معنای لغوی و اصطلاحی قرآن چیست؟

قرآن درلغت: واژه ی (قرآن) مصدر است؛ مانند: رجحان، کفران، فرقان، نقصان و...[1]
لغت شناسان درباره لفظ (قرآن) چند معنا بیان کرده اند. ما دراین جا، به بیان دو معنا اکتفا می کنیم:
1. قرآن، به معنای (جمع و گردآوری)؛ کسانی که به این معنا قائلند، در آیه:(إِنَّ عَلَیْنا جَمْعَهُ وَ قُرْآنَهُ)[2] واژه ی (جمعه) و (قرآن) را مترادف و هم معنا می دانند[3] در وجه نام گذاری آن به (قرآن) گفته اند: چون قرآن جامع فواید کتاب هایی است که از سوی خدا نازل گشته (تورات ،انجیل ،زبور و...)، بلکه جامع فواید همه علوم می باشد؛ همان گونه که قرآن خود به این مطالب اشاره دارد؛ مانند:(تَفْصِیلَ کُلِّ شَیْء)[4] و (تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْء)[5].
بر این اساس قرآن گردآورنده علوم گذشتگان و آیندگان می باشد، اعم از علوم معنوی که متعلق به انبیا و گذشتگان بوده است و علوم مادّی و تجربی و دنیوی.[6]
2. قرآن، به معنای (خواندن)؛[7] اگر این معنا را بپذیریم، آیه ی: (انّ علیناجمعه وقرانه)[8] به این معناست: ( همانا پیوسته کردن اجزای آن به یکدیگر و خواندن آن برتو، به عهده ی ماست)[9] طبق این معنا، کتاب آسمانی مسلمانان به اعتبار آن که (خواندنی) است، (قرآن) نام گرفته است.
قرآن دراصطلاح: برای قرآن، تعریف های زیادی ارائه شده که هر کدام از این تعریف ها، ویژگی خاص خودش را دارد؛ از جمله: (قرآن عبارت است از کلام الهی که خداوندآن را به تدریج بر حضرت محمد(صلی الله علیه وآله) خاتم پیامبران به زبان عربی و لهجه ی قریش، نازل کرده است... . آیه ای از آن، قرآن گفته می شود، حتی بخشی از یک آیه نیز قرآن است.)[10]
پی نوشتها:
[1]. ابن منظور، لسان العرب، مادّه (قرأ)؛ مرکز معارف قرآنیه، علوم القرآن عندالمفسرین، ج 1، ص 22.
[2]. قیامت، 17. (چرا که جمع کردن و خواندن آن، به عهده ی ماست.)
[3]. راغب اصفهانی، مفردات، مادّه قراء؛ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، ذیل آیه 17، سوره ی قیامت.
[4]. یوسف، 111. (این قرآن شرح هر چیزی -که به سعادت انسان مربوط است -می باشد.)
[5]. نحل، 89. مااین کتاب را نازل کردیم که بیانگر همه چیز باشد.
[6]. شاید وجه تسمیه ی (قرآن) این باشد که در این کتاب الهی، حروف و الفاظ به گونه ی ویژه ای با هم گرد آمدند و با هم ارتباط دارند، از این رو، قرآن نامیده شده است. (نهایه)
[7]. علوم القرآن عند المفسرین، ج 1،ص 22.
[8]. قیامت، 17.
[9]. محمد قریب، فرهنگ لغات القرآن، ماده (قراء)
[10]. علامه عسگری، القرآن الکریم و روایات المدرستین، ج1، ص261.
منبع: بررسی شبهات قرآن و فرهنگ زمانه، حسن رضا رضایی، نشر انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه (1382).