مدح
تفاوت میان حمد، مدح و شکر چیست؟
حمد، مدح و شکر در لغت و اصطلاح 1. واژه (حَمد)، در لغت به معنای ثناء و ستایش است.[1] و در اصطلاح، عبارت است از: کار شایسته و صفت پسندیده ای که به صورت اختیاری انجام و ظاهر شود.[2] 2. واژه (مَدح) نیز، به معنای (ستایش) است،[3] و از جهتی حمد و مدح با هم مترادف اند؛[4] ولی فرق آن با حمد در این است که مَدح در برابر کارِ پسندیده خارج از اختیار آدمی گفته می شود.[5] با این بیان، ارتباط و فرق میان حمد و مدح روشن می شود. نکته دیگر این که حمد خدا، ستایش او در برابر فضیلت[6] او است. 3. واژه (شُکر)، به معنای یاد آوری نعمت و اظهار و نشر آن است.[7] در فارسی به معنای (سپاس) نیز آمده است.[8] شکر از سوی خدا به معنای پاداش و سپاس است،[9] و خداوند از این جهت شاکر و شکور است.[10] درباره ارتباط و تفاوت شکر با حمد دیدگاه هایی مطرح شده که دو نمونه ذکر می شود: الف. شکر در برابر نعمت خاصّی با زبان، قلب و دیگر اعضای بدن انجام می گیرد؛ در این صورت، حمدِ با زبان یکی از مصادیق شکر محسوب می شود.[11] ب. حمد، ستایش نیکو و زیبا به قصد تعظیم در برابر نعمت و غیر نعمت بوده، حال آن که شکر سپاسی است به قصد تعظیم در برابر نعمت.[12] پی نوشتها: [1]. لسان العرب، ج 3، ص 155؛ کتاب العین، ج 3، ص 188و 189، واژه (الحمد)؛ فرهنگ ابجدی عربی – فارسی، ص 25. [2]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 19‌، دفتر انتشارات اسلامی‌، قم، چاپ پنجم، 1417 ق‌؛ حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، تحقیق، بهبودی، محمد باقر، ج 1، ص 15، کتابفروشی لطفی، تهران، چاپ اول، 1404ق؛ 3]. لسان العرب، ج 2، ص 589، واژه (المَدح). [4]. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج 1، ص 8، دار الکتاب العربی، بیروت، 1407ق. [5]. المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 19؛ انوار درخشان، ج 1، ص 15. [6]. المفردات فی غریب القرآن، ص 256. [7]. لسان العرب، ج 4، ص 423؛ المفردات فی غریب القرآن، 461؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 6، ص 99 و 100، واژه (الشّکر). [8]. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 2، ص 280؛ فرهنگ ابجدی عربی – فارسی، ص 81 و 512. [9]. لسان العرب، ج 4، ص 423. [10]. بقره، 158 و فاطر، 30. [11]. الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج 1، ص 8 و 9. [12]. مجمع البحرین، ج 3، ص 39، واژه (الحمد). منبع: www.islamquest.net
حمد، مدح و شکر در لغت و اصطلاح 1. واژه (حَمد)، در لغت به معنای ثناء و ستایش است.[1] و در اصطلاح، عبارت است از: کار شایسته و صفت پسندیده ای که به صورت اختیاری انجام و ظاهر شود.[2] 2. واژه (مَدح) نیز، به معنای (ستایش) است،[3] و از جهتی حمد و مدح با هم مترادف اند؛[4] ولی فرق آن با حمد در این است که مَدح در برابر کارِ پسندیده خارج از اختیار آدمی گفته می شود.[5] با این بیان، ارتباط و فرق میان حمد و مدح روشن می شود. نکته دیگر این که حمد خدا، ستایش او در برابر فضیلت[6] او است. 3. واژه (شُکر)، به معنای یاد آوری نعمت و اظهار و نشر آن است.[7] در فارسی به معنای (سپاس) نیز آمده است.[8] شکر از سوی خدا به معنای پاداش و سپاس است،[9] و خداوند از این جهت شاکر و شکور است.[10] درباره ارتباط و تفاوت شکر با حمد دیدگاه هایی مطرح شده که دو نمونه ذکر می شود: الف. شکر در برابر نعمت خاصّی با زبان، قلب و دیگر اعضای بدن انجام می گیرد؛ در این صورت، حمدِ با زبان یکی از مصادیق شکر محسوب می شود.[11] ب. حمد، ستایش نیکو و زیبا به قصد تعظیم در برابر نعمت و غیر نعمت بوده، حال آن که شکر سپاسی است به قصد تعظیم در برابر نعمت.