آیات قرآن به موضوعات مختلفی پرداخته است؛ محورهای اصلی این آیات چه‌طور ترسیم شده است؟ آیا تقسیم بر اساس موضوعات مختلف است یا چیز دیگر؟

پاسخ دکتر محمد علی رضایی:
در بخش آیات علمی قرآن بین 500 تا 700 آیه را بر شمرده‌اند که به مسائل علمی اشاره دارند؛ لکن در بعضی از این آیات اختلاف است؛ زیرا در این آیات، محورهای مختلفی وجود دارد. به نظر من بر اساس موضوع آیات می‌توان آنها را به محور‌های مختلف تقسیم نمود؛ مثلاً بعضی از آیات قرآن، مربوط به جهان و کل هستی، آسمان‌ها و پیدایش آسمان‌هاست و بعضی در مورد این که در آستانه‌ی قیامت چه اتفاقاتی در جهان خواهد افتاد. قرآن به نکات ریز علمی‌ای که امروز در مسائل کیهان‌شناسی مطرح است و در مورد پیشینه و فرجام جهان، به مسئله‌ی زمین و کرویت زمین، مسئله‌ی جاذبه‌ی زمین؛ در خصوص انسان (خلقت، مراحل جنین، عجایب وجود انسان و غذا‌های مورد استفاده‌ی انسان)، در اثبات یک مسئله مثل زوجیت گیاهان[1] غذاهای حرام،[2] غذاهای نجس[3]، مسئله‌ی بهداشت و نیز در مورد عسل به عنوان شفا[4] و گاهی به کوه‌ها پرداخته است:
وَ تَرَی الجبالَ تَحسبُها جامَدَةً و َهِیَ تَمُرَّ مَرَّ السَّحابِ؛[5] کوه‌ها را می‌بینید فکر می‌کنید که ایستاده است، در حالی که مثل ابر در حال حرکت هستند.
پاسخ دکتر ناصر رفیعی:
در تعداد آیات علمی قرآن اختلاف است و تا هزار آیه هم ذکر شده است.
در گذشته، بیش‌ترین آیات علمی مورد توجّه، آیات مربوط به هیأت و نجوم[6] بود. آیات علمی قرآن را می‌توان به دو بخش تقسیم نمود:
1. آیات هستی‌شناختی و طبیعت‌شناختی؛ 2. آیات زیست‌شناختی. مقصود از آیات هستی‌شناختی و طبیعت‌شناختی آیاتی است که درباره‌ی مظاهر هستی و طبیعت‌اند. بخش عمده‌ای از آیات علمی به بحث هستی‌شناسی و طبیعت‌شناسی مربوط‌اند که محورهای آنها درباره‌ی آسمان و زمین در موارد زیر می‌باشد:
آفرینش آسمان‌ها و زمین‌،[7]
ماده‌ی اصلی آسمان،[8]
بالا بردن آسمان بدون ستون،[9]
گسترش آسمان‌ها،[10]
فقدان اکسیژن در ارتفاعات،[11]
بنای آسمان در نهایت استحکام،[12]
موجودات زنده در آسمان‌ها،[13]
کرویت زمین،[14]
وجود گازها در مورد زمین،[15]
دوران آفرینش زمین،[16]
نقصان زمین،[17]
حرکت زمین و خورشید،[18]
وجود مواد سنگین در درون زمین،[19]
تغییر آسمان و زمین و فنای آن.[20]
هم‌چنین موارد دیگر هستی‌شناسی عبارت است از:
خورشید و ماه،[21] کوه‌ها،[22] ابر و باران،[23] باد[24] و دریاها.[25]
2. بخش علوم زیست‌شناسی است که این‌ها نیز چند دسته‌اند: گیاهان،[26] حیوانات،[27] انسان[28] و مباحث و آیات طبی.[29]
پی نوشتها:
[1] . سوره‌ی نمل، آیه‌ی 89.
[2] . سوره‌ی یس، آیه‌ی 36.
[3] . سوره‌ی مائده، آیه‌ی 3.
[4] . سوره‌ی نحل، آیه‌ی 66.
[5] . سوره‌ی نحل، آیه‌ی 69.
[6] . حافظ ابراهیم، الاشارات العلمیه فی القران الکریم، ص 5. و ابوحامد غزالی، احیاء العلوم، ج 1، ص 289.
[7] . سوره‌ی سجده، آیه‌ی 4؛ سوره‌ی فصلت، آیه‌ی 11؛ سوره‌ی رعد، آیه‌ی 2 و سوره‌ی‌ ق، آیه‌ی 6.
[8] . سوره‌ی فصلت، آیه‌ی 11.
[9] . سوره‌ی رعد، آیه‌ی 2.
[10] . سوره‌ی ذاریات، آیه‌ی 47.
[11] . سوره‌ی انعام، آیه‌ی 125.
[12] . سوره‌ی ق، آیه‌ی 6.
[13] . سوره‌ی شوری، آیه‌ی 29.
[14] . سوره‌ی زمر، آیه‌ی 5.
[15] . سوره‌ی نازعات، آیه‌ی 30.
[16] . سوره‌ی فصلت، آیه‌ی 109.
[17] . سوره‌ی رعد، آیه‌ی 41.
[18] . سوره‌ی نمل، آیه‌ی 88.
[19] . سوره‌ی زلزال، آیه‌ی 1 2.
[20] . سوره‌ی ابراهیم، آیه‌ی 48.
[21] . سوره‌ی ابراهیم، آیه‌ی 33؛ سوره‌ی یونس، آیه‌ی 5 و سوره‌ی نمل، آیه‌ی 12.
[22] . سوره‌ی سباء، آیه‌ی 7 و سوره‌ی مرسلات، آیه‌ی 28.
[23] . سوره‌ی مؤمنون، آیه‌ی 18.
[24] . سوره‌ی حجر، آیه‌ی 22.
[25] . سوره‌ی نمل، آیه‌ی 14 و سوره‌ی فرقان، آیه‌ی 53.
[26] . سوره‌ی طه، آیه‌ی 53؛ سوره‌ی رعد، آیه‌ی 4؛ سوره‌ی یس، آیه‌ی 80؛ سوره‌ی یس، آیات 33 35؛ سوره‌ی نمل، آیه‌ی 60 و سوره‌ی انعام، آیه‌ی 99.
[27] . سوره‌ی نحل، آیات 5 8؛ سوره‌ی مؤمنون، آیه‌ی 22؛ سوره‌ی نمل، آیه‌ی 66؛ سوره‌ی ملک، آیه‌ی 19؛ سوره‌ی نمل، آیه‌ی 68 و سوره‌ی نمل، آیه‌ی 99.
[28] . سوره‌ی مریم، آیه‌ی 28؛ سوره‌ی طارق، آیه‌ی 5. سوره‌ی مؤمنون، آیه‌ی 14؛ سوره‌ی قیامت، آیه‌ی 3.
[29] . سوره‌ی اعراف، آیه‌ی 31؛ سوره‌ی بقره، آیه‌ی 233؛ سوره‌ی مائده، آیه‌ی3 و سوره‌ی مریم، آیه‌ی 25.
منبع: آشنایی با تفسیر علمی قرآن، گفتگو با دکتر ناصر رفیعی و دکتر محمد علی رضایی، مرکز مطالعات و پژوهش‌‌های فرهنگی‌‌حوزه‌ ‌‌علمیه (1381 ).