مفسران درباره اعجاز قرآن از ابعاد مختلف، به نکات جالبی اشاره کرده‌اند که به بخشی از آنها اشاره میشود:
1- اعجاز علمی؛ لازم است بدانیم که قرآن در آیات متعددی، از مسائل مربوط به قوانین آفرینش طبیعت سخن گفته است قسمتی از این حقایق علمی آن چنان مهم و دقیق است که آن روز - نه در یونان و نه در غیر آن - خبری از آنها نبود؛بلکه پس از قرن‌ها با پیشرفت و ازدیاد علوم این اسرار کشف گردید. نکته قابل توجه دیگر این که در قرون وسطی، تنها مردمی که دارای علم و دانش بودند، مسلمانان بودند که آفتاب تمدن علم و اخلاق را در سایر سرزمین‌ها درخشان نمودند. (ر.ک، صفوةالعرفان، ص 119).
در این جا نمونه‌های چندی از آن آیات و مطالب ذکر شده در آنها بیان می‌گردد:
1- آیه 19، سوره حجر: ترکیب خاص نباتات ؛
2- آیه 22، همین سوره: تلقیح میان نباتات ؛
3- آیه 3، سوره رعد: قانون ازدواج و تعمیم آن به عالم نباتات ؛
4- آیه 53، سوره طه: موضوع حرکت وضعی و انتقالی زمین؛
5- آیه 17، سوره رحمن: وجود یک قاره دیگر ؛
6- آیه 40، سوره معارج: اصل کروی بودن زمین ؛
7- آیه 164، سوره بقره: و آیه 5 سوره جائیه؛ ارتباط بین پدیده‌های جوی.
2- گفتنی است با توجه به این که قرآن یک کتاب انسان ساز و هدایتگر است تنها ممکن است در موارد نیاز به مسائل علمی نیز اشاره بکند. این اشارات جزئی، منبع الهام برای دانشمندان است گذشته از آن، قرآن همیشه مردم را به سیر در روی زمین و مطالعه بر روی پدیده‌هایآن فرا خوانده و حتی از امکان صعود به کرات دیگر خبر داده است قرآن همواره مردم را به تعقل و اندیشه همراه با سعی و تلاش، سفارش کرده است. روشن است که اینها زمینه و بستر را برای رشد و شکوفایی هر چه بیشتر علم و دانش آماده می‌کنند. (اعجاز قرآن،علامه طباطبایی ؛ قرآن و آخرین، پیامبر آیت الله مکارم شیرازی ؛ الالهیات، آیت الله سبحانی، ج 3، ص 418، ترجمه بیان، علامه خوئی، ج 1، ص 117).
گستردگی معانی قرآن و موضوعات مختلفی که در آن بیان شده ؛ نه تنها باعث پیشرفت مسلمانها در طول تاریخ از نظر علوم تجربی شده ؛ بلکه در ابعاد دیگری (همچون فلسفه، ادبیات، عرفان، حقوق، فقه، اخلاق، تاریخ و فرهنگ) برای دانشمندان منبع الهام گردیده است ؛ زیراقرآن در اغلب این مسائل، افقهای جدیدی گشوده است. (ر.ک: مجموعه آثار، شهید مطهری، ج 2، ص 211 به بعد).
به عنوان نمونه قرآن درباره نقش خود در تاریخ می‌گوید: ما کنت تعلمها انت و لاقومک من قبل هذا پیش از این نه تو و نه همه مردم عرب آن قصص رانمی‌دانستید{M (هود، آیه 49). هم چینن در رابطه با اخلاق نیکوی فردی (از قبیل شجاعت، استقامت، صبر، احسان، محبت و اخلاق اجتماعی از قبیل اتحاد، تواصی برحق، توصیه بر صبر، تعاون بر بر و تقوا ترک دشمنی، امر به معروف و نهیاز منکر) در آیات متعددی به طرح و بیان آنها پرداخته است.
در زمینه فلسفه نیز با بیان آیاتی مانند (الله نورالسماوات و الارض)، (انتم الفقراء الی الله)، (قل هوالله احد) و... زمینه‌ساز پیدایش مکتب‌های مختلفی در فلسفه اسلامی میشود.
قرآن در رابطه با عرفان می‌فرماید: ان الله مع الذین اتقوا والذین هم محسنون (نحل، آیه 128) و انا لله و اناالیه راجعون (بقره،آیه 156) و الی ربک منتهاها (نازعات، آیه 44). پیامبر(ص) نیز در حدیثی می‌فرماید: ان لی مع الله حالات لایحتملها ملک مقرب و لا نبیمرسل (عرفان اسلامی حسین انصاریان، ح 1 ص 6). حضرت زین العابدین(ع) نیز می‌فرماید: بک عرفتک و انت دللتنی ؛ من به تو شناختم تو راو تو مرا هدایت نمودی{M. (قسمتی از دعای ابو حمزه ثمالی).
برخی از علمای با همت گذاشتن بر معرب و مبنی بودن اسما، افعال و حروف موجود در قرآن موجب پیدایش (علم نحو)، گروهی دیگر با اهتمام به الفاظ و کشف معانی و مفاهیم آن باعث پدید آمدن (علم تفسیر)، عده‌ای دیگر با دقت در دلایل عقلی و نظری آن سبب به وجودآمدن (علم کلام) و برخی نیز با تامل در معانی خطاب خداوند، زمینه را برای تدوین (علم اصول فقه و علم فقه) پدید آوردند. (ر.ک سیوطی، ترجمه الاتقان، ج 2، ص 397، نشر امیر کبیر).
2- اعجاز لفظی، به گفته قرآن پژوهان قرآن از نظر الفاظ و ترکیب (همانند معانی و مفاهیم آن) از اعجاز برخوردار است، یعنی شیوه‌ای که در آن برای بیان مطالب به کار رفته معجزه به شمار می‌رود. الفاظ به کار رفته در قرآن از بهترین و متقن‌ترین شیوه و اسلوب بیان میاناعراب برخوردار است عربها نیز از پدیدآوردن آن عاجز اند اما آنچه که در این میان اهمیت بیشتری دارد، بررسی نقش این شیوه در پیشرفت و پیدایش علوم مختلف در میان انسانها است. البته عربها در زمینه سخن گفتن در مرتبه عالی قرار داشتند، ولی بدون تردید با تحدی(مبارزه‌طلبی) قرآن در این باره به عجز خود پی بردند. قرآن تأثیر زیادی در خلق سخنان بزرگان داشته است؛ مانند کلمات گهربار علی(ع) در نهج البلاغه و دعاهای بلند مرتبه امام زین العابدین(ع) در صحیفه سجادیه که همه از قرآن کریم الهام گرفته‌اند افزون بر آن پیشرفت‌های عظیم وشگرفی که در ابعاد مختلف سه گانه سخن (معانی، بیان و بدیع) حاصل شده، همه ناشی از تفکر و مطالعه درباره آیات قرآن کریم است. ازاین‌رو می‌توان گفت: بی‌تردید رمز جاودانگی هر کتابی، مرهون مقدار استفاده نویسنده آن از قرآن کریم است ؛ زیرا قرآن عالی‌ترین معانی را درشیرین‌ترین الفاظ قالب ریزی کرده و در جای خود به کار برده است.
eporsesh.com
