درباره «تطهیر» به معنای عام آن (پاک کردن و پاک شدن)؛ آیاتی در قرآن کریم وجود دارد،[1] اما آنچه با عنوان و معنای خاص در قرآن کریم آمده و مربوط به پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) است، آیه شریفه «إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»[2] است.[3]
با توجه به آیه تطهیر (به معنای خاص) که امامان معصوم(ع)، مطهران و پاکان حقیقی هستند، آیه دیگری نیز از قرآن کریم روشنگر این نکته است که آن بزرگواران، مفسّران حقیقی قرآن می‌باشند، و آن آیه عبارت است از: «لا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ»؛[4] و جز پاکان نمی‌توانند به آن (قرآن) دست زنند [دست یابند].
گفتنی است؛ این دو آیه شریفه، یک قیاس و برهان را تشکیل می‌دهند، چرا که آیه نخست مقدمه اول قیاس؛ یعنی صغری و آیه دوم مقدمه دوم؛ یعنی کبرای قیاس را بیان می‌کند.
آیه نخست می‌فرماید: «مطهران و پاکیزگان حقیقی اهل بیت(ع) هستند».
و آیه دوم می‌فرماید: «به قرآن دست نیابند مگر مطهران و پاکیزگان».
نتیجه آنکه، به قرآن دست نیابند مگر اهل بیت(ع).
آیه شریفه «لا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ» در مقام بزرگداشت و احترام قرآن کریم است، و چنان‌که بیشتر مفسران بیان کرده‌اند، ضمیر «لا یمسّه» به «قرآن کریم» بر می‌گردد[5] و بر همین مبنا دو تفسیر برای آیه بیان شده است.
اول: تفسیر سطحی و ظاهری؛ بدین معنا که واژه «مس» به معنای لمس نوشته‌های قرآن و «مطهرون» به معنای کسانی است که طهارت از حدث اکبر یا اصغر داشته باشند. بنابراین معنا، از آیه شریفه حکمی از احکام فقهی استنباط می‌شود و آن این‌که کسانی که جُنُب هستند یا وضو ندارند، نمی‌توانند نوشته‌های قرآن را لمس کنند.[6]
دوم. تفسیر رساتر؛ در این تفسیر، «مس» به معنای ادراک و علم[7] یا به معنای یافتن و رسیدن است.[8] منظور از «مطهرون» کسانی هستند که دارای طهارت روحانی و نفسانی، و دور از تمام پلیدی‌ها می‌باشند؛[9] یعنی اهل بیت عصمت و طهارت(ع) که خداوند آنها را از هر گونه گناه و تعلق به غیر پاک کرده و آنها را در میان بشر ممتاز قرار داده است.[10] بنابراین تفسیر، معنای آیه چنین است که به عمق و حقیقت معنای قرآن علم پیدا نمی‌کنند، مگر اهل بیت(ع) که دارای طهارت روحی ویژه‌ای هستند. [1] . توبه، 108؛ بقره، 222. [2] . احزاب، 33: «خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد». [3] . درباره تفسیر این آیه شریفه ر.ک: «آیه تطهیر»، سؤال 1504؛ «اهل بیت (ع) در آیه تطهیر»، سؤال 132. [4] . واقعه، 79. [5] . شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه: شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق: قصیرعاملی، احمد، ج 9، ص 510، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا؛ مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف، ج 7، ص 234، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1424ق؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 23، ص 268، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش؛ فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 29، ص 431، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1420ق. [6] . ر.ک: مفاتیح الغیب، ج 29، ص 431؛ آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: عطیة، علی عبدالباری، ج 14، ص 153، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، 1415ق. [7] . طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 19، ص 137، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق. [8] . ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، تحقیق: دکتر یاحقی، محمد جعفر، دکتر ناصح، محمد مهدی، ج 18، ص 324، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، 1408ق؛ عاملی، ابراهیم، تفسیر عاملی، تحقیق: غفاری، علی اکبر، ج 8، ص 167، انتشارات صدوق، تهران، 1360ش. [9] . روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، ج 18، ص 324؛ فیض کاشانی، ملا محسن، الاصفی فی تفسیرالقرآن، تحقیق: درایتی، محمدحسین، نعمتی، محمدرضا، ج 2، ص 1259 – 1260، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، 1418ق؛ المیزان فی تفسیر القرآن، ج 19، ص 137. [10] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 31، ص 205، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، محقق و مصحح: خرسان، محمد باقر، ج 1، ص 156، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، 1403ق.
