پاسخ دکتر محمد کاظم شاکر:
از نظر لغوی، وقتی تأویل در مورد قرآن یا هر کلام دیگری به کار می رود، فی حد نفسه، ممکن است یکی از دو معنا را داشته باشد، یا به معنای (مقصود و مراد متکلم) است و یا به معنای (تحقق مفاد کلام). کسانی که دو معنایی بودن لفظ تأویل را در نظر نگرفته اند، فکر کرده اند تأویل در معانی به کار نمی رود؛ بلکه هر جا به کار رفته است، مراد از آن، حقایق خارجی است. در حالی که باید سیاق کلام را ببینیم، همان طور که دیدیم در آیات سوره ی اعراف و یونس، تأویل قرآن قطعاً به معنای تحقق وعده ها و وعیدهای قرآن در روز قیامت است، نه مقصود و مراد خداوند از الفاظ. امّا در آیه ی هفت سوره ی آل عمران و در بسیاری از روایات، تأویل، به معنای مراد از کلام، که متکلم آن را قصد کرده، اطلاِ شده است.
البته همان طور که در روایات تفسیری، گاهی معنای ظاهری بیان شده و گاهی برخی از مصادیق آن معنا، و نیز گاهی معنای باطنی بیان شده و گاهی برخی از مصادیق آن معنا؛ همین طور ممکن است گاهی تأویل هم به یکی از مصادیق آیه ای از قرآن اطلاق شود؛ ولی اولا و بالذّات، تأویل به معنای مراد خداوند اطلاِ می شود که نسبت به همه ی مصادیقش اطلاق دارد.
منبع: باطن و تأویل قرآن، گفتگو با حجت الاسلام علی اکبر بابایی و دکتر محمد کاظم شاکر، نشر مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه (1381).