[12] پی نوشتها: [1]. لسان العرب، ج 3، ص 155؛ کتاب العین، ج 3، ص 188و 189، واژه (الحمد)؛ فرهنگ ابجدی عربی – فارسی، ص 25. [2]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 19‌، دفتر انتشارات اسلامی‌، قم، چاپ پنجم، 1417 ق‌؛ حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، تحقیق، بهبودی، محمد باقر، ج 1، ص 15، کتابفروشی لطفی، تهران، چاپ اول، 1404ق؛ 3]. لسان العرب، ج 2، ص 589، واژه (المَدح). [4]. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج 1، ص 8، دار الکتاب العربی، بیروت، 1407ق. [5]. المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 19؛ انوار درخشان، ج 1، ص 15. [6]. المفردات فی غریب القرآن، ص 256. [7]. لسان العرب، ج 4، ص 423؛ المفردات فی غریب القرآن، 461؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 6، ص 99 و 100، واژه (الشّکر). [8]. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 2، ص 280؛ فرهنگ ابجدی عربی – فارسی، ص 81 و 512. [9]. لسان العرب، ج 4، ص 423. [10]. بقره، 158 و فاطر، 30. [11]. الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج 1، ص 8 و 9. [12]. مجمع البحرین، ج 3، ص 39، واژه (الحمد). منبع: www.islamquest.net
پاسخ:
حمد، مدح و شکر در لغت و اصطلاح
1. واژه (حَمد)، در لغت به معنای ثناء و ستایش است.[1] و در اصطلاح، عبارت است از: کار شایسته و صفت پسندیده ای که به صورت اختیاری انجام و ظاهر شود.[2]
2. واژه (مَدح) نیز، به معنای (ستایش) است،[3] و از جهتی حمد و مدح با هم مترادف اند؛[4] ولی فرق آن با حمد در این است که مَدح در برابر کارِ پسندیده خارج از اختیار آدمی گفته می شود.[5] با این بیان، ارتباط و فرق میان حمد و مدح روشن می شود. نکته دیگر این که حمد خدا، ستایش او در برابر فضیلت[6] او است.
3. واژه (شُکر)، به معنای یاد آوری نعمت و اظهار و نشر آن است.[7] در فارسی به معنای (سپاس) نیز آمده است.[8] شکر از سوی خدا به معنای پاداش و سپاس است،[9] و خداوند از این جهت شاکر و شکور است.[10]
درباره ارتباط و تفاوت شکر با حمد دیدگاه هایی مطرح شده که دو نمونه ذکر می شود:
الف. شکر در برابر نعمت خاصّی با زبان، قلب و دیگر اعضای بدن انجام می گیرد؛ در این صورت، حمدِ با زبان یکی از مصادیق شکر محسوب می شود.[11]
ب. حمد، ستایش نیکو و زیبا به قصد تعظیم در برابر نعمت و غیر نعمت بوده، حال آن که شکر سپاسی است به قصد تعظیم در برابر نعمت.[12]
پی نوشتها:
[1]. لسان العرب، ج 3، ص 155؛ کتاب العین، ج 3، ص 188و 189، واژه (الحمد)؛ فرهنگ ابجدی عربی – فارسی، ص 25.
[2]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 19، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417 ق؛ حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، تحقیق، بهبودی، محمد باقر، ج 1، ص 15، کتابفروشی لطفی، تهران، چاپ اول، 1404ق؛
3]. لسان العرب، ج 2، ص 589، واژه (المَدح).
[4]. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج 1، ص 8، دار الکتاب العربی، بیروت، 1407ق.
[5]. المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 19؛ انوار درخشان، ج 1، ص 15.
[6]. المفردات فی غریب القرآن، ص 256.
[7]. لسان العرب، ج 4، ص 423؛ المفردات فی غریب القرآن، 461؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 6، ص 99 و 100، واژه (الشّکر).
[8]. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 2، ص 280؛ فرهنگ ابجدی عربی – فارسی، ص 81 و 512.
[9]. لسان العرب، ج 4، ص 423.
