شرح پرسش:
در آخر سوره واقعه اشاره شده است که بلافاصله بعد از مرگ انسان نتیجه اعمال خود را می بیند که یا در رفاه کامل واقع می شود و یا در عذاب جحیم، و از طرف دیگر بحث سکرات مرگ مطرح است که حتی پیامبران را نیز شامل می شود، جمع بین این دو را چگونه ارزیابی می نمایید؟
پاسخ:
آیات مورد نظر شما از سوره واقعه آیه 86 تا 96 می باشد که جهت بحث پیرامون آن و دقّت بیشتر، لازم دیدیم نخست ترجمه فارسی آن را در زیر بیان کنیم.
(اگر هرگز در برابر اعمالتان جزا داده نمی‌شوید، پس آن (روح) را بازگردانید اگر راست می‌گویید! پس اگر او از مقرّبان باشد، در رَوح و ریحان و بهشت پرنعمت است! امّا اگر از اصحاب یمین باشد، (به او گفته می‌شود:) سلام بر تو از سوی دوستانت که از اصحاب یمین هستند! امّا اگر او از تکذیب‌کنندگان گمراه باشد، با آب جوشان دوزخ از او پذیرایی می‌شوید! و سرنوشت او ورود در آتش جهنّم است، این مطلب حقّ و یقین است! پس به نام پروردگار بزرگت تسبیح کن (و او را منزّه بشمار)!).
آیات فوق از آیاتی است که اشاره به عالم برزخ دارد؛ زیرا در آستانه مرگ که انسان آماده برای انتقال به جهان دیگر می‌شود با یکی از حالات زیر روبرو خواهد شد: نعمت ها و مواهب و پاداش های الاهی و روح و ریحان، یا کیفرها و مجازات های دردناک، و قرائن موجود در آیات نشان می‌دهد که قسمتی از اینها مربوط به قیامت و قسمت دیگری مربوط به قبر و برزخ است. [1]
در حدیثی از رسول خدا (ص) می‌خوانیم: "نخستین چیزی که به مؤمن در هنگام وفات بشارت داده می‌شود روح و ریحان و بهشت پرنعمت است، و نخستین چیزی که به مؤمن در قبرش بشارت داده می‌شود این است که به او می‌گویند بشارت باد بر تو به خشنودی خداوند، به بهشت خوش آمدی، خداوند تمام کسانی که تو را تا قبرت تشییع کرده‌اند همه را آمرزید و شهادت آنها را در باره تو تصدیق کرد، و دعای آنها را برای آمرزشت مستجاب فرمود". [2]
همچنین ابو بصیر از امام صادق (ع) روایت کرده است: منظور از روح و ریحان در آیه "فَرَوْحٌ وَ رَیْحانٌ" روح و ریحان در قبر است، ولی جنت نعیم در آخرت است. [3]
اما سکرات مرگ که در پرسش به آن اشاره شد، این مربوط به پیش از مرگ و در حال جان دادن است، [4] اما سختی های پس از مرگ تنها شامل حال گروه سوم،(که در آیه مورد بحث به آن اشاره شد) یعنی تکذیب کنندگان می شود، ولی مقربان و اصحاب یمین از نجات یافتگان هستند.
پی نوشت:
[1] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 23، ص 287 و 288، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، تهران، 1374 ش.
[2] . سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج 6، ص 166، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، قم، 1404 ق.
[3] . قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، تحقیق: موسوی جزایری، سید طیب، ج 2، ص 350، دار الکتاب، چاپ چهارم، قم، 1367 ش.
[4] . برای روشن شدن معنای سکرات موت شایسته است در این رابطه به این حدیث توجه کنیم.
ابن عباس روایت کرده که فاطمه زهرا (س) به پیامبر اسلام (ص) در وقت سکرات موت گفت: ای پدر بزرگوار من بی‌تو ساعتی در دنیا صبر ندارم پس میعاد ما فردا کجا خواهد بود؟ فرمود: اول از أهل من تو خواهی بود که به من ملحق می شوی، و میعاد بر پل صراط است که بر جهنم کشیده شده است گفت: ای پدر خدای تعالی حرام نکرده چشم و گوش ترا بر آتش؟ فرمود: بلی و لیکن من آن جا می‌ایستم تا امت من بگذرد ...
منبع:islamquest.net
