خداوند در این آیه به پیامبر (ص) خود خطاب می کند که: "پس (بدان که) مسلماً با هر دشواری آسانی است".[1] پیامبری که در مکّه با دشواری های بسیاری روبرو بوده است. بدیهی است که این وعده ای است از سوی خداوند که برای ایشان در مدینه آسانی است و یا با عسری که در دنیا است، در بهشت برایشان یسر باشد.
البته گستردگی مفهوم آیات، همه مشکلات را شامل می‌شود؛ یعنی این دو آیه به صورتی مطرح شده که اختصاص به شخص پیامبر اکرم (ص) و زمان آن حضرت نیز ندارد، بلکه به صورت یک قاعده کلی و به عنوان تعلیلی بر مباحث سابق مطرح است، و به همه انسان های مؤمن مخلص و تلاشگر نوید می‌دهد که همیشه در کنار سختی ها آسانی ها است.[2]
برای استعمال "مع" تفسیرهایی از جانب مفسران مطرح شده است که بسیاری از آنها قابل جمع هستند و ما در زیر به آنها اشاره می کنیم.
الف. استعمال حرف مع به جای بعد، برای این است که پیوستگی یسر با عسر را می رساند.[3] یعنی در آیه شریفه یک نوع پیوستگی و ارتباط بین تحمل سختی ها و رسیدن به آسانی وجود دارد؛ یعنی این طور نیست که انسان به طور اتفاقی بعد از سختی، به راحتی برسد؛ از این رو برای رساندن این پیوند بین عسر و یسر، به کلمه ای نیاز داریم که این معنا در آن وجود داشته باشد و آن کلمه "مع" است.
به عبارت دیگر؛ آیه با لفظ "مع" می‌فهماند که آسانی با رنج توأم است، از لحظه تحمّل سختی، آسانی به تدریج به دست می‌آید.[4] به هر حال، مع نشانه همراهی است[5] و بیان می کند که این دو از هم تفکیک ناپذیرند.
ب. برای این از کلمه "مع" استفاده شده تا نشان دهد آسانی به سختی نزدیک است که از این رهگذر موجبات تسلّی خاطر و تقویت قلب فراهم شود.[6]
گفتنی است که علامه طباطبایی بر این باور است که منظور از کلمه "مع=با" واقع شدن یسر به دنبال عسر است، نه این که منظور از معیّت این باشد که یسر و عسر در زمان واحد تحقق می‌یابد.[7]
به هر حال معنای "مع" هر چه باشد، با توجه به این که با هر مشکلی آسانی آمیخته، و با هر صعوبتی سهولتی همراه است، و این دو همیشه با هم بوده و با هم خواهند بود[8] استفاده از واژه "مع" خالی از لطف نبوده است.
پی نوشت:
[1] انشراح، 5 و 6.
[2] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 27، ص 127، دار الکتب الإسلامیة، چاپ تهران، چاپ اول، 1374 ش.
[3] طالقانی، سید محمود، پرتوی از قرآن، ج 4، ص 157، شرکت سهامی انتشار، تهران، 1362 ش.
[4] قرشی، سید علی اکبر، تفسیر أحسن الحدیث، ج 12، ص 274، بنیاد بعثت، تهران، 1377 ش.
[5] تفسیر نمونه، ج 27، ص 127و 128.
[6] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج 4، ص 507، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، تهران، چاپ اول، 1377 ش؛ ابن جزی غرناطی، محمد بن احمد، کتاب التسهیل لعلوم التنزیل، ج 2، ص 493، شرکت دار الارقم بن ابی الارقم، چاپ اول، 1416 ق .
[7] طباطبائی، محمد حسین، تفسیر المیزان، موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج20، ص 534، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1374 ش.
[8] تفسیر نمونه، ج 27، ص 127و 128.
منبع:islamquest.net
