاک و خالی از کثافات در خواهد آمد و طبق آیه شریفه بر اعمال انسان ها شهادت می دهد. آن نشئه که قیامت نام دارد در سیر مراتب وجود، عالی ترین مرتبه وجودی است که وجود اجزاء فضلیه و کثافات، منافی مرتبه وجودی آن است. و بالاخره عالم قیامت کمال وجودی عالم طبیعت و نظام آن خواهد بود. به عبارت دیگر وجود جوهری هر یک مباین با دیگری است از این نظر که عالم طبیعت و دنیا بمنزله شکوفه است و عالم آخرت بمنزله میوه شاداب که موجود دیگری است که دارای حیات و ادراک و شعور خواهد بود. [7]
پیامبر خدا (ص) فرموده است: (مردم در روز قیامت بر روی زمینی سپید و خالص مانند یک قرص (نان) پاکیزه محشور می‌شوند که در آن برای کسی نشانه‌ای نیست) [8] یعنی بنایی وجود ندارد که آدمی را بپوشاند و پست و بلندی نیست تا چشم را از رؤیت باز دارد. نباید گمان کنی که آن زمین مانند زمین دنیاست بلکه تنها در نام با آن برابر است، ابن عبّاس گفته است: در آن درختها و کوهها و درّه‌ها و آنچه در آنهاست از میان می‌رود و چون چرم عکاظی [9] گسترده می‌شود . زمینی است مانند نقره سپید که خونی بر روی آن ریخته نشده و گناهی در آن صورت نگرفته است. پس آسمانها با خورشید و ماه و ستارگان آن از بین می‌روند. [10]

پی نوشتها:
[1]. سوره الزلزلة، آیه 4.
[2]. هیچ چیزی نیست مگر آنکه خدای را با حمد خود تسبیح می‌کند، اما شما تسبیح آنان را نمی‌فهمید. سوره اسراء، آیه 44 .
[3]. گفتند همان کسی ما را به زبان آورد که هر چیزی را به زبان آورده. سوره حم سجده، آیه 21
[4]. علامه طباطبایی(ره)، تفسیر المیزان، ج20، ص342، دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1417قمری
[5]. islamquest.net/fa/archive/question/14773معاد جسمانی و عدم اعاده اجزاء فضلیة.
[6]. محمد شجاعی، معاد یا بازگشت به سوی خدا، ص72، شرکت سهامی انتظار، بی جا، پاییز 1362.
[7]. سید محمد حسینی همدانی‌، درخشان پرتوی از اصول کافی‌، ج‌4، ص 7، چاپخانه علمیه قم، قم‌، 1363 ش‌
[8]. صحیح مسلم، ج 8، ص 127 بخاری، ج 8، ص 135، به نقل از ملا محسن فیض کاشانی، المحجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، تصحیح‌ و تعلیق علی اکبر غفاری، جلد8، ص 322، مؤسسه انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، قم، چاپ چهارم، 1417 هجری قمری.
[9]. عکاظ نام بازاری در مکّه است که عربها همه ساله در آن گرد می‌آمدند و یک ماه در آن اقامت می‌کردند و به خرید و فروش کالا و خواندن اشعار و مفاخره بر یکدیگر می‌پرداختند، و چرم عکاظی منسوب به آن است.
[10]. ملا محسن فیض کاشانی، المحجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، تصحیح‌ و تعلیق علی اکبر غفاری، جلد8، ص 322، مؤسسه انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، قم، چاپ چهارم، 1417 هجری قمری.
منبع: www.islamquest.net