از نظر قرآن کریم الگوهای منفی کدام‌اند؟

معرّفی الگو و اسوه[1] در قرآن کریم، اختصاص به نمونه‌‌های خوب ندارد، بلکه‌ افراد بدعاقبت و منحرف را با ویژگی‌‌هایی که دارند، نیز معرّفی می‌‌کند تا عبرتی برای مردم باشند، و به دوری از آنها یا هدایتشان دستور می‌‌دهد.
به ‌طور کلّی؛ قرآن غضب‌شدگان و کسانی را که مورد قهر الهی هستند، قارون‌‌ها، فرعون‌‌ها، منافقان، طاغوت‌‌ها، متجاوزان و ظالمان بیان کرده و الگوهای منحرف را هوا پرستان، مشرکان و کسانی که حکومت نااهلان را می‌‌پذیرند و به سراغ غیر خدا می‌‌روند و نافرمانی الهی دارند، معرّفی کرده است.[2]
در این‌جا به عنوان نمونه چند مورد معرفی می‌‌شود:
الف. غضب‌شدگان و گمراهان: (راه کسانی که آنان را مشمول نعمت خود ساختی نه کسانی که بر آنان غضب کرده‌ای و نه گمراهان)؛[3] این آیه راه مستقیم و درست را، راه کسانی معرّفی می‌‌کند که مورد نعمت الهی واقع شده‌‌اند و عبارت‌اند از: پیامبران، صدّیقین، شهدا و صالحان.[4] اما از آن سو، ما را از خطر کجروی و قرار گرفتن در خطوط انحرافی باز می‌‌دارد. و با گفتن آن در نمازها از خداوند می‌‌خواهیم ما را در مسیر غضب‌شدگان و گمراهان قرار ندهد. پس، لازم است بشریّت در مسیر تکامل معنوی خویش، کسانی که مورد غضب الهی قرار گرفته و جزو گمراهان هستند، پیشوا و مقتدای خود قرار ندهد.
ب. خیانت‌کاران: همسر لوط و نوح، به ‌رغم حضورشان در کنار پیامبران الهی، نمونه‌‌های قابل تأمّل در کفر و خیانت هستند؛[5] چنان‌که در قرآن کریم می‌‌خوانیم: (خداوند برای کسانی که کافر شده‌اند به همسر نوح و همسر لوط مثَل زده است، آن دو تحت سرپرستی دو بنده از بندگان صالح ما بودند، ولی به آن دو خیانت کردند و ارتباط با این دو (پیامبر) سودی به حالشان (در برابر عذاب الهی) نداشت...).[6]
ج. آیاتی که (لاتطع)، (لاتطیعوا) و (لاتتّبع) در آن آمده، الگوهای منفی را معرّفی می‌‌فرماید؛[7] مانند:
1. کافران و منافقان: (وَ لا تُطِعِ الْکافِرینَ وَ الْمُنافِقین)؛[8] و از کافران و منافقان اطاعت مکن!
2. اسراف کاران: (وَ لا تُطیعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفین)؛[9] و فرمان اسراف کاران را پیروی نکنید!
3. فسادکنندگان: (وَ لا تَتَّبِعْ سَبیلَ الْمُفْسِدین)؛[10] و از روش مفسدان، پیروی منما!
پی نوشت:
[1]. (الگو) در لغت؛ یعنی نمونه، نمونه و شکل چیزی که از کاغذ یا مقوا بریده باشند، مثل الگوی لباس که خیاط از روی آن پارچه را می‌بُرد. و واژه (اسوه) به معنای مقتدا، پیشوا، پیشرو. و آنچه که به آن کسی را تسلّی دهند، است. عمید، حسن، فرهنگ فارسی، ص 129 و 166، انتشارات راه رشد، چاپ اول، 1389ش.
[2]. قرائتی، محسن، پرسش و پاسخهای قرآنی، ص 19، مرکز فرهنگی درسهایی ‌از قرآن، تهران، چاپ دوم، 1389ش.
[3]. فاتحه، 7.
[4].http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa21952؛ http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa16179
[5]. هاشمی رفسنجانی، اکبر، محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ص 368، بوستان کتاب، قم، چاپ دوم، 1385ش.
[6]. تحریم، 10.
[7]. پرسش و پاسخهای قرآنی، ص 19.
[8]. احزاب، 48.
[9]. شعراء، 151.
[10]. اعراف، 142.
منبع:islamquest.net