[10]. بقره، 158 و فاطر، 30.
[11]. الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج 1، ص 8 و 9.
[12]. مجمع البحرین، ج 3، ص 39، واژه (الحمد).
منبع: www.islamquest.net
- [سایر] آیا بین کلمات حمد، مدح و شکر تفاوت هست؟ چه ارتباطی با هم دارند؟
- [سایر] فرق حمد و شکر چیست؟
- [سایر] برخی ها با هم معنا و هم مفهوم پنداشتن مقوله «حمد» و «مدح»؛ تصور می‌کنند که چون قرآن کریم حمد را مخصوص خدا دانسته است، ....
- [آیت الله مظاهری] در زیارت عاشورا آمده است (اللهم لک الحمد حمد الشاکرین لک علی مصابهم) منظور از شکر بر مصیبت سیّد الشهداء چیست؟
- [آیت الله خوئی] زیدی در نماز همچنانکه در سوره مبارکه حمد قصد قرآنیت داشته و در آیات قصد شکر و استعانت و ثناء داشته، در سوره مبارکهء قل اعوذ (سوره الناس) هم قصد قرآنیت داشته و هم قصد استعاذه نمازش چطور است؟
- [سایر] چرا بعضی از سوره‌های قرآن، مثل حمد، نامه‌ای بسیاری دارند؟
- [آیت الله بهجت] آیا در نمازهای واجب، می توان بعد از حمد به جای سوره، بار دیگر سوره ی حمد را تکرار نمود؟
- [آیت الله بهجت] مأمومی که در بین حمد و یا سوره قصد فرادا کرده و نمی داند امام تا کجای حمد یا سوره را خوانده، اگر برگردد و از اوّل حمد بخواند جایز است؟
- [سایر] معنای تسبیح و حمد چیست؟
- [سایر] دکتر حمد تیجانی کیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر مأموم بعضی از کلمات حمد وسوره امام را بشنود، احتیاط واجب آن است که حمد وسوره را نخواند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر مأموم بعضی از کلمات حمد و سوره امام را بشنود، احتیاط واجب آن است که حمد و سوره نخواند.
- [آیت الله بروجردی] اگر مأموم بعضی از کلمات حمد و سورهی امام را بشنود، احتیاط واجب آن است که حمد و سوره نخواند.
- [آیت الله مظاهری] اگر مأموم بعضی از کلمات حمد و سوره امام را بشنود، نباید حمد و سوره را بخواند.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر ماموم بعضی از کلمات حمد وسورة امام رابشنود ، احتیاط واجب آن است حمد و سوره را نخواند .
- [آیت الله اردبیلی] اگر عمدا سوره را پیش از حمد بخواند، نماز او باطل است و اگر سهوا سوره را پیش از حمد بخواند، چنانچه در بین آن به خاطر آورد، باید سوره را رها کند و بعد از خواندن حمد، سوره را از اوّل بخواند و اگر بعد از اتمام سوره و قبل از خواندن حمد یا در بین حمد یا پس از تمام کردن حمد و پیش از رفتن به رکوع به خاطر آورد، پس از حمد همان سوره یا سوره دیگری را به قصد رجا بخواند.
- [آیت الله مظاهری] اگر مأموم بعد از حمد و سوره امام نیّت فرادی کند لازم نیست حمد و سوره را بخواند، ولی اگر پیش از تمام شدن حمد و سوره نیّت فرادی نماید، باید مقداری را که امام نخوانده بخواند.
- [آیت الله سبحانی] اگر مأموم به واسطه عذری بعد از حمد و سوره امام نیت فرادی کند لازم نیست حمد و سوره را بخواند، ولی اگر پیش از تمام شدن حمد و سوره نیت فرادی نماید، باید مقداری را که امام نخوانده، بخواند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر عمدا سوره را پیش از حمد بخواند نمازش باطل است و اگر اشتباها سوره را پیش از حمد بخواند و در بین آن یادش بیاید؛ باید سوره را رها کندو بعد از خواندن حمد؛ سوره را از اول بخواند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر ماموم بعد از حمد و سوره امام؛ نیت فرادی کند؛ لازم نیست حمد و سوره را بخواند و اگر پیش از تمام شدن حمد و سوره نیت فرادی نماید بنا بر احتیاط مقداری را که امام خوانده نیز بخواند.